Αύριο η Ευρώπη μπροστά

του Τάκη Αναστόπουλου*

Με την ευκαιρία της συζήτησης στην χώρα μας για το όνομα της πΓΔΜ, γίνεται λόγος για προσπάθεια αναδιάταξης του πολιτικού σκηνικού, όπως εκτίμησε και ο Πρόεδρος της Βουλής. Δεν προβλέπω, όμως, ότι θα προκύψει η δι’ ευχών Βούτση αναδιάταξη. Εκτιμώ ότι υπάρχει πλειοψηφία στην Βουλή που θεωρεί την συγκυρία ευνοϊκή για τον τερματισμό του αδιεξόδου με τα Σκόπια. 

Μερικοί βουλευτές της αντιπολίτευσης μπορεί, για λόγους αρχής, να ψηφίσουν υπέρ της άρσης του ελληνικού βέτο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα εγκαταλείψουν το κόμμα τους. Την επόμενη ημέρα θα συνεχίσουν να σφυροκοπούν την κυβέρνηση για τα καταστροφικά οικονομικά πεπραγμένα της και τα ασύστολα ψεύδη.

Ωστόσο, η αναδιάταξη των πολιτικών δυνάμεων μπορεί να προκύψει από άλλη αιτία. Ας αφήσουμε για λίγο τον εθνικό μας αυτισμό, που μάς καθηλώνει σε ομφαλοσκόπηση, και ας δούμε τί συμβαίνει αλλού στην Ευρώπη. Το εφετινό Νταβός ήταν η ευκαιρία για τον Μακρόν να τον ακούσουν για πρώτη φορά οι ηγέτες της παγκοσμιοποίησης και επιχειρηματικοί παράγοντες από όλες τις ηπείρους. Μιλώντας κυρίως στα αγγλικά (προς κακοφανισμό των συμπατριωτών του) είπε Europe is back, η Ευρώπη είναι εδώ. 

Η Μέρκελ διατύπωσε παρόμοιο λόγο. Ωστόσο, και αυτή υπέκυψε στον νόμο Μακρόν: ήρθε δεύτερη, γιατί ως καγκελάριος εν αναμονή έως ότου ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις με το SPD δεν έχει ελευθερία κινήσεων. Στην πραγματικότητα όμως και οι δύο, Μακρόν και Μέρκελ, δεν έβαλαν την Ευρώπη πάνω από τις χώρες τους, την Γαλλία και την Γερμανία: έβαλαν την Ευρώπη μπροστά.

Θα σταθώ στην διαφαινόμενη εφαρμογή της μεθόδου Μακρόν στο ευρωπαϊκό πολιτικό σκηνικό. Η πρωτοφανής επιτυχία του καινοφανούς σχήματος «La Republique en Marche!» με το οποίο κατέβηκε και κέρδισε τις προεδρικές εκλογές στην Γαλλία, το οποίο στην συνέχεια απέκτησε την μορφή κόμματος, οφειλόταν στην ίδια την φιλοσοφία του, που όπως ο τίτλος δηλώνει δείχνει κίνηση προς τα μπροστά. 

Υπάρχουν ενδείξεις ότι το κόμμα του Μακρόν, αφού διέλυσε το μονοπώλιο της γκωλικής και μιτερανικής παράδοσης με την εκκωφαντική ήττα του κεντροδεξιού υποψηφίου και την σχεδόν ολοκληρωτική εξαέρωση του πρώην ηγεμονικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, θα προσπαθήσει να επαναλάβει την επιτυχία του, αλλά αυτήν την φορά σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Θα μπορέσει έτσι ο Μακρόν να θέσει σε εφαρμογή τις ιδέες για την αναγέννηση της Ευρώπης, που για πρώτη φορά ανέπτυξε στην Πνύκα τον περασμένο Σεπτέμβρη και στην συνέχεια με την ομιλία του στην Σορβόννη. Η απάντηση στον λαϊκισμό θα είναι περισσότερη δημοκρατία στην λήψη αποφάσεων και αλλαγή αντιμετώπισης σε θέματα μέχρι τώρα ταμπού, όπως π.χ. η δημιουργία θέσης Ευρωπαίου υπουργού Οικονομικών, η φορολογία, η άμυνα, η κοινή πολιτιστική κληρονομιά. 

Η πολιτική και οικονομική ταυτότητα του Μακρόν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως σοσιαλφιλελευθερισμός, που ξεπερνά τις παραδοσιακές γραμμές των χριστιανοδημοκρατών και των σοσιαλδημοκρατών. Π.χ. στον τομέα της απασχόλησης, αντί να προσπαθεί χωρίς αποτέλεσμα να περισώσει θέσεις εργασίας, ενισχύει και βελτιώνει τις προϋποθέσεις για το άτομο, ώστε με τα κατάλληλα προσόντα να προσαρμοστεί στις συχνές αλλαγές των εργασιακών σχέσεων, διατηρώντας παράλληλα ένα μίνιμουμ δίκτυο κοινωνικής προστασίας.

Το ερώτημα που δεν έχει ακόμα απαντηθεί είναι σε ποια πτέρυγα του Ευρωκοινοβουλίου θα καθίσουν οι ευρωβουλευτές του κόμματος Μακρόν στις εκλογές της 26ης Μαΐου 2019. Ίσως μερικοί να συνεχίσουν να αισθάνονται συγγένεια με την ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και άλλοι με την ομάδα Σοσιαλιστών και Δημοκρατών. Ίσως οι πιο πολλοί από αυτούς που θα εκλεγούν να νιώθουν πιο άνετα στην ομάδα των Φιλελευθέρων.

Κατά τα φαινόμενα, όμως, ο Μακρόν δεν θα αρκεστεί στα γνωστά σχήματα. Θα επιδιώξει την αναδιάταξη της ευρωπαϊκής πολιτικής σκακιέρας, όπως έκανε στην Γαλλία, για να επιτύχει την υλοποίηση των απόψεών του στην Ευρώπη. Δεν αποκλείεται εξάλλου να βρει πολλούς μιμητές και σε άλλες χώρες, που θα είναι έτοιμοι να ακολουθήσουν το παράδειγμα. Να πρωτοεμφανιστούν, δηλαδή, στις ευρωεκλογές πολιτικοί σχηματισμοί μακρονικής αναφοράς, με αποτέλεσμα να ιδρυθεί έτσι μία νέα, εντελώς διαφορετική από τις υπάρχουσες πολιτική ομάδα. 

Αυτό θα ενισχυθεί και από έναν πρωτότυπο νεωτερισμό ο οποίος θα ισχύσει σύμφωνα με πρόταση της ισχυρής Επιτροπής Θεσμικών Θεμάτων του Ευρωκοινοβουλίου, εφόσον βέβαια συμφωνήσει και το Συμβούλιο. Λόγω Brexit, οι ευρωεκλογές τού 2019 θα αναδείξουν λιγότερα μέλη (705 από 751 σήμερα). Πρόταση του Μακρόν (επί της οποίας συμφωνούν οι χώρες του Νότου, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα) είναι ένα μέρος τους να εκλεγεί με βάση αμιγώς ευρωπαϊκές διεθνικές (transnational) λίστες και όχι μόνον με εθνικά ψηφοδέλτια. Αντίθετα διαφωνούν η Γερμανία και οι χώρες του Βίσεγκραντ.

Την προσεχή περίοδο ο Μακρόν θα αναζητήσει μεγαλύτερη στήριξη ώστε να βάλει την σφραγίδα του στην χάραξη πολιτικών για να πάει η Ευρώπη μπροστά. Η Ευρώπη σήμερα ψάχνεται. Οι διαφορές των κρατών με αφορμή το Μεταναστευτικό διευρύνονται. Οι δυνάμεις παντός είδους λαϊκισμού καραδοκούν. Οι ιταλικές εκλογές της 4ης Μαρτίου είναι κρίσιμες όχι μόνον για την Ιταλία, χώρα του G8, αλλά για την Ευρώπη στο σύνολό της. Η κατάληξη του Brexit παραμένει άδηλη. Μέχρι τις ευρωεκλογές ο πολιτικός χρόνος είναι πολύ μακρύς, προσφέροντας στον Μακρόν την άνεση να διαμορφώσει μεθοδικά το στήσιμο του νέου σκηνικού.

Αν δεν υπάρξουν ριζικές μεταβολές στις προβλέψεις, τότε η επιδιωκόμενη αναδιάταξη του ευρωπαϊκού πολιτικού χάρτη μπορεί να είναι εφικτή. Και το ερώτημα που θα τεθεί στα καθ' ημάς και όχι μόνον είναι τί διαστάσεις μπορεί να λάβει μια τέτοια κινητικότητα. Αυτή όμως η συζήτηση δεν δείχνει προς το παρόν να απασχολεί τα ελληνικά πολιτικά κόμματα. Γιατί μια τέτοια προοπτική θα έχει απρόβλεπτες συνέπειες, μεγέθους επανάστασης του Κοπέρνικου.

*Διευθυντής επί τιμή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής