του
Ηλία Καραβόλια
Ένας κωδικοποιημένος λογιστικός χώρος, μια περιοχή μυστικισμού στην οποία τα κοινωνικά ισοζύγια (αφού η οικονομική"ζωή" μας είναι ουσιαστικά στα κιτάπια των τραπεζών) αντικαθίστανται απο τα πολύπλοκα χρηματοοικονομικά δεδομένα για την ευρωστία των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Γράφω αυτές τις γραμμές διοτι παρά την συλλογική προσήλωση της χώρας στο Survivor, ανακοινώθηκε μια μεγάλη αλλαγή στο ευρωπαικό τραπεζικό σύστημα και αφορά τον νέο τρόπο απεικόνισης των επισφαλών προβλέψεων απο τις τράπεζες. Μόνο που θα αναγκαστεί να το εφαρμόσει και το εγχώριο σύστημα, το οποίο φυσικά δεν λειτουργεί υπο καθεστώς ''κανονικότητας'' (με capital controls,αυξημένές επισφάλειες, μειωμενες πιστώσεις κ.α.) σε σχέση με το αντίστοιχο της Ευρωζώνης.
Δανείζομαι μερικές προτάσεις απο το ενημερωτικό άρθρο του Χ. Κίτσιου στο έγκυρο euro2day.gr. Οι τράπεζες θα πρέπει πλέον αφενός να προχωρούν σε έγκαιρη αναγνώριση πιστωτικών ζημιών και αφετέρου, εφόσον χρειασθεί, να διακρατούν προβλέψεις για ολόκληρη τη διάρκεια του δανείου (lifetime Expected Credit Loss). Να το πούμε απλά: θα προ-εγγράφουν τις πιθανές επισφάλειες σε κάποια "βιβλία" τους.
Είμαι αναγκασμένος να παραθέσω πρώτα την τεχνοκρατική γλώσσα οπότε και αντιγράφω απο το άρθρο: "Από την 1η Ιανουαρίου του 2018, κατόπιν απόφασης της ΕBA και του SSM (Σημ.:οι εποπτικές αρχές του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος) εισάγεται σε εφαρμογή για τις ευρωπαϊκές τράπεζες το διεθνές πρότυπο χρηματοοικονομικής πληροφόρησης 9 (IFRS 9), αντικαθιστώντας το προηγούμενο (πρότυπο 39)".
Σωστά λέει ο συντάκτης του άρθρου ότι πρόκειται για κομβικής σημασίας μετάβαση καθώς το πρότυπο 9 εισάγει μοντέλο απομείωσης βασιζόμενο στις αναμενόμενες ζημιές από πιστωτικό κίνδυνο (Expected Credit Loss), το οποίο αντικαθιστά την υφιστάμενη λογιστική μέθοδο προβλέψεων για ζημιές, αυτές που έχουν ήδη "πραγματοποιηθεί" δηλαδή.
Τι σημαίνει αυτό; Ακόμα και για ρυθμισμένα δάνεια, αλλά και για οσα βρίσκονται σε καθυστέρηση μικρότερη των 90 ημερών, οι τράπεζες θα πρέπει να σχηματίσουν προβλέψεις αντίστοιχες αυτών που λαμβάνουν για μη εξυπηρετούμενα δάνεια! Ναι, καλά το ακούσατε.Οι συνεπείς δανειολήπτες θα μπαίνουν πλεον στο μικροσκόπιο του μαγικού φίλτρου: risk management. Και ακούστε πώς λέγονται τα εργαλεία μέτρησης, πώς ονομάζονται οι δείκτες πρόβλεψης της πραγματικής αδυναμίας των δανειοληπτών : πιθανότητα αθέτησης (probability of default), ζημία δεδομένης της αθετήσεως (loss given default), άνοιγμα κατά την αθέτηση (exposure at default). Συγκρατήστε τον όρο αθέτηση. Η οικονομική δυσπραγία, η πραγματική αδυναμία εξυπηρέτησης των οφειλών λόγω πτώσης εισοδήματος (δηλαδή λόγω πτώσης του ΑΕΠ που οφείλεται στην μόνιμη λιτότητα) μετονομάζεται στα τραπεζικά κιτάπια ως αθέτηση. "Χρωστάς, συμφωνήσαμε, πληρώνεις".
Οι τράπεζες δεν υιοθέτησαν ποτέ - και ούτε πρόκειται - ρήτρες μακροασφάλισης: να πέφτει η δόση του δανείου όταν πέφτει το εισόδημα του δανειολήπτη. Θα μου πεί κάποιος οτι γίνονται ρυθμίσεις και κουρέματα. Σύμφωνοι, αλλά με δυσκολία και οχι για όλους. Όσοι π.χ. έχουν ακίνητα, παρά την δραματική πτώση των εισοδημάτων τους, στριμώχνονται για προσημειώσεις. Η ιδιοκτησία όμως δεν σημαίνει πάντα πρόσοδο και εισόδημα, αλλά πλούτο (που απαξιώθηκε ταχύτατα εδώ και 7 χρόνια).
Όλα όσα ζητάνε οι τράπεζες είναι νόμιμα. Όλα είναι συμβατικές υποχρεώσεις υπογεγραμμένες απο τους πελάτες (άσχετα αν δεν μπορείς να πάρεις την σύμβαση για μελέτη, πριν την υπογράψεις, και να την δώσεις στον δικηγόρο σου).
Το τραπεζικό σύστημα είναι το αναγκαίο δίκτυο οξυγόνωσης της οικονομίας. Κανείς δεν θέλει να εγγράφονται ζημίες και να υπάρχουν καταρρεύσεις. Θα το πληρώσει η κοινωνία. Άλλωστε, αρκετά ματώσαμε. Στηρίζουμε σαν λαός το τραπεζικό σύστημα επί 8 χρόνια (η ανακεφαλαιοποίηση ξεκίνησε προ των μνημονίων, επί Καραμανλή). Το ελληνικό Δημόσιο, δηλαδή εμείς, ήμασταν μεγαλομέτοχοι - αφού βάλαμε ανω των 50 δις σταδιακά- μέχρι το φθινόπωρο του 2015. Τότε, με 5 δις περίπου, ξένοι επενδυτές, πήραν ισχυρές μετοχικές θέσεις. Αναμενόμενο και λογικό, καθόλα νόμιμο. Εισηγμένες στο χρηματιστήριο οι τράπεζες μας μπορούν να υποτιμηθούν, να ανατιμηθούν, να αλλάξουν χέρια.
Το ερώτημα είναι άλλο. Πώς οι μέχρι πρόσφατα μεγαλομέτοχοι των πιστωτικών ιδρυμάτων, εμείς δηλαδή, έγιναν ταυτόχρονα και μεγαλοοφειλέτες τους (κόκκινα δάνεια). Η ύφεση σε εισοδήματα και η μεγάλη πτώση στις τιμές ακινήτων και γής, συνέβαλε έντονα στο να δημιουργηθεί μια σχεδόν μόνιμη ανισορροπία. Πώς μπορεί και ισορροπεί το σύστημα μεσα σε αυτή την εμφανή αντίφαση του; Πώς η οικονομία πορεύεται οταν απο τον ίδιο άνθρωπο που δεν μπορεί να σηκώσει όλο τον μισθό του απο το ΑΤΜ, ζητάς να καταβάλλει όλη την οφειλή του, επαυξημένη με τόκους υπερημερίας απο τότε που σταμάτησε να πληρώνει τις δόσεις του; Και δεν μιλάω για τους πονηρούς που μπορούν να πληρώνουν και κρύβονται πίσω απο την γενικότερη στάση πληρωμών.
Αυτή η ασταθής ψευδαίσθηση ισορροπίας, αυτό το σιωπηρά αποδεκτό μοντέλο περιορισμένης ορθολογικότητας, αγκυλώνει και στρεβλώνει το οικονομικό σύστημα. Όταν η κυκλοφορία του χρήματος μειώνεται, κυρίως όταν μειώνεται το ρευστό, πώς μπορεί άραγε να αποπληρωθεί αυτό το ιδιωτικό χρέος που γέννησε η αλόγιστη δανειοδότηση στη χώρα; Οι πιστώσεις μηδενίστηκαν, οι επισφάλειες εκτοξεύθηκαν και η οικονομία νέκρωσε (αφού αυξάνονται και οι φόροι αλλά και λοιπά χαράτσια). Πότε θα αποκατασταθεί αυτή η ανισορροπία; Δύσκολες οι προβλέψεις. Όταν το χρήμα δεν κυκλοφορεί, δεν μπορείς να μετρήσεις τίποτα. Οι συναλλαγές, οι επιθυμίες για κατανάλωση, η συλλογική οικονομική συμπεριφορά, δεν μπορούν να σταθμιστούν.
Οι νέες προβλέψεις λοιπόν που καλούνται να λαμβάνουν οι τράπεζες, ώστε να θωρακίζονται και να μην περνάνε σε ζημίες και κεφαλαιακή ανεπάρκεια, είναι ευθέως συνδεδεμένες με την σφιχτή καθημερινότητα μας. Τα κέρδη των τραπεζών, η προστασία τους απέναντι σε πιθανότητες χρεοκοπίας, είναι ένα αναγκαίο σωσίβιο που πρέπει να φοράμε συνεχώς. Η ζωή μας κατάντησε να εξαρτάται απο την ψηφιακή εκδοχή της καταγραφής των οικονομικών μας συναλλαγών. Αυτός ο "πόλεμος" απέναντι στα μετρητά, αυτή η σταδιακή εξαφάνιση του ρευστού, που η αφή του σου γεννάει ένστικτα αυτοσυντήρησης αλλά και επιθυμίες απόλαυσης, είναι η νέα πραγματικότητα στην οποία πρέπει να ζήσουμε.
Δεν χρειάζεται να γνωρίζει κανείς τραπεζική λογιστική και διεθνή πρότυπα απεικόνισης των μεγεθών στους ισολογισμούς των τραπεζών, για να κατανοήσει οτι κάπου εκεί μέσα τους, σε μια μοριακή εκδοχή κατάτμησης των άπειρων δεδομένων (κάπου μεταξύ των data, των bits και των bytes της ψηφιακής τραπεζικής οικονομίας), κρύβονται και τα δικά του ατομικά χρέη, το άγχος του και η ανασφάλεια του για το μέλλον των παιδιών του. Και κάπου εκεί μέσα, παραδίπλα ίσως, κρύβεται φυσικά και ο αφανής πλούτος των λίγων, η υπερσυσσώρευση της ρευστότητας που δεν μετατρέπεται σε πιστώσεις για παραγωγικές επενδύσεις και στερεί απο την οικονομία και την κοινωνία το βασικό αγαθό για πρόοδο: αξιοπρεπή εργασία...
