του Μανώλη Γραφάκου*
Ένα βασικό ερώτημα στην δημόσια ζωή, αλλά και στην ζωή συνολικότερα, είναι το εξής: «Ποιος βάζει τα χρήματα» ώστε να υλοποιούνται οι σχεδιαζόμενες ή οι εφαρμοζόμενες πολιτικές;
Αν απαντήσουμε σε αυτό, τότε μάλλον τα πράγματα θα γίνουν πιο απλά και πιο κατανοητά σε όλους.
Αν, μάλιστα, ανατρέξουμε και στο παρελθόν αναζητώντας απάντηση στο ερώτημα αυτό για ό,τι έχει γίνει στην χώρα μας μέχρι το 2010, τότε κατά την γνώμη μου θα ξεκαθαρίσει σε πολλούς γιατί η χώρα οδηγήθηκε στην χρεοκοπία.
Το συνταξιοδοτικό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα σήμερα, ένα ζήτημα που απασχολεί τις κυβερνήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Έχει δύο επίπεδα προβληματισμού:
1) Είναι πρωτίστως κοινωνικό, διότι οι κοινωνίες πρέπει να έχουν σαφή απάντηση στο πώς θα ζουν αξιοπρεπώς οι ηλικιωμένοι όταν δεν μπορούν να εργαστούν, για όσο χρόνο ζήσουν –και μακάρι ο χρόνος αυτός να είναι ο μεγαλύτερος δυνατός, όπως άλλωστε προδιαγράφεται σήμερα από τα ιατρικά και δημογραφικά δεδομένα.
2) Είναι όμως και οικονομικό. Σε αυτό δίνονται τα περισσότερα χρήματα σε επίπεδο Γενικής Κυβέρνησης (36,4% των δαπανών το 2017). Πρέπει λοιπόν οι πόροι που διοχετεύονται σε αυτό, είτε από το κράτος είτε από τους εργαζομένους και τους εργοδότες τους, να έχουν την μέγιστη δυνατή αποδοτικότητα.
Στην Ελλάδα υπήρχαν στρεβλώσεις στο συνταξιοδοτικό. Είχαμε συνταξιούχους κάτω των 50 ετών –το 16% των συνταξιούχων το 2013 ήταν κάτω των 60 ετών!
Είχαμε ποσοστά αναπλήρωσης ακόμα και άνω του 100%, είχαμε υπολογισμό συντάξεων με βάση τις ασφαλιστικές εισφορές των τελευταίων 5 ετών και όχι του συνόλου του εργασιακού βίου!
Όλα αυτά όμως τελικά μέχρι το 2010, πληρώνονταν. Ποιος έβαζε τα χρήματα για αυτές τις προφανείς οικονομικές ακρότητες; Η απάντηση είναι: «Τα δανεικά από τις αγορές του εξωτερικού».
Πλέον δανεικά δεν υπάρχουν. Έτσι, στο εξής, στο συνταξιοδοτικό μας σύστημα οι πόροι θα είναι δύο συγκεκριμένοι.
Πρώτον, τα χρήματα από τις ασφαλιστικές εισφορές, που σχετίζονται άμεσα από τις θέσεις εργασίας που υπάρχουν στην οικονομία και το ύψος των αμοιβών, άρα σε τελική ανάλυση από το ύψος του εθνικού μας πλούτου (ΑΕΠ).
Δεύτερον, από τα χρήματα που μπορεί να συνεισφέρει το κράτος, που και αυτά τελικά προέρχονται από την φορολογία των πολιτών, άρα και αυτά σχετίζονται με το ύψος του ΑΕΠ.
Ακούγεται ως «κατάρα» η λέξη «κεφαλαιοποιητικό» στο συνταξιοδοτικό. Μέγα λάθος. Κεφαλαιοποίηση είναι εκείνη η διαδικασία που μία σειρά από πληρωμές σήμερα (ασφαλιστικές εισφορές), με σωστή διαχείριση, μπορεί να την μετατρέψει σε μία σειρά από πληρωμές στο μέλλον (σύνταξη).
Είναι η βάση πάνω στην οποία μπορούν να δομηθούν δίκαια συνταξιοδοτικά συστήματα. Όσο μεγαλύτερες και περισσότερες εισφορές, τόσο μεγαλύτερες συντάξεις. Δημόσια και ιδιωτικά ασφαλιστικά ταμεία αυτό που κάνουν είναι να προσπαθούν να μειώσουν τους κινδύνους διαχείρισης των κεφαλαίων υπό διαχείριση και να αυξήσουν τις αποδόσεις τους.
Τώρα το ποιος το κάνει καλύτερα, οι δημόσιοι φορείς ή οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, μία απλή έρευνα το αποκαλύπτει.
Το σκέλος της εθνικής σύνταξης σε όλους τους Έλληνες από μια ηλικία και πάνω, π.χ. τα 67 έτη, είναι η απάντηση σε όλους εκείνους που επιζητούν (και ορθά) την κοινωνική προστασία στις περιπτώσεις που οι ασφαλιστικές εισφορές κατά την διάρκεια του εργασιακού βίου δεν επαρκούν για αξιοπρεπή σύνταξη.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΜΠΔΣ 2019-2022, το 2022 το ΑΕΠ θα είναι 212 δισεκατομμύρια ευρώ και η συμμετοχή του κράτους στην συνταξιοδοτική δαπάνη 12,8 δισεκατομμύρια, δηλαδή ποσοστό περίπου 6%.
Αν αυτό το θεωρήσουμε ως ικανοποιητικό ποσοστό της δημόσιας δαπάνης για συντάξεις ως ποσοστό του ΑΕΠ, τότε για 2 εκατομμύρια συνταξιούχους δίνει το μήνα περίπου 530 ευρώ εθνική σύνταξη ανά συνταξιούχο (1.060 το ζευγάρι), η οποία, αν το ΑΕΠ αυξάνεται ως ποσοστό περισσότερο από τον αριθμό των συνταξιούχων, να οδηγεί σε εθνική σύνταξη διαρκώς αυξανόμενη σε πραγματικές τιμές, που πάνω σε αυτή θα προστίθεται η κεφαλαιοποιητική του κάθε εργαζόμενου.
Φυσικά πρέπει να δούμε την μετάβαση σε αυτό το σύστημα, αλλά και άλλες παραμέτρους που μπορούν να το κάνουν καλύτερο. Όμως, κατά την γνώμη μου, αυτή είναι η βάση και η ευημερία των συνταξιούχων –οι αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής τους περνούν μέσα από την αύξηση του ΑΕΠ της χώρας και νέες δουλειές.
Αυτή είναι η σταθερή απάντηση στο ερώτημα ποιος βάζει τα χρήματα για ένα βιώσιμο ασφαλιστικό σύστημα. Οι δουλειές!!
*Οικονομολόγος, υποψήφιος διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου & πρώην δήμαρχος Μελισσίων.
