του
Ηλία Καραβόλια
Η κανονικότητα δεν συνεπάγεται ισορροπία, ούτε συστημική ευστάθεια. Και αυτό είναι το μή-λεχθέν της σημερινής 'μοχλευμένης' παγκόσμιας αγοράς: ο αργός θάνατος της Θεωρίας. Γιατί, μπορεί μεν η Οικονομία, παγκοσμίως, να ξέφυγε γρήγορα απο την κρίση του 2008, η Οικονομική θεωρία ομως δεν τα κατάφερε. O καθηγητής του ΜΙΤ, R. Booκstaber, έγραψε φέτος το βιβλίο "The end of Theory" μετά απο 9 χρόνια (μίλησε τότε για τους δαίμονες που φτιάξαμε στις αγορές με το βιβλίο "Demons of our design") και μας 'συγκεντρώνει' σε ένα εγχειρίδιο αυτό που υποψιαζόμασταν, το τέλος της θεωρίας δηλαδή, ώστε οι οικονομολογούντες δημοσιολόγοι να προσέχουμε πώς χρησιμοποιούμε τα σημαίνοντα, τις έννοιες αναφοράς, τα αξιώματα, τις νόρμες της Οικονομίας.
Άλλαξαν πολλά και άλλαξαν βίαια. Οι μύθοι των Οικονομικών αποδομήθηκαν απο την μανία των αγορών, απο τους μηχανισμούς διάσωσης κρατών και τις συστημικές ανισορροπίες ενώ κανένας μεγάλος φιλόσοφος της οικονομικής ιστορίας δεν θα αποτελεί πια μοναδικό σημείο αναφοράς.Η παρατεταμένη ύφεση και τα αρνητικά επιτόκια συμβαδίζουν πλάι στην κρίση υπερσυσσώρευσης( για όσους μπορούν να την κατανοήσουν ως τέτοια) και τις εντεινόμενες ανισότητες, με την σύγχρονη φτώχεια να βαδίζει παράλληλα με την υπερκατανάλωση και τα εκρηκτικά χρέη.
Προσωπικά έχω πολύ καιρό τώρα, απο το 2008, που συμπεριφέρομαι ως 'τραυματισμένος' θεωρητικός. Η αιτία; Η Βασίλισσα Ελισάβετ της Βρετανίας ήταν αυτή που έθεσε το πρόβλημα σε απλή γλώσσα, όταν σε μια ομάδα οικονομολόγων του London School of Economics το 2008, ρώτησε : '' Γιατί δεν την προβλέψατε την κρίση ; '' .Οι περισσότεροι από αυτούς είπαν ότι η κρίση ήταν «μια αποτυχία της συλλογικής φαντασίωσης πολλών έξυπνων ανθρώπων». Και είχαν δίκιο. Μια συλλογική φαντασίωση ήταν αυτή που υιοθέτησε την ανορθολογική αρχή της θεωρίας των αποτελεσματικών αγορών και έτσι το Πραγματικό της Οικονομίας έμεινε ορφανό. Μια φαντασιακή θέσμιση της ισορροπίας προσφοράς-ζήτησης, για τα πάντα, έκανε τους περισσότερους οικονομολόγους μύωπες.
Δεν με απασχολεί κυρίως αυτό που λέει ο συγγραφέας του βιβλίου ''The end of theory''. Δεν θέλω δηλαδή να αποδεχθώ παθητικά το Τέλος της Θεωρίας. Με απασχολεί ποιός την σκότωσε, ποιός την πυροβολεί θανάσιμα, τι είναι αυτό που την αχρηστεύει και την απαξιώνει. Και φυσικά πώς θα ξαναγραφτεί η νέα θεωρία, της Συμπεριφορικής Οικονομίας, του νέου τύπου οικονομικού υποκειμένου. Ενός εικο-νομικού (εικονικό+νομικό) ατόμου, που μέσα στο αχανές της πολιτικής οικονομίας του διαδικτύου χάνεται, αλλοτριώνεται και αποδέχεται σχεδόν ασυνείδητα ότι η Εικόνα έχει επικρατήσει του Λόγου, η Πληροφορία έχει ανατρέψει τον Νόμο, το Αξίωμα και το Θέαμα της ανισορροπίας έχει υπερβεί την Θεωρία.
Η συνάρτηση Τιμής-Αξίας είναι πλεον δυσνόητη στις αγορές και η όποια θεωρία εμφανίζεται ως μεταφραστής νοημάτων, δεν είναι ποτέ ενιαία, δεν ανήκει πλέον στον κοινό νου της αγοράς, αλλά είναι κάτι σαν 'παράμετρος', 'πληροφορία', 'υπόθεση'. Η κανονικότητα και η συστημικότητα των μεγεθών έχουν μεταφερθεί στην μονιμότητα της διακύμανσης, στην επικράτεια της παλινδρόμησης και στην προθεσμιακή τροχιά των χάρτινων κερδών απο τα μοχλευμένα στοιχήματα αγοραπωλησιών υψηλής συχνότητας. Κώδικες και αλγόριθμοι κέρδισαν την μάχη των θεωρητικών προβλέψεων. Ο ανθρώπινος νους δεν επαρκεί στις αγορές. Μόνο η μηχανική των άπειρων συναλλαγών 'πετυχαίνει' τιμές-στόχους.
Παρόλα αυτά, οι θεωρητικοί της Οικονομίας θα ζουν για πάντα. Και κάποιοι απο αυτούς κατά καιρούς θα δικαιώνονται. Γιατί ακόμη και αυτά τα μαύρα κουτιά της σύγχρονης αλγοριθμικής κερδοσκοπίας στις αγορές, κάποτε, πριν 150 χρόνια περίπου, κάποιος σχεδόν τα προσδιόρισε δίνοντας τους όνομα: ''κοινωνικά ιερογλυφικά'', τα είπε, εννοώντας ότι μέσα τους κρύβουν σχέσεις κοινωνικο-οικονομικές, σχέσεις απόσπασης υπεραξίας, ιδιωτικοποίησης των κερδών και κοινωνικοποίησης των ζημιών. Μάλλον είχε δίκιο ο άνθρωπος.
Ο καθηγητής Bookstaber λοιπόν, ορθώς μας αναλύει τον θάνατο των αξιωμάτων στο τελευταίο του βιβλίο. Χρέος μας είναι να μην αναστήσουμε φαντάσματα αλλά και να μην θάψουμε το Πραγματικό στην Οικονομία. Θέλει βούληση και δύναμη για να αποδεχθείς ότι όσο περνάει ο καιρός, τόσο περισσότερο πίσω, στο μακρινό παρελθόν της θεωρίας και της οικονομικής φιλοσοφίας, βρίσκεται γραμμένη η Αλήθεια...
