του
Ηλία Καραβόλια
Ένα παιχνίδι που σε ξεκουράζει καθώς το βλέπεις: αυτή μοιάζει
να είναι η απλή και λογική εξήγηση. Πολλοί δε παρομοιάζουν το Survivor, των «μαχητών»
και των «διάσημων», με την νεοελληνική καθημερινότητα. Αυτή η προσπάθεια των
παιχτών σε εκείνο το εξωτικό νησί, αυτός ο αγώνας επικράτησης έναντι του
αντιπάλου, η μάχη στήθος με στήθος των τηλεοπτικών ηρώων του παιχνιδιού, μοιάζει
να βολεύει την συνείδηση. Μοιάζει να μας αντιπροσωπεύει. Μας θυμίζει ότι
συνεχώς μαχόμαστε, υπερτερούμε, θυσιάζουμε, διεκδικούμε. Μάλλον όμως αγνοούμε
το υποσυνείδητο μήνυμα καθώς αυτό είναι που μας υφαίνει ξανά τον χαμένο ιστό
του επικίνδυνου κοινωνικού δαρβινισμού, την καλά φυλαγμένη αλήθεια της σκληρής πραγματικότητας: ο ισχυρότερος
επιβιώνει.
Αγώνας λοιπόν για την τροφή και την επιβίωση, είναι
υποτίθεται ο αθώος σκοπός. Να όμως που μαθαίνουμε ότι υπάρχει ένα έπαθλο
100,000 ευρώ, υψηλές αμοιβές συμμετοχής καθώς και έσοδα που θα αποκομίσουν οι παίχτες από τις
διαφημιστικές εταιρείες που θα τους πλησιάσουν, λόγω της πρόσκαιρης
δημοσιότητας τους. Μοιάζει να τα ξεχνάμε αυτά, θαρρείς και αυτοί οι τηλεοπτικοί «ήρωες» έγιναν οι
σύγχρονοι εθελοντές που καθοδηγούν τον
καθένα μας στην μάχη της ζωής.
Οι δε παραλληλισμοί με το κοινωνικό γίγνεσθαι μοιάζουν λογικοί,
αλλά δεν είναι. Αυτοί οι «μαχητές», αυτοί οι «αγωνιστές», δεν είναι μέρος της
νεοελληνικής κοινωνικής πραγματικότητας. Δεν έχω το δικαίωμα να τους κρίνω, όπως
κανείς μας πιστεύω. Με ενδιαφέρει όμως ποιους δεν αντιπροσωπεύουν, ποιους δεν
ανακαλούν στην μνήμη των τηλεθεατών, ποιους δεν μας υποδεικνύουν να σκεφτόμαστε
ως παραδείγματα θέλησης για ζωή.
Οι πραγματικοί αγωνιστές στην Ελλάδα του 2017 είναι άλλοι από
αυτούς του τηλεοπτικού παιχνιδιού. Και αυτοί οι άλλοι είναι που αποσιωπούνται από
τα αδηφάγα ΜΜΕ. Είναι δίπλα μας, στην γειτονιά μας, στο χωριό μας, στην πόλη
μας. Είναι ο υποαμειβόμενος δάσκαλος που πασχίζει στην ακριτική Ελλάδα να
διδάξει στους λίγους μαθητές που έμειναν στο νησί, στην παραμεθόριο. Είναι οι
γονείς από την επαρχία όσων παιδιών σπουδάζουν στις μεγάλες πόλεις της χώρας,
αυτοί οι γονείς που ματώνουν οικονομικά διαψεύδοντας τον μύθο της δωρεάν
παιδείας, όπως αυτοί που πληρώνουν τα
φροντιστήρια πριν τις εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια. Είναι οι
πυροσβέστες, οι αστυνομικοί και οι οπλίτες μας, που αμείβονται με λίγα λεφτά
για να φυλάνε την ζωή μας βάζοντας καθημερινά σε κίνδυνο την δική τους ζωή.
Ήρωες είναι εκείνοι οι νέοι με μεταπτυχιακές και
διδακτορικές σπουδές που ξενιτεύονται στο άγνωστο, εκείνοι που γίνονται
υπάλληλοι των 400 ευρώ στην άθλια Ελλάδα, που καβαλάνε το μηχανάκι και γίνονται
ντελιβεράδες. Εκείνοι οι νέοι και οι νέες που σπούδασαν σκληρά και σήμερα κατέληξαν σερβιτόροι στις καφετέριες
και τα εστιατόρια, βγάζοντας τα έξοδα τους. Οι μανάδες που δουλεύουν ως
καμαριέρες το καλοκαίρι για να δώσουν χαρτζιλίκι στο άνεργο παιδί τους. Οι
απλήρωτοι υπάλληλοι στα ξενοδοχεία που κρατάνε, με το χαμόγελο τους, τον
τουρισμό στην πρώτη θέση της οικονομίας μας.
Μαχητές στο αληθινό Survivor της ζωής είναι οι άστεγοι που
τα έχασαν όλα, οι άνεργοι που παλεύουν να ζήσουν με τα πενιχρά εισοδήματα, οι
βαριά άρρωστοι που δεν έχουν λεφτά για την εγχείρηση τους, οι συνταξιούχοι που
με τις πενιχρές συντάξεις τους δεν μπορούν να πληρώσουν τα φάρμακα τους. Ήρωες
αληθινοί είναι οι γιατροί στα νοσοκομεία που υποαμείβονται ενώ σώζουν
ανθρώπινες ζωές και οι νοσοκόμες που κάνουν υπερωρίες και δεν πληρώνονται για
μήνες.
Και φυσικά ο κατάλογος δεν τελειώνει εδώ. Μαχητές είναι οι
μετανάστες που ήλθαν για μια καλύτερη ζωή και εγκλωβίστηκαν σε συνθήκες
τραγικές. Μαχητές είναι εκείνοι οι εθελοντές που βοηθάνε ανώνυμα και σιωπηλά
τον συνάνθρωπο τους και εκείνοι οι κληρικοί που κάνουν τα πάντα για το ποίμνιο
τους σε μια εποχή που η Εκκλησία απαξιώνεται από την Πολιτεία.
Ο καθένας από εμάς ξέρει πολλούς τέτοιους ήρωες της ζωής.
Βρίσκονται δίπλα μας, κοντά μας. Και δεν χρειάζεται τηλεόραση για να νιώσουμε
ότι μπορούμε και εμείς να αγωνιστούμε, να παλέψουμε για τα βασικά της ζωής. Μια
ζωή δύσκολη, που δεν αφήνει χρόνο για να ανοίγουμε τα βιβλία και που μας κάνει
να «απωθούμε» με το zapping τα πολιτισμικά δρώμενα και τις εκπομπές τέχνης.
Αποφεύγουμε τον κόπο του μυαλού και επιλέγουμε την αφηρημάδα του βλέμματος σε
κάτι που δεν απαιτεί σκέψη και ανάλυση. Ακούγεται εύκολα, δύσκολα όμως
κατανοείται ως φαινόμενο.
Μπροστά στην παρακμή και στην υποκουλτούρα της Ελλάδας των
μνημονίων, μπροστά στην φρικτή κατάσταση που μας έφεραν οι «διάσημοι» της
πολιτικής μας, οφείλουμε να μην κλείνουμε τα μάτια στην άνοδο της
ασημαντότητας, για την οποία μίλησε πριν πολλά χρόνια ο μεγάλος Έλληνας
Κορνήλιος Καστοριάδης. Δεν υπαινίσσομαι ότι όλοι οφείλουν να ξέρουν Καστοριάδη,
ούτε ότι όλοι οφείλουν να ακολουθούν τις τέχνες, τα γράμματα, τον πολιτισμό.
Άλλωστε τα μέγαρα μουσικής, τα θέατρα και τα μουσεία σε αυτό τον τόπο, δεν
γέμιζαν πάντα με ανθρώπους του πνεύματος. Και φυσικά, η νεοελληνική πολιτισμική
πραγματικότητα δεν είναι η καλύτερη που θα μπορούσε να μας τύχει. Η δε τηλεόραση δεν προσφέρεται για μαζική
κουλτούρα αλλά για μαζική ξεκούραση, κάτι σαν συλλογικό εργαλείο εκτόνωσης με
το ανάλαφρο, το απλό, αυτό που δεν χρειάζεται ανάλυση.
Μπορεί να είναι δικαίωμα του καθενός να επιλέγει το θέαμα
που του ταιριάζει ώστε να ξεκουραστεί, να ξεχαστεί από το άγχος του. Θεμιτό και
ανθρώπινο. Τούτη εδώ η πατρίδα όμως, έχει Πολιτισμό, έχει Παιδεία, έχει
Ιστορία. Όσοι μπορούν τουλάχιστον να τα διαφυλάξουν ας μην κρύβονται πίσω από
την τηλεοπτική καθήλωση των πολλών...
*Τίτλος βιβλίου του Κορνήλιου Καστοριάδη, εκδ. Ύψιλον
