Στη διαμόρφωση, τα δεδομένα και τα αποτελέσματα της εξωτερικής πολιτικής της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως αυτή αποφασίστηκε μετά την εκλογή του Προέδρου Αναστασιάδη το 2013, αναφέρθηκε ο Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης, σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Σπίτι της Κύπρου στην Αθήνα, το απόγευμα της Τετάρτης.
Στην εκδήλωση που διοργανώθηκε από το Σπίτι της Κύπρου, το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου και τον Ελληνικό Πολιτιστικό Όμιλο Κυπρίων Ελλάδας, με θέμα «Κυπριακή εξωτερική πολιτική: Σκέψεις και προβληματισμοί», ο κ. Χριστοδουλίδης έκανε εκτενή αναφορά και στις πρωτοβουλίες που προτίθεται να αναλάβει η κυβέρνηση στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής αλλά και σε μεταρρυθμίσεις που πρέπει άμεσα να υιοθετηθούν.
Επιχειρώντας μια ιστορική αναδρομή στις πρωτοβουλίες επίλυσης του Κυπριακού αλλά και στα σχέδια διευθέτησης του ζητήματος που προέκυψαν την επαύριο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ο κ. Χριστοδουλίδης σημείωσε ότι αυτά ήταν κατά κύριο λόγο αποτέλεσμα παραγόντων στο περιφερειακό και διεθνές συστημικό επίπεδο. Οι προτάσεις και οι λύσεις που είχαν προταθεί, υποστήριξε ο Υπουργός Εξωτερικών, απέρρεαν από τις συνθήκες στο διεθνές περιβάλλον και εξυπηρετούσαν τα εκάστοτε γεωπολιτικά συμφέροντα των διεθνών παραγόντων.
Επιπλέον, ο κ. Χριστοδουλίδης σημείωσε ότι καθοριστική ήταν και η επίδραση εξωγενών παραγόντων στο περιεχόμενο των προταθέντων Σχεδίων Λύσης αμέσως μετά το 1974 και την τουρκική εισβολή. Σε αυτό το πλαίσιο, Λευκωσία και Αθήνα οδηγήθηκαν στην απόφαση για υποβολή αίτησης ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΟΚ.
Ο Υπουργός Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας σημείωσε ότι παρά το γεγονός ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έγινε δεκτή ως πλήρες μέλος της ΕΕ –γεγονός που χαρακτήρισε το σπουδαιότερο επίτευγμα της κυπριακής και ελληνικής διπλωματίας– δεν ήταν δυνατό από την αρχή να αξιοποιηθεί η ιδιότητα του κράτους-μέλους της ΕΕ, ακόμα και στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού.
Αυτό το δεδομένο αποτέλεσε, σύμφωνα με τον κ. Χριστοδουλίδη, αφετηρία της νέας φιλοσοφίας της κυπριακής εξωτερικής πολιτικής, όπως αυτή αποφασίστηκε το 2013 με την πρώτη εκλογή του Νίκου Αναστασιάδη στην Προεδρία. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης σημείωσε ότι από τότε εκκίνησε μια προσπάθεια επανακαθορισμού της εξωτερικής πολιτικής, με έμφαση στην αναγκαιότητα επίλυσης του Κυπριακού και στην αλλαγή της διαμορφωθείσας διεθνούς εικόνας για την Κυπριακή Δημοκρατία.
Στόχος της νέας αυτής στρατηγικής ήταν η επανάκτηση της αξιοπιστίας και η αναβάθμιση της διεθνούς υπόστασης του κράτους, που είχαν πληγεί από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης στις αρχές του 2013. Παράλληλα, σκοπός της προσπάθειας ήταν, όπως είπε ο κ. Χριστοδουλίδης, να αποδειχτεί ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν ήταν ούτε ένα οικονομικά προβληματικό κράτος, ούτε περιοριζόταν αποκλειστικά το Κυπριακό Πρόβλημα, όπως ήταν η αντίληψη κάποιων σε διεθνές επίπεδο.
Όπως ανέφερε ο κ. Χριστοδουλίδης, σήμερα η Κυπριακή Δημοκρατία του 2018, σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, προσεγγίζεται μέσα από μια διαφορετική οπτική. Με μια εξωτερική πολιτική που δεν είναι πλέον μονοθεματική, η Κύπρος έχει καταστεί, σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, σε σημείο θετικής αναφοράς και πυλώνα σταθερότητας και ασφάλειας στην περιοχή. Προσεγγίζεται, είπε ο υπουργός Εξωτερικών, ως ένας αξιόπιστος και προβλέψιμος εταίρος και πάροχος ασφάλειας σε μια περιοχή αστάθειας.
Ο κ. Χριστοδουλίδης σημείωσε ότι η νέα εξωτερική πολιτική διαμορφώθηκε πάνω σε τρεις άξονες. Πρώτον, στην αναβάθμιση των σχέσεων με τα γειτονικά κράτη μέσω της θεσμοθέτησης τακτικών συναντήσεων και συνεργασιών σε πολλά επίπεδα, με στόχο την προώθηση κοινών δράσεων για την αντιμετώπιση των προκλήσεων στην περιοχή. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Κύπριος ΥΠΕΞ έκανε εκτενή αναφορά στις Τριμερείς Συνεργασίες που έχουν θεσμοθετηθεί και στα αποτελέσματα που αυτές παράγουν.
Παράλληλα, ειδική αναφορά έγινε στην αναβάθμιση των σχέσεων με τις χώρες του Κόλπου, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να μην υιοθετηθούν από τον Οργανισμό Ισλαμικής Διάσκεψης οι τουρκικές θέσεις για το Κυπριακό αλλά και να υπάρξουν αντιδράσεις από χώρες της περιοχής στην παρεμπόδιση του γεωτρύπανου της ENI, στο τεμάχιο 3 της κυπριακής ΑΟΖ.
Ο δεύτερος πυλώνας αφορά την ενεργό συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας στα τεκταινόμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με στόχο να καταστεί σύνδεσμος της Ένωσης στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Αποτέλεσμα της αναβάθμισης του ρόλου της Κύπρου στην ΕΕ ήταν, σύμφωνα με τον Υπουργό Εξωτερικών, η λήψη σημαντικών αποφάσεων από το Συμβούλιο και την Επιτροπή, όπως για παράδειγμα η μετακίνηση της Ομάδας Δράσης για την Τουρκοκυπριακή Κοινότητα από τη Διεύθυνση Διεύρυνσης, η ενεργός συμμετοχή της ΕΕ στις Διασκέψεις για το Κυπριακό στη Γενεύη και το Κρανς Μοντανά αλλά και η αυστηρή αντίδραση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις παράνομες ενέργειες της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Τέλος, τρίτος πυλώνας ήταν η αναβάθμιση των σχέσεων με όλα τα Μόνιμα Μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας: τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, τη Βρετανία, τη Γαλλία και την Κίνα. Σε αυτό το πλαίσιο, ο κ. Χριστοδουλίδης ανέδειξε τη καθοριστική σημασία του τομέα της Άμυνας και της Ενέργειας, της υπογραφής αμυντικών συμφωνιών με όλα τα γειτονικά κράτη αλλά και της παραχώρησης τεμαχίων εντός της ΑΟΖ σε ενεργειακούς κολοσσούς. Ειδικότερα, όσον αφορά τον τομέα της ενέργειας, ο υπουργός Εξωτερικών τόνισε το αναβαθμισμένο ενδιαφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα αποθέματα φυσικού αερίου και τις προοπτικές νέων ανακαλύψεων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αποτέλεσμα της νέας προσέγγισης στην εξωτερική πολιτική της Κυπριακής Δημοκρατίας από το 2013 ήταν η αναβάθμιση της διεθνούς παρουσίας της Κύπρου αλλά και η αποστολή μηνυμάτων στην Άγκυρα, γεγονός που επηρέασε θετικά τη διαπραγματευτική διαδικασία για επίλυση του Κυπριακού τόσο σε θέματα ουσίας, όσο και σε ζητήματα διαδικασίας, υποστήριξε ο κ. Χριστοδουλίδης. Όπως σημείωσε, το ναυάγιο στο Κρανς Μοντάνα οφείλεται στην τουρκική προσέγγιση κυρίως στο Κεφάλαιο της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων.
Υπογράμμισε, ωστόσο, ότι για πρώτη φορά αναδείχθηκε η σημασία του συγκεκριμένου Κεφαλαίου, έγινε ανταλλαγή χαρτών για τις περιοχές υπό εδαφική αναπροσαρμογή, η ΕΕ συμμετείχε ενεργά τόσο στα θέματα εσωτερικών, όσο και διεθνών πτυχών, συζητήθηκαν θέματα που άπτονται της οικονομικής πλευράς της λύσης από διεθνείς οργανισμούς όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, αναλύθηκαν εν εκτάσει θέματα που άπτονται της πρώτης μέρας της λύσης, διασφαλίστηκαν οι τρεις βασικές ελευθερίες για το σύνολο του κυπριακού λαού και συμφωνήθηκε η ανάγκη ύπαρξης μηχανισμού παρακολούθησης εφαρμογής της λύσης.
Ο κ. Χριστοδουλίδης υπογράμμισε ότι η επίλυση του Κυπριακού παραμένει η υπ΄ αριθμόν ένα προτεραιότητα της εξωτερικής πολιτικής της Κυπριακής Δημοκρατίας, συνεχίζοντας να αποτελεί την προμετωπίδα της άσκησης της εξωτερικής πολιτικής, η οποία επιδιώκει, ωστόσο, σταθερά να ξεφύγει από τον μονοθεματισμό.
Αναφορικά με τους μελλοντικούς σχεδιασμούς της κυπριακής εξωτερικής πολιτικής, ο υπουργός Εξωτερικών σημείωσε, ότι πέραν από την επίλυση του Κυπριακού, κινούνται σε τρεις κατευθύνσεις. Πρώτον, στη θεματική και συνολική διεύρυνση των τριμερών συνεργασιών με τη συμμετοχή είτε κρατών της ΕΕ είτε νέων γειτονικών κρατών. Δεύτερον, στην απόπειρα μιας άτυπης σύνδεσης των τριμερών συνεργασιών με τη Σύνοδο των Επτά Μεσογειακών Κρατών Μελών της ΕΕ και τέλος, στη διερεύνηση του ενδεχομένου θεσμικής διασύνδεσης των κρατών της περιοχής.
Όπως υπογράμμισε ο κ. Χριστοδουλίδης, στόχος της κυβέρνησης είναι η συνεχής αναβάθμιση της διεθνούς εικόνας της Κύπρου, μέσα από την ουσιαστική συμμετοχή της στις υπό διαμόρφωση περιφερειακές και ευρωπαϊκές εξελίξεις, και κατ` επέκταση, ο ενεργητικός ρόλος και στις σχετικές με το Κυπριακό εξελίξεις τόσο σε θέματα ουσίας, όσο και σε θέματα διαδικασίας.
Τέλος, ο κ. Χριστοδουλίδης αναφέρθηκε στις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η κυπριακή εξωτερική πολιτική το αμέσως επόμενο διάστημα στους τρεις αυτούς άξονες. Ειδικότερα, σε επίπεδο ΕΕ, η Κύπρος θα κληθεί να συμβάλει στον διάλογο για το μέλλον της Ευρώπης, να αντιμετωπίσει ζητήματα που άπτονται του Brexit, αλλά και να επιτύχει τον στόχο της εξασφάλισης μιας έδρας Ευρωπαϊκού Οργανισμού.
