Η ανάγκη μιας πολιτικής Ευρώπης

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου 

Βαρυσήμαντο μανιφέστο από 20 Έλληνες διανοούμενους, που στηρίζουν αντίστοιχες πρωτοβουλίες Γερμανών και Γάλλων συναδέλφων τους.

Η κρίση προσαρμογής που αντιμετωπίζει η Ευρώπη στις νέες συνθήκες της παγκοσμιοποιήσεως και του νέου διεθνούς καταμερισμού της εργασίας, απελευθερώνουν στο εσωτερικό της τις δυνάμεις του λαϊκισμού και της αντιδράσεως στο καινούργιο και απειλούν ένα οικοδόμημα που πάσχει από την στερεότητα των θεμελίων του. 

Διότι, όπως κατ’ επανάληψη έχουμε αναφέρει από τις στήλες αυτές, η μεταπολεμική οικοδόμηση μίας ενωμένης Ευρώπης ξεκίνησε από την οικονομία για να πάει προς την πολιτική, ενώ θα έπρεπε να είχε συμβεί το αντίθετο. 

Επίσης, σήμερα, ενώ η Ευρώπη έχει προχωρήσει –έστω και ατελώς– στην νομισματική της ένωση, η εξέλιξη αυτή υποφέρει από την έλλειψη επαρκούς οικονομικής ενώσεως, φαινόμενο που αφ’ εαυτό δημιουργεί προβλήματα. 

Ταυτοχρόνως, όμως, η ελλιπής οικονομική ένωση της ευρωζώνης επιτρέπει στους εσωτερικούς και εξωτερικούς αντιπάλους και ανταγωνιστές της Ενώσεως να την υπονομεύουν και να κερδοσκοπούν εις βάρος της, τόσον πολιτικά όσον και οικονομικά. 

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, οι δυνάμεις του ευρωσκεπτικισμού κατέγραψαν άνοδο στις τελευταίες ευρωεκλογές και σήμερα απειλούν το όλο ευρωπαϊκό οικοδόμημα σε μία δύσκολη περίοδο για την περαιτέρω πορεία του. 

Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν στην Ευρώπη φωνές που στηρίζουν την πορεία της ολοκληρώσεως και πιέζουν για την επίσπευση της πολιτικής ένωσης –εγχείρημα όχι από τα ευκολότερα, ασφαλώς. 

Στο πλαίσιο αυτό, ακολουθώντας το παράδειγμα Γάλλων και Γερμανών καθηγητών, διανοούμενων, επιχειρηματιών και πολιτών, δημιουργήθηκε και η Ελληνική Πρωτοβουλία για την Πολιτική Ένωση της Ευρώπης, οι θέσεις της οποίας είδαν για πρώτη φορά την δημοσιότητα στο τελευταίο τεύχος του μηνιαίου περιοδικού Athens Review of Books (ARB). 

«Για να επανέλθει η Ευρωπαϊκή Ένωση στην τροχιά της πολιτικής και οικονομικής ολοκλήρωσης, πρέπει να ενισχυθούν τα θεσμικά όργανα που θα την ωθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση. Η Επιτροπή πρέπει να ενισχυθεί με στελέχη ικανά να αντιστέκονται στις αντιδράσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου», υποστηρίζουν, μεταξύ άλλων, οι υπογράφοντες το σχετικό κείμενο – μεταξύ των οποίων ο πρώην υπηρεσιακός πρωθυπουργός κ. Παν. Πικραμμένος. 

«Η δημοσιονομική ενοποίηση, η οικονομική σύγκλιση και μία απαρέγκλιτη πορεία προς την πολιτική ένωση είναι βασικές προϋποθέσεις της δημοκρατικής νομιμοποίησης της Ευρώπης. 

Η κρίση θα αντιμετωπιστεί ριζικά μόνον αν η Ευρώπη ολοκληρώσει το ημιτελές οικοδόμημα της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης και άρει τα δομικά του ελαττώματα. 

Η παράλληλη πορεία προς την πολιτική ένωση της Ευρωζώνης θα βοηθήσει την Ευρώπη να υπερκεράσει όχι μόνον τους φραγμούς κατά της υπερεθνικότητας, αλλά και την κρίση. 

Θα ήταν, ουσιαστικά, μία πειραματική φάση οικονομικής σύγκλισης και ολοκλήρωσης στην πορεία προς την πλήρη πολιτική και οικονομική ένωση όλων των χωρών της Ευρώπης». 

Επίσης, αναφερόμενο στην ευρωζώνη και τα σοβαρά θεσμικά της προβλήματα-προκλήσεις, το μανιφέστο επισημαίνει τα ακόλουθα: «Η αρχή της οικονομικής σύγκλισης μεταξύ των χωρών μελών έχει παραμεριστεί, με αποτέλεσμα την διευρυνόμενη απόκλιση, ιδίως μεταξύ Βορρά και Νότου. 

Ξεκινώντας από την Ευρωζώνη, η οικονομική διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να αποκαταστήσει μία αξιόπιστη και σταθερή διαδικασία σύγκλισης μεταξύ των χωρών μελών, με την οποία θα επιτύχουμε παραλλήλως τρεις σημαντικούς παράπλευρους στόχους: 

α) θα στηρίξουμε την ευρωπαϊκή ιδέα και την νομιμοποίηση της Ενωμένης Ευρώπης που έχει κλονιστεί επικίνδυνα από την κρίση, 

β) θα αυξήσουμε την χειμαζόμενη πολιτική συνοχή της Ευρώπης και 

γ) θα στηρίξουμε το Ευρώ ώστε να παραδοθεί στις επόμενες γενιές ισχυρό και βιώσιμο νόμισμα. 

«Η σύγκλιση προϋποθέτει μία πολιτική που θα ενισχύσει τις επενδύσεις στις αποκλίνουσες χώρες και θα επιταχύνει την απορρόφηση της ανεργίας. 

Οι στόχοι αυτοί πρέπει να επιδιώκονται ταυτοχρόνως, χωρίς να θεωρείται ότι ο ένας αρκεί για να επιτευχθεί ο άλλος. 

Επιπλέον, η Ευρώπη πρέπει να θέσει έναν νέο στόχο, την καταπολέμηση της φτώχειας, ιδίως στις χώρες όπου η κρίση και η δημοσιονομική περιστολή επέφεραν μεγάλη μείωση εισοδημάτων και αποταμιεύσεων, αύξησαν την ανεργία και αποδυνάμωσαν τα δίκτυα κοινωνικής υποστήριξης των ευπαθέστερων ομάδων του πληθυσμού. 

Για να αντιμετωπιστούν τέτοια προβλήματα δεν αρκούν οι μεταρρυθμίσεις που επιδιώκουν την ευελιξία στις προσλήψεις, στις απολύσεις και στο επίπεδο των μισθών. 

Πρέπει να συμπληρωθούν με μία κοινή ευρωπαϊκή πολιτική σύγκλισης για την αντιμετώπιση της φτώχειας και την διατήρηση των “δημοσίων αγαθών”, τα οποία η κάθε χώρα από μόνη της δεν μπορεί να εξασφαλίσει». 

Κάνοντας επίσης λόγο για μία νέα ευρωπαϊκή φορολογική πολιτική, το μανιφέστο υπογραμμίζει την ανάγκη θέσπισης κανόνων που θα εξασφαλίζουν φορολογική ισονομία με παράλληλη καταπολέμηση της φοροδιαφυγής με ενιαία πρότυπα. 

«Ωστόσο», υποστηρίζουν οι συντάκτες του μανιφέστου, «η κρίση που μαστίζει την Ευρώπη δεν είναι μόνον οικονομική –είναι και κοινωνική και βαθύτατα πολιτική. 

Μία υγιής οικονομία προϋποθέτει ένα εξίσου υγιές ήθος, καθοριστικό για την λειτουργία της δημόσιας διοίκησης και γενικότερα της κοινωνίας, αλλά και για τον σεβασμό των πολιτών προς τους νόμους, εθνικούς και ευρωπαϊκούς. 

Η πολιτική ένωση προϋποθέτει την ενοποίηση των γενικών αρχών και των νομικών κανόνων που θα διέπουν την δημόσια διοίκηση όλων των κρατών της Ευρωζώνης και μελλοντικώς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Επιπλέον, όμως, προϋποθέτει μία κοινή ευρωπαϊκή συνείδηση που θα προσδώσει κύρος και νομιμότητα στους κανόνες αυτούς – και η ευρωπαϊκή συνείδηση, όπως και το ήθος, είναι θέματα παιδείας. 

«Ο θεμελιώδης κοινός λόγος της ευρωπαϊκής ιδέας είναι η συμπληρωματικότητα της διαχρονικής συμβολής όλων των ευρωπαϊκών χωρών στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Αυτό είναι το βαθύτερο νόημα της ευρωπαϊκής ενότητας και η νομιμοποίησή της. 

Για να γίνει κοινό κτήμα όλων των Ευρωπαίων, οι χώρες της Ευρωζώνης πρέπει να προχωρήσουν το ταχύτερο σε μία πειραματική σύγκλιση της εκπαιδευτικής και πολιτισμικής πολιτικής τους, με στόχο την εξοικείωση των νέων γενεών με το κοινό υπόβαθρο της ευρωπαϊκής ιδέας που είναι ο ευρωπαϊκός ανθρωπισμός». 

Σε μία εποχή όπου οι αντιευρωπαϊκές δυνάμεις θέλουν να πάνε την Ιστορία προς τα πίσω, θέσεις και απόψεις όπως οι παραπάνω αναμφιβόλως δίνουν βάρος στην δύναμη της ελπίδας.

Το κείμενο συνυπογράφουν οι: Σπ. Αμούργης, Περ. Σ. Βαλλιάνος, Μαν. Βασιλάκης, Αγγ. Δεληβοριάς, Γ. Δερτιλής, Νικ. Διαμαντούρος, Στ. Ζουμπουλάκης, Στ. Θωμαδάκης, Ηλ. Κατσούλης, Π. Ιωακειμίδης, Γ.Ιωαννίδης, Π. Κιτρομηλίδης, Θ. Κουλουμπής, Παν. Πικραμμένος, Β. Ράπανος, Χρ. Ροζάκης, Β. Σκουρής, Π. Σούρλας, Καλλιόπη Σπανού και Μιχ. Σταθόπουλος.