Edition: International | Greek
MENU

Αρχική » Γνώμη

Η παντοδυναμία του πελατειακού συστήματος

Πρόκειται για την βαθειά ασθένεια της χώρας, που τείνει πλέον –και παρά την χρεοκοπία της– να γίνει ανίατη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται

Από: EBR - Δημοσίευση: Πέμπτη, 19 Ιανουαρίου 2017

Το πελατειακό σύστημα οδηγεί σε ηθική πώρωση και τα δύο κύρια χαρακτηριστικά του είναι: η παγίωση και αναπαραγωγή της αναξιοκρατίας και η απαξίωση των θεσμών. Στις δημοκρατίες σαν την δική μας η ψήφος είναι εμπορεύσιμη με αντίκρισμα προνομιακής μεταχείρισης. Οι στόχοι και σκοπιμότητες που κατευθύνουν τις αποφάσεις των κέντρων εξουσίας είναι οι στενές κομματικές και ατομικές επιδιώξεις –ξένες και συχνά αντίθετες προς το γενικό συμφέρον. Η κατάσταση δεν περιορίζεται στην κεντρική κυβέρνηση, αλλά διαχέεται παντού, όπου ασκείται εξουσία: Τοπική Αυτοδιοίκηση, εκπαίδευση, δικαιοσύνη, συνδικαλισμός.
Το πελατειακό σύστημα οδηγεί σε ηθική πώρωση και τα δύο κύρια χαρακτηριστικά του είναι: η παγίωση και αναπαραγωγή της αναξιοκρατίας και η απαξίωση των θεσμών. Στις δημοκρατίες σαν την δική μας η ψήφος είναι εμπορεύσιμη με αντίκρισμα προνομιακής μεταχείρισης. Οι στόχοι και σκοπιμότητες που κατευθύνουν τις αποφάσεις των κέντρων εξουσίας είναι οι στενές κομματικές και ατομικές επιδιώξεις –ξένες και συχνά αντίθετες προς το γενικό συμφέρον. Η κατάσταση δεν περιορίζεται στην κεντρική κυβέρνηση, αλλά διαχέεται παντού, όπου ασκείται εξουσία: Τοπική Αυτοδιοίκηση, εκπαίδευση, δικαιοσύνη, συνδικαλισμός.

του Παναγή Βουρλούμη*

Όταν ήμουν στην Εμπορική Τράπεζα, τέλος δεκαετίας του 1970, κάναμε κάποιον διαγωνισμό για να προσλάβουμε προσωπικό. Ένας υπουργός με πίεζε να τού δώσω τα θέματα, προφανώς για να τα περάσει στους δικούς του. Όταν το πήρε απόφαση πως δεν γινόταν τίποτε, άλλαξε τροπάριο. Ζητούσε να καθυστερήσω την ανακοίνωση των επιτυχόντων και να δώσω τα ονόματα πρώτα σε εκείνον για να τούς πει ότι πέτυχαν «κατόπιν ενεργειών του». Όταν ξανά αρνήθηκα, μού είπε –ήταν κι άλλοι μπροστά–  «για κάτι σαν κι εσένα θα χάσουμε τις εκλογές». Δεν χρειάζονται σχόλια.

Υπήρξα κι εγώ στην πιο πρόσφατη μετεμψύχωσή μου προϊόν του πελατειακού συστήματος. Εκεί, όμως, ίσως κάποιοι ελαφρώς την πάτησαν. Στον ΟΤΕ, την περίοδο 2004-2010 καταφέραμε να απαλλαγούμε από τρεις πληγές του πελατειακού συστήματος, οι οποίες είναι οι εξής:
  • έλεγχος διορισμών – προαγωγών – θέσεων «κλειδιών».
  • έλεγχος προμηθειών.
  • έλεγχος διαφημιστικών κονδυλίων.
Αποτύχαμε στην αξιολόγηση, που είναι ανάθεμα για τον συνδικαλισμό. Όπου επικρατεί απόλυτη μονιμότητα και όσο η Δικαιοσύνη λειτουργεί όπως ξέρουμε, πειθαρχία στον χώρο εργασίας δεν μπορεί να παγιωθεί.

Η αντίσταση στο πελατειακό κράτος έχει κόστος. Το πελατειακό κράτος εκδικείται με όπλα τα φιλικά του ΜΜΕ και ελεγχόμενους δικαστικούς. Στοχεύουν να εξουδετερώσουν όσους το μπλοκάρουν γιατί θέλουν να κάνουν σωστά την δουλειά και παράπλευρη απώλεια είναι βέβαια ο Οργανισμός ή άλλη μονάδα που διευθύνουν. Πάντως, στην περίπτωση του ΟΤΕ αποδείχτηκε για ακόμη μία φορά ότι, όταν εφαρμόζονται οι κανόνες που ισχύουν στην ιδιωτική οικονομία, τα αποτελέσματα είναι θετικά και άμεσα.

Το πελατειακό σύστημα οδηγεί σε ηθική πώρωση και τα δύο κύρια χαρακτηριστικά του είναι: η παγίωση και αναπαραγωγή της αναξιοκρατίας και η απαξίωση των θεσμών. Στις δημοκρατίες σαν την δική μας η ψήφος είναι εμπορεύσιμη με αντίκρισμα προνομιακής μεταχείρισης. Οι στόχοι και σκοπιμότητες που κατευθύνουν τις αποφάσεις των κέντρων εξουσίας είναι οι στενές κομματικές και ατομικές επιδιώξεις –ξένες και συχνά αντίθετες προς το γενικό συμφέρον. Η κατάσταση δεν περιορίζεται στην κεντρική κυβέρνηση, αλλά διαχέεται παντού, όπου ασκείται εξουσία: Τοπική Αυτοδιοίκηση, εκπαίδευση, δικαιοσύνη, συνδικαλισμός.

Είναι εύκολα κατανοητό ότι διακυβέρνηση που στηρίζεται σε τέτοιες αρχές, όπως π.χ. επιλογή στελεχών σε όλα τα επίπεδα με κριτήρια άσχετα με ικανότητα και ακεραιότητα, οδηγεί αργά ή γρηγορότερα σε αποτυχία. Δεν κάνει διαφορά αν πρόκειται για Οργανισμό, επιχείρηση, ή όπως στην περίπτωσή μας, το κράτος. Είναι επίσης αυτονόητο ότι σε πελατειακό σύστημα δεν λειτουργεί ισονομία –η λέξη-κλειδί είναι «εξαίρεση», εξαίρεση από τους γενικούς κανόνες. Έτσι, υπονομεύεται η εμπιστοσύνη του πολίτη στους θεσμούς. Είναι κατ’ εξοχήν διαβρωτικό, εκτρέφει την διαφθορά και κάμπτει την ηθική αντίσταση των πιο πολλών. Η προσαρμογή σε ένα τέτοιο περιβάλλον είναι συχνά θέμα επιβίωσης για τον πολίτη, άσχετα αν το σιχαίνεται. Όταν ζεις σε ζούγκλα, ή θα τούς φας ή θα σε φάνε.

Ο στρεβλός αυτός τρόπος διακυβέρνησης έπαιξε πάντα σημαντικό ρόλο στην χώρα μας, αλλά μεταπολιτευτικά επικράτησε εντελώς και θεσμοθετήθηκε κιόλας, όπως π.χ. με την κατάργηση των υπηρεσιακών γενικών διευθυντών στα υπουργεία. Παραμερίστηκε εκείνο που οι αφελείς ιδεολόγοι αποκαλούν γενικό συμφέρον και χρηστή διοίκηση. Το πελατειακό σύστημα και το ανεξέλεγκτο μεγάλωμα του δημόσιου τομέα, έφτιαξαν χέρι-χέρι το κράτος που έχουμε. Το σύστημα έχει απόλυτη ανάγκη από το μεγάλο κράτος για να ελέγχει τους πόρους.

Με εξαίρεση τα δημογραφικά, οι υπόλοιπες πληγές που εξετάζουμε εδώ σήμερα εκεί έχουν την ρίζα τους, είναι παράγωγά του. Το πελατειακό σύστημα είναι η γενεσιουργός αιτία, η μαμά των άλλων κακών.

Δεν είναι καθόλου παράξενο ότι η Ελλάδα χρεοκόπησε. Θα είχε γίνει πολύ νωρίτερα, αν το σύστημα για να συντηρηθεί δεν δανειζόταν. Δάνεια στην πλάτη αυτής και των επόμενων γενεών, που οδήγησαν στην υποδούλωση. Πρέπει να ασχοληθούμε κάποτε με το πού τελειώνει η βλακεία, η επιπολαιότητα, η ανικανότητα και πού αρχίζει η ιδιοτέλεια, ο δόλος και η εγκληματική αμέλεια.

Αν η χώρα ήταν μία οποιαδήποτε επιχείρηση, η διοίκησή της θα είχε εκπαραθυρωθεί προ πολλού. Το σύστημα όμως δεν το προβλέπει. Οι επιλογές που μάς προσφέρει είναι να διαλέξουμε ανάμεσα στην πελατοκρατία Α ή Β ή Γ, κλπ.

Με την διάγνωση ότι το πελατειακό σύστημα είναι στην ρίζα του προβλήματός μας προφανώς πολύ λίγοι συμφωνούν. Αλλιώς δεν εξηγείται γιατί το υπομένουμε, ενώ ξέρουμε –είναι γνωστοί και δοκιμασμένοι οι τρόποι, τα μέτρα που θα μάς απάλλασσαν από αυτό. Να αναφέρω μερικά:
  • Αξιολόγηση προσωπικού στο Δημόσιο.
  • Υπηρεσιακή ιεραρχία στα υπουργεία.
  • Ηλεκτρονική οργάνωση της φορολογίας ώστε να μην έρχεται σε επαφή ο φορολογούμενος με τον εφοριακό.
  • Ηλεκτρονικές προμήθειες.
Και άλλες, φαινομενικά απλές, αλλαγές –που, όμως, και όταν ακόμη νομοθετούνται, καταργούνται στην πράξη.

Και, πάνω απ’ όλα, η αναθεώρηση ενός παρωχημένου Συντάγματος που έχει γίνει ο κύριος στυλοβάτης του πελατειακού συστήματος, που δημιουργεί πολίτες διαφορετικών ταχυτήτων και εξασφαλίζει το απυρόβλητο, την ασυδοσία των λειτουργών του συστήματος. Γιατί, τελικά, με άτομα έχουμε να κάνουμε και όχι με αφηρημένες έννοιες.

Μέσα λοιπόν σε αυτό το στραγγαλιστικό για την οικονομία και την κοινωνία περιβάλλον, όπου κυρίαρχο και αυταρχικό παραμένει το κομματικό κράτος, θα πρέπει να θεωρείται βέβαιον ότι, χωρίς βαθειές θεσμικές και διαρθρωτικές αλλαγές, οι θυσίες που περνά ο λαός μας θα πάνε χαμένες.

Αν η χώρα μας ήταν σε απομόνωση, ο τρόπος διακυβέρνησής της λίγη σημασία θα είχε. Όμως, είναι αδύνατο να αποφύγουμε τον παγκόσμιο ανταγωνισμό και η φόρμουλα που ακολουθήσαμε ως τώρα μάς έχει περιθωριοποιήσει. Την φτώχεια και την μιζέρια θα ακολουθήσουν εθνικοί κίνδυνοι. Ζητούμε από τους πρωταγωνιστές του πελατειακού συστήματος να το καταργήσουν, περίπου να αυτοκτονήσουν. Όμως δεν υπάρχει άλλος δρόμος μέσα στο πλαίσιο της δημοκρατίας. Και ας βιαστούμε.

*Πρώην πρόεδρος του ΟΤΕ και ο άνθρωπος που έσωσε τον Οργανισμό εν μέσω θυέλλης από κατεστημένα συμφέροντα

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Γνώμη

Στη μνήμη του Θαλή Κουτούπη

Athanase PapandropoulosΑπό: Athanase Papandropoulos

Ένα από τα βιβλία του Θαλή που είχα προλογίσει, το 1987, ήταν αυτό που είχε τίτλο «Η Διαφήμιση και τα μυστικά της»

Ηλεκτρονική Έκδοση Τρέχοντος Τεύχους: 04/2021 2021

Περιοδικό

Τρέχον Τεύχος

04/2021 2021

Δείτε τα παλαιά τεύχη
Συνδρομή
Διαφημιστείτε
Ηλεκτρονική Έκδοση

Ευρώπη

Οι κρίσιμες Ευρωεκλογές του Ιουνίου 2024

Οι κρίσιμες Ευρωεκλογές του Ιουνίου 2024

Ας ξεκινήσουμε με μια θετική αισιόδοξη θεώρηση για το θεσμικό όργανο της Ένωσης, το μόνο που εκλέγεται από το 1979 με άμεση καθολική ψηφοφορία από τους ευρωπαίους πολίτες

Οικονομία

Πάνω από 1,25 δισ.συνδρομητές σε υπηρεσίες περιαγωγής στο 2024

Πάνω από 1,25 δισ.συνδρομητές σε υπηρεσίες περιαγωγής στο 2024

Μια ευρύχωρη δεξαμενή εσόδων για τους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους παραμένουν οι υπηρεσίες περιαγωγής (roaming)

EURACTIV.com - Feeds

All contents © Copyright EMG Strategic Consulting Ltd. 1997-2024. All Rights Reserved   |   Αρχική Σελίδα  |   Disclaimer  |   Website by Theratron