Πίσω από τα συνθήματα

του Ηλία Καραβόλια

Το 24% των Γάλλων επιλέγει το «άχρωμο», επιλέγει το κοστούμι του τραπεζίτη, του τεχνοκράτη (σημ. ο Macron ήταν, μεταξύ άλλων, στέλεχος της ισχυρής χρηματοπιστωτικής και ιστορικής φίρμας Rothschild). Είναι ο ευρωπαϊστής που χρειαζόμαστε, χωρίς όμως να καταγγέλλει ανοιχτά την δημοσιονομική ασφυξία που γεννάνε οι εμμονές του γερμανικού διευθυντηρίου. Να μην υποβαθμίζουμε φυσικά το γεγονός ότι η Γαλλία είναι πλέον διαιρεμένη κοινωνία, αφού το 22% επέλεξε τον light εθνικισμό της Le Pen και οι ευρωσκεπτικιστές στην γηραιά ήπειρο εννοείται ότι βλέπουν πλέον στο πρόσωπο της ένα σύμβολο για την διάλυση της Ε.Ε.

Άξια σχολιασμού είναι και η κατάρρευση του μακρόχρονου δικομματισμού στην Γαλλία. Σοσιαλιστές και Δεξιά συγκεντρώνουν μαζί όσο ο Macron μόνος του. Να μην ξεγελιόμαστε φυσικά, αφού η άνοδος της Le Pen προέρχεται κυρίως από ψηφοφόρους της παραδοσιακής Δεξιάς που προτάσσουν το «έθνος» μπροστά στον φόβο της τρομοκρατίας και τις δύσκολες οικονομικές συνθήκες σε κάποιες περιοχές της χώρας. Ο δε αριστερός Melenchon έπιασε το18% με ένα πρόγραμμα-ουτοπία, δείχνοντας ότι οι λαϊκίστικές δυνάμεις δεν έχουν χρώμα.

Τα αποτελέσματα στη Γαλλία δείχνουν ότι δεν ζούμε το τέλος της Ιδεολογίας. Ζούμε το τέλος της κομματικής δημοκρατίας. Επικρατούν τα φρέσκα πρόσωπα, τα έντονα συναισθηματικά συνθήματα, τα εθνικά ιδεώδη, η ρητορική της ασφάλειας και των μεγαλόπνοων στόχων. Ο κόσμος αγνοεί τους παραδοσιακούς πολιτικούς και επιλέγει πλέον αλλιώς τους ηγέτες του. Μας το έδειξε και η νίκη Trump στις ΗΠΑ. Τέρμα στις κομματικές νομενκλατούρες, στοπ στην «συστημική πολιτική». Είναι όμως έτσι ακριβώς τα πράγματα; Πώς γίνεται και ένας 39άρης τεχνοκράτης, σαν τον Macron, γοητεύει τόσο γρήγορα -από το πουθενά σχεδόν- τους ιδεολόγους Γάλλους;

Ας μιλήσουμε με ειλικρίνεια. Πρόκειται για ακόμα μία συστημική επιλογή. Και ίσως μιλάμε και για μια καθαρά «ταξική» επιλογή. Ο Macron αντιπροσωπεύει το φιλελεύθερο «όνειρο». Σύνθημα του; Κάθε πολίτης και μια start up (νεοφυής) εταιρεία. Το ελιξίριο δηλαδή της αγοράς, της επιτυχίας, που ακούγεται όμορφα στα αυτιά των σύγχρονων υπηκόων. Ο Macron όμως είναι το παιδί των αγορών. Ναι μεν προτάσσει το Ορθολογικό (όλοι μπορούν να επιχειρήσουν, να πετύχουν, να κερδίσουν,να πλουτίσουν) όμως δεν φθάνει τόσο εύκολα στο Κοινωνικό. Αξιοποιεί το γεγονός ότι στην εποχή της μόνιμης υπερσύνδεσης με το παγκόσμιο ψηφιακό χωριό, με την πλανητική αγορά να βρίσκεται στην παλάμη μας (με εκατομμύρια πιθανούς πελάτες),η μαγική φράση είναι: «start up» μέσω της καινοτομίας. Η επίκληση του Νέου, της Ιδέας, γίνεται υποσυνείδητο εργαλείο αυτοσυντήρησης και προόδου στον ατομικό πόλεμο της ζωής. Ο Macron μίλησε για πλατφόρμες, για νεανική επιχειρηματικότητα, για τεχνολογία. Ωραία λόγια, εύηχες φράσεις, «ορθολογισμός».

Είναι όμως αυτό το αφήγημα επαρκές σήμερα; Είναι οι Οικονομίες ικανές να μοιράσουν πλέον δίκαια τον πλούτο; Και πριν από αυτό, είναι άραγε ικανές οι περίφημες αγορές να αυξήσουν τον πλούτο χωρίς να αυξήσουν τις ανισότητες; Δηλώνω οπαδός του ορθολογικού βαθμού ελευθερίας στις αγορές. Αλλά δεν μπορώ να κλείσω τα μάτια στο προφανές: οι αγορές δεν είναι απλά ένα συλλογικό υποκείμενο που λειτουργεί με την συλλογική νοημοσύνη και ισορροπεί σε δίκαιες τιμές. Οι αγορές είναι το άθροισμα του ανθρώπινου μόχθου, το χωνευτήρι της ατομικής εργασίας. Είναι το πεδίο όπου η απενοχοποιημένη κατανάλωση συναντάει την παραγωγή, την υπεραξία, την ανθρώπινη δημιουργία.

 Ο τεχνοκράτης Macron θυμίζει στους Γάλλους ότι το Κράτος είναι μια αποτυχία των αγορών και ότι δεν πρέπει να επιχειρεί αλλά να περιοριστεί, να κοπούν δαπάνες. Κανείς φυσικά δεν διαφωνεί. Ταυτόχρονα όμως κανείς δεν έδωσε σημασία σε μια παράγραφο του προγράμματος του: περικοπές στην Υγεία, δηλαδή στο κοινωνικό κράτος. 

Εδώ φαίνεται αν υπάρχει μέριμνα για κοινωνική αποτελεσματικότητα, σε ένα πρόγραμμα διακυβέρνησης. Κάποιοι δεν θεωρούν ιδιαίτερα σημαντικό ένα τέτοιο μέτρο, δηλαδή περικοπές στην δημόσια νοσοκομειακή περίθαλψη. Μην ξεγελιόμαστε όμως. Το να μην θέλουμε το Δημόσιο να ρυθμίζει τις ζωές μας δεν σημαίνει ότι πρέπει να ιδιωτικοποιήσουμε την διαχείριση των δημοσίων αγαθών, όπως η Υγεία, πρώτη από όλα. Γιατί αυτό κρύβεται πίσω από τις περικοπές: μια γενικευμένη απορρύθμιση που θα επιτρέπει να κοινωνικοποιούνται οι ζημίες των ιδιωτικών συμφερόντων.

 Δυστυχώς στεναχωρώ τους φίλους-οπαδούς της υπερ-φιλελευθεροποίησης. Ναι, φοβάμαι τις πολιτικές απορρύθμισης χωρίς να είμαι όμως οπαδός της αναγκαστικής ρύθμισης στις αγορές. Νιώθω ότι η απεριόριστη ευχέρεια των επιχειρήσεων να αφήνονται ώστε να ισορροπούν αυτόματα σε ένα σύστημα ανταγωνισμού, δεν οδηγεί τόσο εύκολα σε αυτή την απλουστευτική, την πλασματική και εύκολη εκδοχή: της καλύτερης τιμής και της καλύτερης ποιότητας.

Όλοι οι «Macron» της διεθνούς πολιτικής πρέπει να ξέρουν το πώς τιμολογείται η καθημερινότητα των κοινών θνητών. Πόσο κοστίζει σε έναν μέσο άνθρωπο ο αγώνας επιβίωσης. Γιατί οι Macron δεν είναι κοινοί θνητοί, πιστέψτε με. Είναι μεν η καλύτερη επιλογή για να μην έλθει ο εθνικολαϊκισμός στην εξουσία αλλά πρέπει να καταλάβουν ότι χρειαζόμαστε και το Κράτος. Το χρειαζόμαστε στο να εποπτεύει την αχαλίνωτη κερδοσκοπία του μανιακού χρηματοπιστωτισμού. Γιατί μπορεί να έγινε φθηνό το χρήμα, πιο φθηνή όμως παρά ποτέ έγινε η ανθρώπινη εργασία, το χέρι και το μυαλό του καθενός και της καθεμιάς. 

Γιατί μπορεί να ακούγεται ωραία το σύνθημα «μια start up για τον καθένα», η αλήθεια όμως είναι ότι κρύβει την πλέον επικίνδυνη εκδοχή των εποχών. Το άτομο μετατρέπεται σε επιχείρηση, σε Εγώ ΑΕ, και ο αδυσώπητος ανταγωνισμός, η σκληρή πραγματικότητα δηλαδή, μας δείχνει ότι δεν πετυχαίνουν όλες οι εταιρείες. Για κάθε πετυχημένο εγχείρημα μιας νεοφυούς εταιρείας, αντιστοιχούν πολλαπλάσιες περιπτώσεις αποτυχημένων ιδεών που δεν βγήκαν στην αγορά. Για κάθε αμερικανικό όνειρο που εύκολα μας λανσάρουν ότι μπορεί να ξεκινήσει στο γκαράζ ενός σπιτιού ή ενός δωματίου (Microsoft, Apple,  Facebook, Google, κ.α.), υπάρχουν αμέτρητα αποτυχημένα εγχειρήματα, αμέτρητες ατελέσφορες προσπάθειες του ανθρώπινου νου.

«Να μην απογοητεύεσαι, να προσπαθείς συνέχεια, να βάζεις πάντα στόχους», αυτό είναι το συμπυκνωμένο νόημα της ενσωμάτωσης μας στην ψηφιακή οικονομία άνευ συνόρων. «Δεν υπάρχει δεν μπορώ, υπάρχει δεν θέλω», είναι το μότο της επιτυχίας. Η Πολιτική στηρίζεται σε αυτό ακριβώς: στην σιωπηρή αποδοχή μιας δήθεν ισότιμης πανανθρώπινης ικανότητας επιτυχίας, στην ατομικοποίηση της συλλογικής προόδου που φυσικά κρύβει έξυπνα το αόρατο χέρι της ασύμμετρης πληροφόρησης που κοινωνικοποιεί ζημίες και μας οδηγεί ολοταχώς στο πατερναλιστικό Κράτος, το οποίο τελικά συνεχώς μας ζητάει να ματώνουμε και γίνεται ένας μόνιμος εχθρός μας. Έλεγε ο μεγάλος Γάλλος οικονομολόγος του 19ου αιώνα, ο F. Bastiat: «Το κράτος είναι ένα τεράστιο κατασκεύασμα μέσα από το οποίο όλοι προσπαθούν να ζήσουν σε βάρος όλων των άλλων». Αυτή την εκδοχή του Κράτους, φυσικά και δεν χρειάζεται να την έχουμε ως αντίβαρο στην όποια αποτυχία των αγορών.

 Καλή επιτυχία λοιπόν κύριε Macron. Μακάρι να πετύχετε την ισορροπία ισχύος που χρειαζόμαστε στον γαλλογερμανικό άξονα της Ευρώπης μας. Μακάρι όμως, όταν λήξει η θητεία σας,να μην έχουν αυξηθεί οι ανισότητες στην Γαλλία. Στην Γαλλία που μας κληροδότησε τις πανανθρώπινες αξίες του «Liberté, égalité, fraternité».