του Κώστα Νεοφώτιστου*
Είναι γνωστός μου από τον επαγγελματικό χώρο, εξαιρετικός άνθρωπος και καταρτισμένος επιστήμονας με σημαντική εμπειρία. Εν τούτοις, αυτά δεν επαρκούν στα χρόνια του μνημονίου, με αποτέλεσμα να είναι περίπου άνεργος εδώ και 1-2 χρόνια. Είχε προτάσεις για να εργαστεί στο εξωτερικό αλλά λίγο η διστακτικότητα, λίγο η ανασφάλεια απέναντι στο άγνωστο καθώς και τα 2 παιδιά του τον έκαναν να επιστρέφει στην εδώ αναζήτηση λύσεων.
Και κάπως έτσι, με μια αδύναμη αυτοαπασχόληση προσπαθεί να συντηρήσει την οικογένειά του. Κι αυτή η λύση, όμως, φθείρεται ραγδαία αφού ο νόμος Κατρούγκαλου και οι ερμηνευτικές εγκυκλίου Πετρόπουλου του φόρτωσαν ένα νταβατζή συνέταιρο που λέγεται ΕΦΚΑ.
Ένας οργανισμός που, μαζί με την τοπική ΔΟΥ, γίνονται οι πλειοψηφικοί συνέταιροί σου με μηδενικό κεφάλαιο και μηδενική συνεισφορά. Κι αν υπάρχει αντίρρηση πως πρόκειται για νταβατζηλίκι, να υπενθυμίσω ότι η μόνη εγγυημένη σύνταξη είναι τα 380 € (που όποτε γουστάρουν την μειώνουν κι άλλο) και η μόνη εγγυημένη περίθαλψη είναι το ράτζο.
Δεν θέλω να περιγράψω τι γελοίες εργασίες βρήκε και με τι άθλιους όρους. Θα γίνω κακός με τους χαρακτηρισμούς μου αλλά θα πιεστώ κιόλας, για να μην πω ονόματα. Το συμπέρασμα, όμως, μπορεί να βγει έστω κι έτσι: Αυτό που απέμεινε στην ήδη διαλυμένη αγορά είναι μια ομάδα βιώσιμων ή για την ώρα βιώσιμων δραστηριοτήτων, και μια θάλασσα αλλοίμονων που πορεύονται στην κόψη του ξυραφιού. Και με αυτό το θλιβερό πακέτο, κάποιοι φαντάζονται πως θα έρθει η ανάπτυξη.
Δεν θα ασχοληθώ με την ομάδα των λίγο- πολύ βιώσιμων. Καλά κάνουν και μετατρέπονται σε κολαστήρια επαγγελματιών αφού υπάρχουν τα νομικά περιθώρια και τα εργασιακά παράθυρα. Όταν μια αγορά βυθίζεται διαρκώς κι ένα δημοσιονομικό σύστημα σε μετατρέπει σε αγελάδα για να συντηρεί τα παράσιτα που φωλιάζουν και πολλαπλασιάζονται στις βρώμικες πτυχές του, κάπως θα πρέπει να αντιδράσεις. Κι αν θες να έχεις και κέρδη, οι μόνοι διαθέσιμοι για να εκμεταλλευτείς, μέχρις εκδοράς, είναι το προσωπικό και οι πελάτες. Μοιράζοντας συμβολικές αμοιβές και αμφιλεγόμενης ποιότητας προϊόντα ή υπηρεσίες.
Οι άλλοι, αυτή η θάλασσα των αλλοίμονων, έχει πολύ περισσότερο ενδιαφέρον. Εκεί υπάρχουν πάμπολλες περιπτώσεις άλλοτε βιώσιμων και αξιοπρόσεκτων επιχειρήσεων που κατέστησαν επισφαλείς στα χρόνια των μνημονίων. Έφταιξε η οικονομική καχεξία και ύφεση? Προφανώς ναι, αφού ‘’έλλειψη χρήματων, στάσις εμπορίου’’. Δεν ήταν, όμως, μόνον αυτός ο λόγος της καθοδικής τους πορείας, και δεν ήταν ο κυρίαρχος. Ο πυρήνας του προβλήματος εστιάζεται στη φιλοσοφία της διοίκησης και στη βαθειά ελληνικότητα των διοικητικών αντιλήψεων με τις οποίες λειτούργησαν και πορεύτηκαν.
Εργαλεία για το χτίσιμο ανταγωνιστικότητας υπάρχουν πολλά και ποικίλα, το θέμα είναι αν θέλεις να τα χρησιμοποιήσεις, πόσο πραγματικά τα αξιοποιείς και με ποιο τρόπο. Μπορεί να ξοδέψεις μια περιουσία για να χτίσεις και να εξοπλίσεις το ακριβότερο εξοχικό αλλά αν το παρατήσεις στη τύχη του θα γίνει ρημαδιό. Κι έχεις κάθε δικαίωμα να αγοράσεις το καλύτερο και ακριβότερο κατσαβίδι για να το χρησιμοποιείς σαν καλέμι για πέτρες αλλά η λάθος χρήση και η καταστροφή του ήταν δική σου επιλογή κι ευθύνη.
Ανάμεσα στα ‘’μαγαζιά’’ που σήμερα καρκινοβατούν και πασχίζουν να μην κλείσουν, υπάρχουν πολλά, μα πάρα πολλά, που θα είχαν καλύτερη μοίρα αν οι ιδιοκτήτες τους και λήπτες των σημαντικών αποφάσεων δεν ήταν κακόμοιροι. Έχω υποστηρίξει πολλές φορές, και δεν θα πάψω να το υποστηρίζω, ότι η επιχειρηματικότητα ελληνικής κοπής ελάχιστα διαφέρει από το μοντέλο που μεταφέρθηκε σαν εισαγόμενη τεχνογνωσία αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Μπορεί από το 22 μέχρι το 75 να πέρασαν πάνω από 50 χρόνια, αλλά οι επιχειρηματικές αντιλήψεις ελάχιστα διαφοροποιήθηκαν. Και η πολυθρύλητη αλλαγή του 81 ήρθε για να τονώσει τις αδυναμίες και στρεβλότητες ενός Μικρασιατικού μοντέλου που πεισματικά θεωρούσαμε πως είναι εκσυγχρονισμένο.
Δυσανάλογα μεγάλη εξάρτηση από το Οθωμανικό δημόσιο και τις παραφυάδες του, έντονη τοπικότητα, χρηματισμός και διαπλεκόμενες σχέσεις με κάθε μορφή περιφερειακής και τοπικής εξουσίας, και εκμετάλλευση του προσωπικού και των πελατών. Αυτό το μοντέλο μεταλαμπαδεύτηκε μετά το 22 και αυτό συνέχισε να υπάρχει μέχρι τις μέρες μας. Όποιος αμφιβάλει, μπορεί να αντρέξει σε αξιόπιστες ιστορικές πήγες για να δει τι είδους αξιοποίηση έγινε στη περίπτωση της βοήθειας του Σχεδίου Marshal, πως επενδύθηκαν τα τεράστια δάνεια της εφταετίας 67-74, τι απέδωσε το Πακέτο Delors, τη τύχη είχαν τα Πακέτα Santer και τα Μ.Ο.Π. και τι κάναμε με τα διάφορα Ε.Σ.Π.Α. Κι αν κάποιος πιστεύει ότι οι πολυσυζητημένες και πολυπόθητες ‘’άμεσες ξένες επενδύσεις’’ που δήθεν έρχονται θα έχουν διαφορετική μεταχείριση, ας αλλάξει πλευρό γιατί κινδυνεύει από πιάσιμο της μέσης.
Είναι πολλές οι επιχειρήσεις που κινούνται στα κόκκινα και προσπαθούν να μην κλείσουν. Δέχομαι πως ο ασφυκτικός δημοσιονομικός εναγκαλισμός τους είναι ένας από τους σοβαρούς λόγους που βρίσκονται στη σημερινή κατάσταση, αλλά δεν είναι ο μόνος. Έχω κουραστεί με την μόνιμη επωδό που λέει ‘’δεν είναι όλοι ίδιοι’’, ούτε μπορώ άλλο τη διάκριση των ‘’λίγων κακών’’ που κακοχαρακτηρίζουν τους πολλούς καλούς. Βαρέθηκα να την ακούω σαν το αναγκαίο προοίμιο ώστε να στοιχηθούν μετά όλοι πίσω από τον ορισμό του καλού, και να επιστρέψουμε στα ίδια. Όλοι σ ‘ένα κουβά, λοιπόν, για να τελειώνουμε.
Δεν τους λυπάμαι που βρίσκονται στα όρια του λουκέτου. Στο φινάλε, δεν υπάρχει χώρος για συναισθηματισμούς. Όπως δεν υπάρχει συναισθηματική σκέψη για τη βιωσιμότητα ενός μισθού 390 €, δεν μπορεί να υπάρχει και συναισθηματισμός στα λουκέτα. Να κλείσουν όσοι είναι ανήμποροι, να κλείσουν οι ανάξιοι, γιατί αν πρέπει να εξαθλιώνονται κάποιες δεκάδες οικογένειες εργαζομένων για να μην εξαθλιωθεί η μια οικογένεια του δήθεν ανάξιου ‘’επενδυτή’’, ας εξαθλιωθούμε όλοι παρέα, μήπως και ξυπνήσουμε και ζητήσουμε – επιτέλους – την αξιοκρατία που δεν υπάρχει.
Δηλαδή, δεν υπήρχε αξιοκρατία? Βεβαίως και υπήρχε, κάθε άλλο μάλιστα. Αξιοκρατικά έκρινε και αποφάσιζε η κάθε διοίκηση που την απάρτιζαν λογής-λογής φίλοι και συγγενείς του επιχειρηματία, κι αξιοκρατικά έκρινε και ο κάθε πλούσιος επιχειρηματίας που επειδή είχε κληρονομήσει οικογενειακή περιουσία ή προσεταιρίστηκε κρατικούς πόρους, πίστεψε κιόλας, ο κακόμοιρος, ότι τα μπορεί όλα και τα ξέρει όλα.
Αξιοκρατικά "μπούκαραν" στο γνωστό (στους παγίους Αθηναίους) ΑΤΕΝΕ κάτι άκαπνοι μανατζαραίοι από την Εσπερία, προκειμένου να το αναπτύξουν. Και το ίδιο αξιοκρατικά το απαξίωσαν μέχρι να βάλει λουκέτο. Αξιοκρατικά αντιμετωπίστηκε η τεράστια προσπάθεια της ΤΕΟΚΑΡ για την παραγωγή αυτοκινήτων στην Ελλάδα, και το ίδιο αξιοκρατικά συμπεριφερθήκαμε στους Γιαπωνέζους που αναζητούσαν λύσεις για να την μετατρέψουν σε ευρωπαϊκή βάση παραγωγής με έδρα το Βόλο. Κι εκείνοι, το ίδιο αξιοκρατικά αποφάσισαν, και "πήραν των ομματιών τους" για το Sunderland της Βρετανίας.
Η αξιοκρατία στην Ελλάδα σκοτώθηκε συστηματικά γιατί μάλλον δεν αντέχουμε να την βλέπουμε. Αυτό κάναμε πάντα μόνο που τώρα γίνεται ανοιχτά και απροκάλυπτα. Τόσο απροκάλυπτα ώστε ο ένας μας λέει ότι "η αριστεία είναι ρετσινιά" κι ο άλλος πως "η καριέρα είναι χολέρα". Και πολεμάμε την αξιοκρατία με κάθε τρόπο αρκεί να φύγει από τα πόδια μας. Και φεύγει, φυσικά, γιατί όλοι αυτοί (νέοι και μεγαλύτεροι) που μας κουνάνε το μαντήλι εδώ και λίγα χρόνια, άξιοι άνθρωποι και επαγγελματίες είναι, που φεύγουν από δω που δεν τους θέλουμε, για να πάνε κάπου αλλού που τους θέλουν.
Είμαστε υποκριτές και θα συνεχίσουμε να μιλάμε για αξιοκρατία, όπως αναφερόμαστε ήδη στο brain-drain, την ίδια ώρα που διαμορφώνουμε τα χειρότερα ποσοστά ανεργίας για τους νέους, τους χειροτέρους και πνέον αποικιοκρατικούς όρους εργασίας και μηδενικές προοπτικές για το μέλλον.
Δεν είναι ένας απλός θάνατος της αξιοκρατίας. Είναι συγκαλυμμένη και σκοπούμενη υπονόμευση και πολεμική εναντίον της, μέχρις εξοντώσεως, άρα έχει το στοιχείο του δόλου. Είναι η δολοφονία της αξιοκρατίας.
* πρώην ανώτατο στέλεχος επιχειρήσεων
