του
Κωνσταντίνου Σταμπολή*
Όταν στις αρχές Αυγούστου το αμερικανικό Κογκρέσο και η Γερουσία πανηγύριζαν για την επιβολή μίας νέας φουρνιάς κυρώσεων κατά της Ρωσίας –παρά την εμφανή δυσαρέσκεια του Τραμπ– ως τιμωρία για την υποτιθέμενη ανάμειξη του Κρεμλίνου στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2016, το ενδιαφέρον των περισσότερων αναλυτών και στελεχών της ενεργειακής αγοράς ήταν στραμμένο στις σχεδιαζόμενες και υπό κατασκευή ρωσικές ενεργειακές υποδομές που θα μετέφεραν φυσικό αέριο και πετρέλαιο προς την Ευρώπη και στις δυσκολίες που θα αντιμετωπίζουν εφεξής στην υλοποίησή τους. Και αυτό γιατί το εν λόγω νομοσχέδιο αποβλέπει στο να τιμωρήσει τις ευρωπαϊκές εταιρείες που κάνουν δουλειές με την Ρωσία.
Με βάση το ψηφισθέν νομοσχέδιο, οι εταιρείες που υποστηρίζουν την Ρωσία στην κατασκευή αγωγών εξαγωγής ενέργειας θα δέχονται πρόστιμο. Του αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου Nord Stream II, ο οποίος θα επεκτείνει τον Nord Stream Ι, από την Ρωσία στην Γερμανία, κάτω από την θάλασσα της Βαλτικής, ηγείται η ρωσική Gazprom. Οι εταίροι της αποτελούνται από πέντε μεγάλες ευρωπαϊκές ενεργειακές επιχειρήσεις: την γαλλική Engie, την βρετανο-ολλανδική Royal Dutch Shell, την αυστριακή OMV και τις γερμανικές Uniper και Wintershall. Ο Nord Stream ΙΙ είναι εξίσου αμφιλεγόμενος όσο ο αρχικός αγωγός Nord Stream.
Η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής ισχυρίζονται ότι ο Nord Stream ΙΙ θα αυξήσει, και δεν θα αποδυναμώσει, την εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο και βλέπουν τις αμερικανικές κυρώσεις ως μία ευκαιρία να ασκήσουν πίεση στο Βερολίνο για να τερματίσει την στήριξή του στο έργο. Η Ουκρανία, η οποία είναι ακόμη σημαντική χώρα διέλευσης για τις ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη, υποστηρίζει πως το σχέδιο επέκτασης θα «κλέψει» από το Κίεβο τα απαραίτητα τέλη διέλευσης. Από την άλλη, οι βασικοί υποστηρικτές του Nord Stream ΙΙ (η Γερμανία και οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες που εξυπηρετούνται μέσω αυτού) ισχυρίζονται πως η ΕΕ θα ενισχύσει την ενεργειακή της ασφάλεια μέσω της διαφοροποίησης των διαδρόμων εισαγωγής φυσικού αερίου σε μία στιγμή που η εγχώρια παραγωγή φυσικού αερίου της Ευρώπης υποχωρεί σταθερά χρόνο με τον χρόνο.
Αν και οι πληροφορίες για το κατά πόσον οι νέες αμερικανικές κυρώσεις θα επηρεάσουν την κατασκευή του Nord Stream ΙΙ παραμένουν συγκεχυμένες, η γενική αίσθηση είναι ότι η γερμανική κυβέρνηση δεν πρόκειται να δεχθεί αμαχητί το αμερικανικό τελεσίγραφο καθότι στρέφεται κατά της βιομηχανίας της. Η δε εμμονή των ΗΠΑ να αποτρέψουν την κατασκευή του, επικαλούμενες την αύξηση της ευρωπαϊκής εξάρτησης από εισαγόμενο ρωσικό αέριο, προβληματίζει πλέον ανοιχτά την ευρωπαϊκή πολιτική ελίτ, η οποία έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται ένα παιχνίδι των ΗΠΑ εις βάρος της Ευρώπης, μέσω της προώθησης εξαγωγών αμερικανικού LNG.
Με τις ΗΠΑ να αδυνατούν στην πράξη να επιβάλουν εμπορικό εμπάργκο κατά του πυρήνα των χωρών της ΕΕ και να αποτρέψουν την κατασκευή του Nord Stream ΙΙ, το ενδιαφέρον μετατίθεται στον υπό κατασκευή Turkish Stream, o οποίος ως γνωστόν διασχίζει υποθαλασσίως την Μαύρη Θάλασσα και φθάνει στις ευρωπαϊκές ακτές της Τουρκίας, βορείως της Κωνσταντινούπολης. Ο αγωγός αυτός, συνολικού μήκους 910 χλμ., η κατασκευή του οποίου θα έχει ολοκληρωθεί το 2019, θα έχει αρχική δυναμικότητα 31,5 BCM κατ’ έτος, με τα 15,75 BCM να απορροφώνται από την τουρκική αγορά ενώ το υπόλοιπο προγραμματίζεται από την Gazpromexport να διατεθεί για την κάλυψη των αναγκών της Ελλάδας και των χωρών των Βαλκανίων, οι οποίες μέχρι στιγμής τροφοδοτούνται μέσω του South Balkan Pipeline –ο οποίος ξεκινά από την Ουκρανία και διασχίζει την Μολδαβία, την Ρουμανία και την Βουλγαρία για να καταλήξει σε Τουρκία και Ελλάδα.
Είναι πλέον κάτι περισσότερο από εμφανές ότι οι νέες αμερικανικές κυρώσεις θα πλήξουν τον αδύναμο κρίκο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, αφού όποια εταιρεία τολμήσει να αναλάβει την κατασκευή υποδομών για την μεταφορά ρωσικού αερίου μέσω Ελλάδας ή Βουλγαρίας θα αντιμετωπίσει την αμερικανική μήνι και απρόβλεπτα οικονομικά αντίμετρα.
Η μεν κατασκευή του Turkish Stream στην πρώτη φάση θα ολοκληρωθεί χωρίς προβλήματα, αφού οι εμπλεκόμενες κατασκευαστικές εταιρείες είναι ελβετικές, τουρκικές και ρωσικές, χωρίς οικονομικά ενδιαφέροντα στις ΗΠΑ. Όμως, η επέκταση του Turkish Stream προς την Ευρώπη μέσω του κόμβου στα ελληνοτουρκικά σύνορα φαίνεται ότι θα παραμείνει στα χαρτιά. Η δε Ελλάδα θα υποχρεωθεί εκ των πραγμάτων να αυξήσει τις εισαγωγές της από την Τουρκία μέσω του ελληνοτουρκικού διασυνδετηρίου, ο οποίος και διαθέτει επαρκή χωρητικότητα (5,0 BCM+). Έτσι, από 1.1.2020 θα αναγκαστεί να εισάγει ποσότητες τουρκικού basket, σε σαφώς υψηλότερες τιμές, αφού στο μεταξύ η Gazprom θα έχει σταματήσει την ροή αερίου μέσω του South Balkan.
*Εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης.
