H Αγγλική τραπεζική κερκόπορτα και η Αμερικάνικη θωράκιση

του Κώστα Χρήστου

Οι μέθοδοι προσδιορισμού των κεφαλαιακών απαιτήσεων των πιστωτικών ιδρυμάτων, σε σχέση με τους λειτουργικούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν, είναι σε μεγάλο βαθμό θολές. Η αποτυχία των εποπτικών αρχών, να ελέγξουν ορθά τις διαδικασίες και τα κριτήρια που διέπουν τα συστήματα διαχείρισης κινδύνου, υπήρξε καταστροφική για την παγκόσμια οικονομία.

Επομένως, έπρεπε να αναπτυχθεί ένα παγκόσμιο πρότυπο για την κεφαλαιακή επάρκεια και την ρευστότητα των τραπεζών. Ακριβώς αυτό έγινε με τις εκθέσεις της Επιτροπής της Βασιλείας για την Τραπεζική Εποπτεία (BCBS) γνωστές και ως «Βασιλεία ΙΙΙ». Η σταδιακή ενσωμάτωση των κανόνων αυτών έχει αρχίσει από το 2011 και θα ολοκληρωθεί το 2019. Ουσιαστικά, αναμένεται να μετατοπιστεί το επιχειρηματικό μοντέλο των τραπεζών από τον βραχυπρόθεσμο δανεισμό στις καταθέσεις και από το κυνήγι του κέρδους στην αναζήτηση ασφάλειας. Ανάμεσα σε άλλα, η «Βασιλεία ΙΙΙ» ¨προτείνει¨ και έναν μίνιμουμ δείκτη μόχλευσης της τάξεως του 3%.
Τον Ιούλιο του 2013, η FED ανακοίνωσε την υιοθέτηση των κανόνων της «Βασιλείας ΙΙΙ» με αυξημένο, όμως, ελάχιστο δείκτη μόχλευσης! Οι ΗΠΑ, που επικρίθηκαν από την Ε.Ε. για την μη συμμόρφωση της με τους όρους «Βασιλείας ΙΙ», ανεβάζουν τον δείκτη μόχλευσης στο 6% για 8 συστημικές τράπεζες και στο 5% για τις εταιρείες holding που κατέχουν.

Από την άλλη μεριά, η Αγγλική Κεντρική Τράπεζα προχώρησε σε καταιγιστικές μεταρρυθμίσεις. Έτσι, τον Απρίλιο του 2013, η Αρχή Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών (FSA) αντικαταστάθηκε από την Οικονομική Επιτροπή Πολιτικής (FPC), την Συνετή Κανονιστική Αρχή (PRA) και την Αρχή Χρηματοοικονομικής Συμπεριφοράς (FCA).

Τα τρία αυτά όργανα έχουν αλληλοσυμπληρούμενες δράσεις, μα και αυξημένες αρμοδιότητες. Τρεις μήνες αργότερα, διορίστηκε για πρώτη φορά στην ιστορία της Κεντρικής Τράπεζας ένας ξένος υπήκοος, ο Καναδός Mark Carney.
Πρόσφατα, η αρμόδια ρυθμιστική αρχή της τράπεζας της Αγγλίας Prudential Regulation Authority (PRA) διέταξε 4 Αγγλικές τράπεζες να αντλήσουν συνολικά κεφάλαια της τάξεως των £27δις. Πρόκειται για τις τράπεζες Barclays, τις προσφάτως διασωθείσες Royal Bank of Scotland και Lloyds Banking Group και την συνεργατική Nationwide. Οι τράπεζες αυτές βρέθηκαν να έχουν ιδία κεφάλαια, κάτω του 3%, εμφανίζοντας σημαντικούς λειτουργικούς κινδύνους.

Η πρωτοφανής επιμονή του PRA να δώσει τόσο συγκεκριμένες λεπτομέρειες για την κατάσταση των τραπεζών, εξόργισε τους τραπεζικούς κύκλους του City. Θεώρηση των κύκλων αυτών είναι ότι θα υπάρξει κλείσιμο της στρόφιγγας των δανείων ως εκ τούτου και ανακοπή της ανάπτυξης.
Αντιθέτως, η απόφαση της ίδιας αρχής να δώσει το πράσινο φως στις υπόλοιπες τράπεζες ικανοποίησε το City και απογοήτευσε αναλυτές οι οποίοι θεωρούν ότι ο PRA δεν αντιλαμβάνεται το μέγεθος των τραπεζικών επισφαλειών. Το βασικότερο, όμως, είναι ότι οι Βρετανικές ρυθμιστικές Αρχές έχουν αποδεχτεί τις προτάσεις των τραπεζών για αλλαγή των μοντέλων υπολογισμών των κινδύνων, ώστε επιφανειακά να φαίνονται πιο ελκυστικές. Όμως, κάτι τέτοιο είναι συνετό;

Τα τελευταία χρόνια, οι Βρετανικές τράπεζες φαίνεται να βρίσκονται μονίμως στο επίκεντρο μιας σειράς σκανδάλων. Για παράδειγμα το 2012, βρετανικές τράπεζες πιάστηκαν να «παίζουν» με το Libor και το Euribor, με αποτέλεσμα να εμφανίσουν ότι δανείζονται με χαμηλότερα επιτόκια και να κρύψουν τις πραγματικές δυσκολίες δανεισμού τους. Παράλληλα, οι αποζημιώσεις για το τραπεζικό προϊόν υπό το όνομα Ασφάλεια Προστασίας Πληρωμής (PPI) εξελίσσονται στο μεγαλύτερο σκάνδαλο παραπλανητικών πωλήσεων όλων των εποχών. Η λογική του PPI ήταν ότι σε περίπτωση που κάποιος δανειζόμενος απολέσει την δουλειά του, τότε αυτό το προϊόν εδύνατο να διασφαλίσει το δάνειο. Το πρόβλημα προέκυψε όταν πολλοί πελάτες αντιλήφθηκαν ότι μαζί με το δάνειο είχαν αγοράσει και το PPI εν αγνοία τους. Φαίνεται ότι πολλά στελέχη, λόγω των ελκυστικών bonus που συνόδευαν το συγκεκριμένο προϊόν, «ξέχασαν» να ενημερώσουν τους πελάτες τους ενώ υπήρξαν και κρούσματα υπαλλήλων οι οποίοι σημείωναν μόνοι τους στην δανειακή σύμβαση το κουτάκι του PPI! Μάλιστα, ερευνητικός δημοσιογράφος του BBC που πήγε να εκπαιδευτεί στο τηλεφωνικό κέντρο της Deloitte για λογαριασμό του ομίλου Lloyds, ανακάλυψε ότι εκπαίδευαν του υπαλλήλους σχετικά με το πώς να απορρίπτουν αριστοτεχνικά τα παράπονα για το PPI.

Η αρχική εκτίμηση κόστους του PPI υπολογίστηκε στα £4.5δις (2011). Τώρα εκτιμάται ότι ήδη έχουν αποζημιωθεί £10.1δις (Ιούλιος) 2013 ενώ, ίσως τελικώς, το ποσό ξεπεράσει και τα £25δις! Για την ώρα, μόνο 1 στους 10 πελάτες έχει αιτηθεί τα πληρωθέντα ποσά πίσω, την στιγμή που από το 1996 έχουν πληρώσει πάνω από £50δις. Άλλωστε, οι περισσότεροι πολίτες εξακολουθούν να αγνοούν αν έχουν αγοράσει το PPI, επειδή συχνά περιλαμβανόταν αυτόματα με τα δάνεια. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι το φιάσκο του PPI θα επηρεάσει τον τραπεζικό τομέα τριπλά. Αρχικά, θα περιοριστούν σημαντικά οι συμβουλευτικές υπηρεσίες των τραπεζών με την κατάργηση των περισσοτέρων προϊόντων που απαιτούν συμβουλευτική. Επίσης, θα υπάρξει περιορισμός ή και κατάργηση της πώλησης ασφαλειών από τις ίδιες τις τράπεζες, μια και αποδείχτηκε η τοξικότητα αυτών των προϊόντων. Συνεπώς, ωθούμαστε στο τέλος της δωρεάν τραπεζικής, καθώς επιβάλλεται να βρεθούν εναλλακτικοί τρόποι χρηματοδότησης.

Βέβαια, η Moodys δεν δίστασε να αναβαθμίσει τις προοπτικές του Αγγλικού τραπεζικού τομέα από αρνητικές σε σταθερές. Κάτι τέτοιο έχει να γίνει από την κρίση του 2008 και σχετίζεται άμεσα με τις επιβαλλόμενες ρυθμίσεις του PRA.
Μάλιστα, η Moodys κρίνει επαρκή τα μέτρα που έχουν παρθεί για την ασφάλεια του αγγλικού τραπεζικού συστήματος. Ασφαλώς, υπάρχει και η σημαντική έκθεση των αμερικανικών funds στις βρετανικές τράπεζες, από €20.4δις το 2012 σε €30.5δις το 2013 (αύξηση 47%). Παρά ταύτα, είναι γεγονός ότι η πιο καλά κεφαλαιοποιημένη Αγγλική τράπεζα (HSBC) έχει δείκτη μόχλευσης μόλις 4.6%!

Γεγονός είναι επίσης, ότι δύο συστημικές βρετανικές τράπεζες (HSBC και RBS) θα βρεθούν αντιμέτωπες με τα τσουχτερά πρόστιμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για συμμετοχή σε τραπεζικό τραστ με σκοπό την εμπόδιση νεοεισερχόμενων στην αγορά παραγώγων.

Σε καμία περίπτωση, δεν πρέπει να υποτιμάται και το ίδιο το βρετανικό τραπεζικό σύστημα, το οποίο παραδοσιακά χαρακτηρίζεται από πρωτοπορία και προσαρμοστικότητα. Γενικά, οι τελευταίες εξελίξεις στο Αγγλικό και το Αμερικάνικο τραπεζικό σύστημα δείχνουν την διάθεση για αλλαγή πλεύσης των πολιτικών της παγκόσμιας τραπεζικής πρακτικής. Αν οι δύο πατρίδες του φιλελεύθερου καπιταλισμού λαμβάνουν τέτοια ρυθμιστικά μέτρα, τότε, τι άραγε μπορεί να συμβεί σε άλλα κράτη; Μετά και τις τελευταίες εξελίξεις στην Ε.Ε, το αναμενόμενο τραπεζικό «δόγμα» των επόμενων ετών, καταπώς δείχνουν τα πράγματα, θα εδράζεται στο «σχίσμα» «αναπροσαρμόσου ή χρεοκόπησε».