Όταν όλα πάνε στραβά

του Νικ. Λ.  Γ. Λιναρδάτου*

Ασφαλώς όλα τα στοιχεία μιας αυτοκαταστροφής υπάρχουν στην περίπτωσή μας. Τα χρησιμοποιούμε κατά του εαυτού μας ετούτην ακριβώς τη στιγμή με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.» (από τη σελίδα 89, Paul Johnson: THE RECOVERY OF FREEDOM, εκδ. BASIL BLACKWELL, 1980). Είναι πολύ δύσκολο να μην κάνεις παραλληλισμούς αυτές τις ημέρες της  δικής μας τρομαχτικής κρίσεως˙ να μην αναζητάς λεπτομερέστερες αποδείξεις του παραλογισμού.

Συλλογιέσαι: Οι συνθήκες, υπό τις οποίες διαβιούν και προχωρούν μέσα στον χρόνο οι λαοί,  διαφέρουν από τον ένα στον άλλον˙ αυτονόητο. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που οι ομοιότητες καταπλήσσουν. Μπορεί να βγει κάποιο μάθημα; Κάποια βάση στοχασμών και συμπερασμάτων; Θα παραθέσω στη συνέχεια μια αρκετά εκτενή επιλογή διαπιστώσεων για τη Μεγάλη Βρετανία μιας περασμένης εποχής.

«Σχεδόν τα πάντα στη Βρετανία της δεκαετίας του 1970 έμοιαζε να αποτυχαίνουν. Η βιομηχανική οικονομία βρισκόταν σε απότομη παρακμή, σακατεμένη από απεργίες και απαιτήσεις υπερβολικών μισθολογικών αμοιβών… Η ανεργία έφθανε στο ψηλότερο επίπεδο από την εποχή του Πολέμου. Φασαρίες στη Βόρεια Ιρλανδία. Ο χουλιγκανισμός στο ποδόσφαιρο ήτανε φοβερός˙ ριζοσπάστες δάσκαλοι κατέστρεφαν σχολειά και το έθνος φαινόταν να κινδυνεύει να διασπαστεί…

Κατά το πρώτο ήμισυ της δεκαετίας… όλοι σχεδόν οι πολιτικοί έμεναν προσκολλημένοι στην κεϋνσιανή οικονομική σκέψη… επίστευαν ότι ο κύριος ρόλος της κυβερνήσεως ήταν να κατευθύνει προς επέκταση του κράτους πρόνοιας με τη δαπάνη περισσότερου, χρόνο με τον χρόνο, χρήματος για την υγεία, την παιδεία και κοινωνικά επιδόματα… Η στρατηγική αυτή ήταν φυσικά καταδικασμένη σε αποτυχία…

Κατά το 1975 η συμμετοχή των κυβερνήσεων στο ΑΕΠ έφτασε το 60%, που προκύπτει από εξαιρετικά υψηλούς φόρους και δανεισμό. Το επίπεδο παραγωγικότητας της χώρας ήταν φρικιαστικό… Εν τούτοις, οι εργάτες συνεχώς ζητούσαν περισσότερα χρήματα και απεργούσαν για να τα πετύχουν… Γίνεται καταφανές το σημείο κρίσεως, στο οποίο είχε φτάσει η οικονομία από το γεγονός ότι η Βρετανία αναγκάστηκε να προσφύγει στο Δ.Ν.Τ. κατά το τέλος του 1976…

Ο συγγραφέας υποστηρίζει πως ένας σημαντικός παράγων [του οικονομικού χάους] ήταν η υλιστική επιθυμία των διαφόρων κατηγοριών εργαζομένων να μην υστερούν άλλων σε μια ευημερούσα κοινωνία. Έτσι, είτε ήσουν μεταλλωρύχος, εργάτης σε εργοστάσιο ή δημόσιος υπάλληλος, αν ένας γείτονάς σου αποκτούσε ένα καινούριο αυτοκίνητο ή αν ήταν σε θέση να κάμει τις διακοπές του στην Ισπανία, σου ήταν εύκολο να σκεφτείς ότι μόνο μαχητική απεργιακή  δράση θα σου εξασφάλιζε να μπορέσεις κι εσύ να τα αποκτήσεις αυτά.

Μια άλλη βρετανική κατάρα, που ο συγγραφέας αποδίδει στην αυξανόμενη ευημερία, ήταν ο ποδοσφαιρικός χουλιγκανισμός… Ο ποδοσφαιρικός χουλιγκανισμός δεν ήταν ο μόνος τύπος της αυξήσεως της εγκληματικότητας κατά τη δεκαετία του 1970.

Η μεγάλη ικανότητα του συγγραφέα είναι ο άνετος συνδυασμός πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής ιστορίας˙ επίσης η αναγνώριση ότι μέσα σε αυτήν τη μαυρίλα, ο λαός χαιρόταν γεγονότα όπως το αργυρό ιωβηλαίο της Βασίλισσας, και η ζωή ήταν συχνά πιο άνετη για τους κοινούς πολίτες από όπως ήτανε στο παρελθόν».

Παρένθεση. Διευκρινίσεις; Πρόκειται για παρατηρήσεις περιεχόμενες σε βιβλιοκρισία που εδημοσιεύθηκε στο τεύχος Μαϊου 2013 της περιοδικής εκδόσεως IPA Review, τριμηνιαίου οργάνου του think-tank με έδρα τη Μελβούρνη Institute of Public Affairs. Την κριτική, υπό τον τίτλο WHEN EVERYTHING WAS GOING WRONG: BRITAIN IN THE SEVENTIES, υπογράφει ο Richard Allsop, ερευνητής του Ινστιτούτου. Τα δύο βιβλία (ογκώδη) που κρίνονται φέρουν τους τίτλους: State of Emergency. Britain 1970-1974 (εκδ. 2010)˙ και Seasons in the Sun: The Battle for Britain 1974-1979 (εκδ. 2012). Συγγραφέας τους ο νέος ιστορικός Dominic Sandbrook (1974 -  ). Έχουν προηγηθεί δύο τόμοι του για τις δεκαετίες του 1950 (Never had it so good) και του 1960  (White Heat). Κλείνει η παρένθεση.

Η συμβολή μου: Η ανάδειξη των ομοιοτήτων με την πρόσφατη και σημερινή Ελλάδα. Μέχρι χουλιγκανισμό και εγκληματικότητα. Το ιωβηλαίο της Βασίλισσας˙ οι Ολυμπιακοί του 2004 από εδώ. Οι κυβερνήσεις Wilson και Callaghan παράλληλες οι των Καραμανλη και Παπανδρέου (των νεωτέρων). Έλλειψη ανταγωνιστικότητας και υπερδανεισμός˙ εκατέρωθεν. Διεθνές Νομισματικό Ταμείο˙ συν Τρόικα – Θεσμοί σ’εμάς. Και εκείνοι και εμείς, πριν,  ποτέ δεν είχαμε περάσει τόσο καλά˙ we never had it so good. Λεφτά υπάρχουν.

Επιμύθιο: Ο από μηχανής θεός. Ένας (μία) πολιτικός που τολμούσε και έλεγε πολλά ΟΧΙ (στις απεργίες π.χ. με τον πιο δημοκρατικόν τρόπο.) Όχι πάντα Ναι. Και η Βρετανία αναζωογονήθηκε. Τον περιμένουμε να έρθει και σ’ εμάς. Κάτι σαν να διακρίνεται στο βάθος της εικόνας˙ στον ορίζοντα.

To  κείμενο αυτό εγράφτηκε σαν μια προσπάθεια να ενσταλαξει ίχνη αισιοδοξίας  σε έναν αποκαμωμένο κόσμο με την πρόθεση να μας δώσει μιαν ανάσα. Να μπορέσουμε να συνεχίσουμε τον μαραθώνειό μας.  42 δύσβατα χιλιόμετρα χωρίς καθορισμένο τέρμα. Πόσα άραγε να  έχουμε ως τώρα διατρέξει;