του
Κώστα Χριστίδη*
Ο Μακιαβέλι, στην κλασική περί "Ηγεμόνος" πραγματεία του (1517), έγραφε ότι: "Χρειάζεται όμως να ξέρει κανείς να συγκαλύπτει αυτήν την φύση και να είναι ικανός στην προσποίηση και στην υποκρισία. Οι άνθρωποι είναι τόσο απλοϊκοί και υποτάσσονται στις τρέχουσες ανάγκες σε τέτοιο βαθμό, ώστε εκείνος που εξαπατά τεχνηέντως βρίσκει πάντα ανθρώπους που αφήνονται να εξαπατηθούν’’.
Περίπου 200 χρόνια μετά (1712), δημοσιεύθηκε από τον Τζόναθαν Σουίφτ (κατ’ άλλην εκδοχή, συγγραφέας ήταν ο Τζον Άρμπαθνοτ, γιατρός της βασίλισσας Άννας και φίλος του Σουίφτ) δοκίμιο με τίτλο: "Η τέχνη της πολιτικής ψευδολογίας’’, στο οποίο ο συγγραφέας σημειώνει ότι "αυτή η τόσο χρήσιμη και ευγενής τέχνη, έχοντας εμπλουτισθεί κατά τον προηγούμενο αιώνα με νέες ανακαλύψεις, δεν πρέπει να παραμείνει άλλο υποβιβασμένη και βυθισμένη στην σύγχυση’’ και ότι "δικαίως διεκδικεί μία θέση στην Εγκυκλοπαίδεια’’. Ορίζει την πολιτική ψευδολογία ως "τέχνη του να κάνεις τον λαό να πιστεύει ευεργετικά ψεύδη και να το κάνεις για καλό σκοπό’’. Αφού διακρίνει διάφορα είδη ψεύδους (το συκοφαντικό, το αυξητικό και το μεταθετικό), παρέχει συμβουλές για το πως θα είναι πιο αποτελεσματικό το ψεύδος.
"Δεν θα πούμε για έναν έντιμο και γενναιόδωρο υπουργό ότι συμμετείχε σε συνωμοσία με σκοπό να προδώσει την πατρίδα του, μπορούμε όμως να υποστηρίξουμε, με επιφυλάξεις, ότι διατηρούσε περίεργη σχέση με κάποια κυρία’’. Ο συγγραφέας συμβουλεύει όλους τους εκπαιδευόμενους να θυμούνται πάντα τις οδηγίες του. Μία από αυτές συνίσταται στο ‘’να μην δείχνουμε πολύ συχνά στον λαό πράγματα τρομερά, γιατί θα τα συνηθίσει’’.
Τα ψέματα δεν πρέπει να ξεπερνούν τα συνήθη όρια της αληθοφάνειας, πρέπει να ποικίλλουν και να μην υπάρχει επίμονη προσκόλληση σε ένα και μόνο ψέμα. Προτείνει, οι διάφορες ομάδες ψευδολόγων να συνενωθούν σε μία εταιρεία, η οποία θα αποτελείται από τους αρχηγούς κάθε κόμματος (!) αλλά και από ανθρώπους όλων των καταστάσεων και των επαγγελμάτων.
Στον προθάλαμο της εταιρείας θα πρέπει να υπάρχουν πάντα ορισμένα πρόσωπα προικισμένα με μεγάλη ευπιστία που θα αναλάβουν να διαδώσουν εκείνα που οι άλλοι απεργάστηκαν, "γιατί κανένας άνθρωπος δεν μεταφέρει και δεν διαδίδει, με τόση άνεση, ένα ψέμα όσο εκείνος που το πιστεύει’’. Κατά κανόνα η εταιρεία θα πρέπει να επινοεί ένα ψέμα την ημέρα, ενίοτε και δύο. Τα κόμματα, όμως, (οι Whigs και οι Tories της εποχής), για να κερδίσουν πάλι την αξιοπιστία τους, θα συμφωνήσουν να μη λένε για τρεις μήνες, τίποτα μη αληθινό.
Έτσι θα αποκτήσουν το δικαίωμα να διαδίδουν ψεύδη για τους επόμενους έξι μήνες!
Δεν ξέρω αν κάποιοι σύγχρονοι Έλληνες πολιτικοί έχουν διαβάσει την πραγματεία του Σουίφτ. Ωστόσο, τηρουμένων των αναλογιών, εφαρμόζουν αποτελεσματικά τους κανόνες της πολιτικής ψευδολογίας. Είναι ο μόνος τομέας όπου εγγίζουν κορυφές αριστείας !
*Νομικός – Οικονομολόγος
