της
Sudha David-Wilp*
Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ δεν σκόπευε ποτέ να παραμείνει στην εξουσία όσο ο μέντοράς της, ο Χέλμουτ Κολ. Αλλά αφότου το κόμμα της, η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU) ήρθε στην πρώτη θέση στις εκλογές της Κυριακής 24/9, η Μέρκελ αναμένεται να είναι η καγκελάριος για τέταρτη φορά –τοποθετώντας την ακριβώς στο ίδιο επίπεδο με τον συντηρητικό προκάτοχό της.
Η Μέρκελ αναμφισβήτητα θα μείνει στα βιβλία της Ιστορίας επειδή είναι η πρώτη γυναίκα καγκελάριος, καθώς και η πρώτη από την Ανατολική Γερμανία. Αλλά αν αυτή είναι μάλλον η τελευταία θητεία της, καθώς πιθανότατα θα υπάρξει μία αίσθηση κόπωσης μεταξύ των ψηφοφόρων της εφόσον επιδιώξει πέμπτη θητεία, τότε πρέπει να σκεφτεί ακόμα πιο προσεκτικά την κληρονομιά της, ανεξάρτητα από το είδος της κυβέρνησης συνασπισμού που θα αναδυθεί στο Βερολίνο.
Η Μέρκελ αναμφισβήτητα θα μείνει στα βιβλία της Ιστορίας επειδή είναι η πρώτη γυναίκα καγκελάριος, καθώς και η πρώτη από την Ανατολική Γερμανία. Αλλά αν αυτή είναι μάλλον η τελευταία θητεία της, καθώς πιθανότατα θα υπάρξει μία αίσθηση κόπωσης μεταξύ των ψηφοφόρων της εφόσον επιδιώξει πέμπτη θητεία, τότε πρέπει να σκεφτεί ακόμα πιο προσεκτικά την κληρονομιά της, ανεξάρτητα από το είδος της κυβέρνησης συνασπισμού που θα αναδυθεί στο Βερολίνο.
Στο εξωτερικό, η Μέρκελ είναι γνωστή για την χαρακτηριστική ηρεμία και ικανότητά της. Εγχωρίως, ωστόσο, ενώ λαμβάνει ευρεία υποστήριξη και θαυμασμό για την παγκόσμια εικόνα της, υπάρχει παρά ταύτα μία αίσθηση ανησυχίας για το μέλλον της Γερμανίας και την ικανότητά της να κρατήσει την χώρα στον σωστό δρόμο. Κατά τα τελευταία 12 χρόνια της θητείας της, απέφυγε την οραματιστική ηγεσία, επιλέγοντας αντ’ αυτού να κατευνάζει το κέντρο για να απολαμβάνει βραχυπρόθεσμα εκλογικά κέρδη, απομακρυνόμενη από συντηρητικές θέσεις σε θέματα όπως η ενέργεια και η ασφάλεια. Ενεργώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο έγινε δημοφιλής μεταξύ κάποιων στο κόμμα της και οδήγησε άλλους ακόμα πιο δεξιά, βοηθώντας έτσι να δημιουργηθεί το αντι-μεταναστευτικό, δεξιό κόμμα Εναλλακτική για την Γερμανία (AfD).
Το κόμμα αυτό εισήλθε για πρώτη φορά στην Bundestag, ερχόμενο στην τρίτη θέση με πάνω από 13% των ψήφων την Κυριακή. Και έτσι, στην τέταρτη θητεία της, η Μέρκελ πρέπει να διορθώσει την εγχώρια εικόνα της ως άνθρωπος που καταφέρνει μεν συμφωνίες αλλά ως αντίδραση, καθώς θα διαχειρίζεται τις δομικές αλλαγές που μπορεί να έχει ακούσια θέσει η ίδια σε κίνηση. Εάν το κάνει αυτό με προνοητικότητα και όχι με το πρίσμα τού «εδώ και τώρα», θα είναι σε θέση να διατηρήσει την κληρονομιά της εγχωρίως.
Υπάρχουν ειδικότερα τρεις πολιτικές που, μπορεί μεν να έχουν επιτύχει τα βραχυπρόθεσμα κέρδη της με την πλειοψηφία των Γερμανών, όμως, τελικά δυσαρέστησαν την συντηρητική βάση του CDU και θα έχουν συνέπειες για την χώρα της στην πορεία: Η επιτάχυνση του χρονοδιαγράμματος για την σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας, το ότι επιτράπηκε ένας πρωτοφανής αριθμός αιτούντων άσυλο να εισέλθουν μέσω των γερμανικών συνόρων, και η παύση της υποχρεωτικής θητείας στον γερμανικό στρατό. Παρόλο που η Μέρκελ δεν μπορεί να αντιστρέψει αυτές τις πολιτικές κατά την επόμενη θητεία της, μπορεί να κάνει προσαρμογές, όπως η αναδιατύπωση του ενεργειακού χαρτοφυλακίου και η αύξηση των δυνατοτήτων ασφάλειας. Η επένδυση στην τρέχουσα επιτυχία της Γερμανίας και η τελειοποίηση των αποφάσεών της θα διατηρήσουν την ισχύ της Γερμανίας και θα προσελκύσουν πάλι τους απογοητευμένους συντηρητικούς ψηφοφόρους, με αποτέλεσμα να αποδυναμωθεί το AfD.
Μια άλλη πηγή δυσαρέσκειας κατά της Μέρκελ, η οποία θα μπορούσε να επηρεάσει την κληρονομιά της, είναι η πολιτική της για την μετανάστευση. Κατά το τελευταίο έτος, η Γερμανία δαπάνησε περίπου 20 δισεκατομμύρια ευρώ για τους πρόσφυγες, πράγμα που σημαίνει ότι η Μέρκελ πρέπει τώρα να αφομοιώσει το ένα εκατομμύριο μετανάστες που δέχτηκε ενσωματώνοντάς τους στην γερμανική κοινωνία μέσω μαθημάτων γλώσσας και εκμάθησης δεξιοτήτων. Όσο πιο γρήγορα πετύχει στο επίπεδο αυτό, τόσο το χειρότερο για την άκρα δεξιά. Από την άποψη αυτή, έχουν ήδη δοθεί κάποια δείγματα γραφής. Η καγκελάριος έχει ξεκινήσει ταχύτερες απελάσεις ατόμων που δεν συμμορφώνονται με τους γερμανικούς νόμους και θα συνεχίσει να αναπτύσσει συμφωνίες με χώρες όπως η Τουρκία για να εμποδίσει την ροή των αιτούντων άσυλο.
Κατά τα επόμενα τέσσερα χρόνια, θα πρέπει να συνεχίσει να εξισορροπεί τις ανησυχίες για την ασφάλεια των πολιτών με τις συνταγματικές ανθρωπιστικές αξίες, προκειμένου να εμποδίσει το AfD να κερδίσει το πάνω χέρι. Με αυτόν τον τρόπο, παρόλο που η Μέρκελ δεν θα ταλαντευτεί από την δέσμευσή της να βοηθήσει τους πρόσφυγες, μπορεί να προσπαθήσει να κρατήσει χαμηλά τον αριθμό των μεταναστών παρέχοντας βοήθεια στην Αφρική και διατηρώντας μία αυστηρή γραμμή όταν πρόκειται για απελάσεις μεταναστών που διαπράττουν εγκλήματα.
Σε αντίθεση με τις διορθώσεις πορείας που θα πρέπει να κάνει για την ενέργεια, την μετανάστευση και την ασφάλεια, η Μέρκελ έχει τον άνεμο στα πανιά της όταν πρόκειται για την γερμανική οικονομία. Από τότε που ανέλαβε την εξουσία, το 2005, ο αριθμός των ανέργων στην Γερμανία μειώθηκε κατά το ήμισυ και το τρέχον ποσοστό ανεργίας είναι μόνον ένα χλωμό 4%. Έχει πλοηγήσει με επιδεξιότητα την χώρα της μέσω της οικονομικής κρίσης του 2008, εφαρμόζοντας προγράμματα για τους εργαζόμενους ώστε να αποτρέψει τις περικοπές θέσεων εργασίας και ένα πρόγραμμα «cash for clunkers» [στμ: μετρητά για αποσύρσεις παλαιών, ερειπωμένων αυτοκινήτων] για να ενισχύσει τις πωλήσεις αυτοκινήτων.
Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης εξακολουθεί να είναι πρωταθλητής των εξαγωγών και η εμπιστοσύνη των επενδυτών αυξήθηκε τον τελευταίο μήνα παράλληλα με το ευρώ. Σύμφωνα με το ερευνητικό κέντρο Pew, το 86% των Γερμανών πιστεύει ότι η οικονομία τους πηγαίνει καλά.
Παρόλα αυτά, στην νέα θητεία της η Γερμανίδα καγκελάριος θα πρέπει να δείξει τί θέλει και για την ευρωζώνη, καθ’ όσον δεν είναι πλέον μόνη της στο γήπεδο. Υπάρχουν δίπλα της και οι γαλλικές φιλοδοξίες, τις οποίες σε καμμία περίπτωση δεν μπορεί να αγνοήσει.
*Αναπληρώτρια διευθύντρια του γραφείου στο Βερολίνο του German Marshall Fund των ΗΠΑ
