Η επί ζητήσει οικονομία

Εις πείσμα των αντιπάλων του που κατά καιρούς προβλέπουν την οριστική εξαφάνισή του, το σύστημα της ελεύθερης οικονομίας αποδεικνύεται ως το πλέον αποδοτικό και ανθεκτικό, όχι γιατί είναι αλάνθαστο αλλά γιατί οι αδυναμίες του είναι πολύ πιο εύκολα διορθώσιμες από αυτές των εναλλακτικών συστημάτων, που στην πράξη είναι παραλλαγές του σοσιαλισμού. Ένας βασικός λόγος υπεροχής του συστήματος αυτού είναι το γεγονός πως είναι το μόνο συμβατό με την ανθρώπινη φύση, που πάντοτε οδηγεί τα άτομα σε αδιάκοπη προσπάθεια να βελτιώνουν τις συνθήκες της ζωής τους σε όλους τους τομείς. Στην οικονομική σφαίρα παρέχει κίνητρα και ευκαιρίες στους δημιουργικούς, εργατικούς και καινοτόμους ανθρώπους να βρουν νέους, καλύτερους (ποιοτικά και ποσοτικά) τρόπους ικανοποίησης των διαρκώς πολλαπλασιαστών ανθρώπινων αναγκών. 
        

Μία νέα μορφή οργάνωσης των εργασιακών σχέσεων βρίσκεται σε εξέλιξη παγκοσμίως, με πρωτοπόρους, ως συνήθως, τις ΗΠΑ και τις άλλες ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης. Πρόκειται για την λεγόμενη ‘’επί ζητήσει’’ οικονομία (on–demand economy), η οποία επιχειρεί να ικανοποιήσει τις υπάρχουσες νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες με έναν τρόπο που φέρνει σε επαγγελματική σχέση ανθρώπους που διαθέτουν επαρκείς χρηματικούς πόρους αλλά όχι επαρκή χρόνο με ανθρώπους που διαθέτουν επαρκή χρόνο αλλά όχι επαρκείς χρηματικούς πόρους. Μερικά παραδείγματα θα καταστήσουν σαφές αυτό το νέο είδος επαγγελματικής δραστηριότητας.
        

Η εταιρεία Uber ξεκίνησε το έτος 2009 στο Σαν Φρανσίσκο χρησιμοποιώντας ιδιώτες, που διέθεταν δικό τους αυτοκίνητο αλλά όχι επαγγελματική άδεια, για την παροχή μεταφορικών υπηρεσιών σε ανθρώπους που είχαν άμεση ανάγκη τέτοιων υπηρεσιών και επικοινωνούσαν με την Uber χρησιμοποιώντας το κινητό τους τηλέφωνο. Σήμερα η εταιρεία αυτή δραστηριοποιείται σε 53 χώρες και το 2014 είχε κύκλο εργασιών 1 δις δολάρια ενώ η κεφαλαιοποίησή της υπολογίζεται σε 40 δις δολάρια ! Η εταιρεία Handy στέλνει στα σπίτια των πελατών της  στην επιθυμητή  χρονική  στιγμή  τεχνίτες ικανούς να παράσχουν την ζητούμενη οικιακή βοήθεια, από καθαρισμό χώρων και φροντίδα κήπων μέχρι αλλαγή σωλήνων και συναρμολόγηση επίπλων. Ο πελάτης χρειάζεται μόνο μία πιστωτική κάρτα και ένα κινητό τηλέφωνο με εφαρμογή (application) της Handy, η οποία διαθέτει 5.000 τεχνίτες που μπορούν να εξυπηρετήσουν, επί του παρόντος, 37 πόλεις των ΗΠΑ, του Καναδά και της Μεγάλης Βρετανίας. Οι  συνεργάτες της εταιρείας μπορούν να επιλέξουν χρονική απασχόληση από πέντε μέχρι τριάντα πέντε ώρες εβδομαδιαίως και οι περισσότερο απασχολούμενοι κερδίζουν περί τα 2.500 δολάρια μηνιαίως. 
        

Η επί ζητήσει οικονομία καλύπτει και άλλες ανάγκες πελατών, όπως: αγορές τροφίμων, καθαρισμός ρούχων, αποστολή λουλουδιών, επιλογή δώρων, παροχή γευμάτων κλπ. Μία σημαντική εξέλιξη είναι η χρήση αυτού του νέου μοντέλου για την παροχή επαγγελματικών συμβουλευτικών υπηρεσιών. Η βρετανική εταιρεία Eden McCallum  μπορεί να αποστείλει άμεσα συμβούλους από το δίκτυο των 500 ανεξάρτητων συνεργατών της για να παράσχουν λογιστικές, δικηγορικές, ιατρικές ή άλλες υπηρεσίες σε κόστος πολύ χαμηλότερο από τους καθιερωμένους ανταγωνιστές. Παρέχει μάλιστα ασφάλεια επαγγελματικού κινδύνου και μπορεί, και γι’ αυτόν τον λόγο, να προσελκύσει εύκολα π.χ. νέους γιατρούς που δεν διαθέτουν τα οικονομικά μέσα να ανοίξουν το δικό τους ιατρείο αλλά και καθιερωμένους επαγγελματίες που θέλουν να εργασθούν με δικά τους ημερήσια ή νυκτερινά ωράρια. Δεν χρειάζονται γραφειακοί χώροι, αυξημένα γενικά έξοδα και δυσβάστακτες γραφειοκρατικές διατυπώσεις, η έξυπνη χρήση της τεχνολογίας βρίσκει λύσεις αναζητώντας διαθέσιμο χρόνο, γνώσεις και δεξιότητες σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη.
        

Βεβαίως, το νέο αυτό μοντέλο επαγγελματικής δραστηριότητας καταρρίπτει την παραδοσιακή αντίληψη, που ίσχυσε επί εκατό και πλέον έτη (κυρίως κατά την περίοδο 1880 – 1980), σύμφωνα με την οποία ‘’καλή δουλειά’’ για κάποιον σήμαινε να είναι υπάλληλος μίας καθιερωμένης εταιρείας (ή του δημοσίου). Η βιομηχανική επανάσταση έφερνε χιλιάδες εργατών κάτω από την ίδια στέγη, με συγκεκριμένους ρόλους και αμοιβές. Οι τεχνολογικές εξελίξεις, όμως, ιδίως στον τομέα της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών, άλλαξαν σταδιακά, από το 1980, αυτές τις συνθήκες σχετικής σταθερότητας και δημιούργησαν μία πολυάριθμη επαγγελματική δύναμη χωρίς ιδιαίτερες ρίζες, με γνώσεις και ευελιξία, που επιτρέπει σε οργανισμούς και επιχειρήσεις να καλύπτουν τις ανάγκες τους με εξωτερικές συνεργασίες, χωρίς να διατηρούν τις άκαμπτες εσωτερικές δομές και ιεραρχίες του παρελθόντος.
         

Η εξέλιξη αυτή, όπως είναι φυσικό, συνεπάγεται και πολλά προβλήματα. Οι εταιρείες της επί ζητήσει οικονομίας αντιμετωπίζουν δυσκολίες εκπαίδευσης, κινητοποίησης και διαχείρισης των συνεργατών. Οι εξωτερικοί συνεργάτες δεν μπορούν να βασίζονται στην βοήθεια ενός σταθερού εργοδότη για διαρκή εκπαίδευση και παρακολούθηση των εξελίξεων. Οι παραδοσιακές εταιρείες θεωρούν ότι αντιμετωπίζουν αθέμιτο ανταγωνισμό και αντιδρούν. Το ίδιο συμβαίνει και με τα εργατικά συνδικάτα και με όσους διαθέτουν μία θέση εργασίας, προστατευμένη κατά το δυνατόν από αυστηρές διατάξεις εργατικού δικαίου – το οποίο, όμως, οι ραγδαίες εξελίξεις καθιστούν παρωχημένο. Η ζώσα πραγματικότητα δημιουργεί ανάγκη αναθεώρησης εργασιακών ρυθμίσεων, ασφαλιστικών διατάξεων και εκπαιδευτικών θεσμών, πάντως όχι προς την κατεύθυνση των αυτόματων αυξήσεων λόγω τριετιών και της επαναφοράς των αιώνιων φοιτητών !   

* e-mail: [email protected]