Η έρευνα, που διεξήχθη από το CASMEF (Arcelli Centre for Monetary and Financial Studies) του Ιταλικού Πανεπιστημίου LUISS Guido Carli, ευρέως γνωστό για τις υψηλής ποιότητας μελέτες σε οικονομικά, νομισματικά, οικονομικά και τραπεζικά θέματα, διαπίστωσε ότι οι προσπάθειες της Ελλάδας να αυξήσει τα δημόσια έσοδά της στα προϊόντα καπνού στην αρχή της κρίσης (2012) μέσω της μετατόπισης του κέντρου βάρους του ειδικού φόρου κατανάλωσης από τον αναλογικό φόρο στον πάγιο φόρο, απέτυχε επιφέροντας εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις.
«Καταστράφηκε η βιωσιμότητα της αγοράς, διαταράχθηκε η ισορροπία με αποτέλεσμα ραγδαία πτώση των εσόδων και ενθάρρυνση της ραγδαίας ανάπτυξης της παράνομης αγοράς», υπογραμμίζει η έρευνα. Η γενεσιουργός αιτία για το φαινόμενο αυτό έγκειται στο γεγονός ότι παρατηρήθηκε μια μετατόπιση από ένα επικρατούν τότε σύστημα αναλογικού φόρου κατανάλωσης σε ένα σύστημα με κύριο χαρακτηριστικό τον πάγιο ειδικό φόρο κατανάλωσης. Συνεπώς, πραγματοποιήθηκαν ραγδαίες αυξήσεις φόρων για τα προϊόντα με χαμηλή τιμή, πλήττοντας κυρίως τους καταναλωτές, καθώς οι ίδιοι δεν ήταν πλέον σε θέση να προβούν σε αγορά φθηνότερων εναλλακτικών λύσεων. Έτσι, στράφηκαν στα παράνομα προϊόντα καπνού, με αποτέλεσμα να παρατηρηθεί τεράστια άνθιση της μαύρης αγοράς.
Η έρευνα αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι «το λαθρεμπόριο ανήλθε στη δεύτερη υψηλότερη θέση στην Ευρώπη με τις απώλειες φορολογικών εσόδων να αγγίζουν τα 600 εκατομμύρια ευρώ μόνο το 2016». Επισημαίνει, ακόμη, ότι η διαφορά τιμής των προϊόντων που δημιουργήθηκε μετά την αλλαγή το 2012 δημιούργησε μετατόπιση της ζήτησης από τα νόμιμα στα παράνομα προϊόντα. Παράλληλα, τα αποτελέσματα απείχαν πολύ από τα αναμενόμενα και η αγορά έφτασε στο όριο της κατάρρευσης. Οι πωλήσεις των νόμιμων προϊόντων καπνού και τα έσοδα σημείωσαν πολύ μεγάλη πτώση μετά από την αλλαγή του 2012 και τα κρατικά έσοδα παρουσίασαν ραγδαία μείωση. «Η καταστροφική περίπτωση της Ελλάδας δείχνει ότι χρειάζεται να διατηρείται η ισορροπία της αγοράς η οποία, όταν ξαφνικά και τεχνητά αλλοιώνεται, είναι στη συνέχεια πολύ δύσκολο να επιτευχθεί ξανά, με αποτέλεσμα τεράστιες και αρνητικές επιπτώσεις για τα δημόσια έσοδα».
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της KPMG, από το 2012 έως το 2016 το ποσοστό των παράνομων προϊόντων καπνού στην Ελλάδα αυξήθηκε από 13,4% σε 18,8%, αντιπροσωπεύοντας πλέον σχεδόν το ένα πέμπτο της αγοράς τσιγάρων. Η μελέτη παρουσιάστηκε με αφορμή την διερεύνηση της εξέλιξης της Ιταλικής αγοράς ύστερα από διάστημα περίπου δύο χρόνων από την φορολογική αλλαγή για τα προϊόντα καπνού στην Ιταλία. Από τη διεξοδική αξιολόγηση του ρυθμιστικού αντικτύπου της φορολογικής μεταρρύθμισης του 2015 στην Ιταλία και της αντίστοιχης στην Ελλάδα το 2012, οι ερευνητές έβγαλαν το συμπέρασμα ότι οι παρεμβάσεις στην Ιταλία είχαν θετικό αντίκτυπο, ενώ στην Ελλάδα αρνητικό και ότι ελλείψει σαφών κανόνων και σταδιακών παρεμβάσεων, είναι αδύνατο να διασφαλιστούν η δημοσιονομική σταθερότητα και τα προβλέψιμα φορολογικά έσοδα για το κράτος.
