Της
Άννας Χαραλαμπίδου*
Οι καιροί άλλαξαν και μας προσπερνούν. Με αγωνία οι σημερινές οικογένειες, σαν σε σχεδία στον ωκεανό, μπαίνουν στη νέα εποχή. Μια εποχή στην οποία τα πάντα αλλάζουν τόσο γρήγορα που όλοι, μικροί, μεγάλοι, πριν καν προσαρμοστούμε σε μια καινοτομία ή γενικά σε μια αλλαγή, χρειάζεται να προσαρμοστούμε σε μια καινοτομία ή γενικά σε μίαν αλλαγή, χρειάζεται να προσαρμοστούμε στην αμέσως επόμενη και στην αμέσως επόμενη κ.ο.κ.
Ο Αμερικανός συγγραφές και πανεπιστημιακός Alvin Toffler, το 1965, σε άρθρο του σε κάποιο περιοδικό, εισήγαγε τον όρο «σοκ του μέλλοντος», για να περιγράψει το παραλυτικό άγχος και τον αποπροσανατολισμό που προκαλούμε στον άνθρωπο υποβάλλοντας τον σε πάρα πολλές αλλαγές, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Ο Toffler αναφέρει:
Αν δεν κατορθώνουμε να ελέγξουμε το ρυθμό των αλλαγών στις προσωπικές μας υποθέσεις αλλά και στην κοινωνία συνολικά, είμαστε καταδικασμένοι σε μια μαζική κατάρρευση της προσαρμοστικότητας μας…Τα συμπτώματα αυτής της «ασθένειας της αλλαγής» κινούνται ανάμεσα στο άγχος, την εχθρική στάση και μια φαινομενικά παράλογη βία, μέχρι τη φυσική ασθένεια, την κατάθλιψη και την απάθεια.
Οι ιδέες δημιουργούνται και χάνονται μ΄έναν ξέφρενο ρυθμό. Ένα ρυθμό που επιστημονικά τουλάχιστον, έχει υπολογιστεί 20 – 100 φορές ταχύτερος απ΄ό,τι πριν από έναν αιώνα..
Κατά μια ειρωνεία, οι άνθρωποι του μέλλοντος δεν θα πάσχουν από έλλειψη επιλογών, αλλά από έναν παραλυτικό κορεσμό9 λόγω της πληθώρας των επιλογών..
Το πρόβλημα δεν είναι να εμποδίζει κανείς την αλλαγή, κάτι που είναι αδύνατο, αλλά να κατορθώσει να τη χειρίζεται. Εάν αναζητούμε ραγδαίες αλλαγές σε ορισμένους τομείς της ζωής μας, μπορούμε να προσπαθούμε συνειδητά να δημιουργούμε ζώνες σταθερότητας σε άλλους τομείς..
Από τώρα και μέχρι τον 21ο αιώνα, εκατομμύρια συνηθισμένοι, ψυχικά φυσιολογικοί άνθρωπο θα συγκρουστούν απότομα με το μέλλον. Οι περισσότεροι παρουσιάζονται επικίνδυνα απροετοίμαστοι να το αντιμετωπίσουν..
Με την επιτάχυνση της κοινωνικής αλλαγής, συμπιέζονται οι σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους, με τα πράγματα, τους τόπους, το χρόνο, με το θεσμικό περιβάλλον γύρω, με ιδέες. Σχέσεις που κάποτε άντεχαν για μεγάλο χρονικό διάστημα, τώρα προδιαγράφονται μικρότερης διάρκειας ζωής.
Αυτή η σύντμηση, αυτή η συμπίεση είναι που ενισχύει την πεποίθηση ότι ζούμε χωρίς ρίζες, αβέβαιοι πάνω σε κινούμενη άμμο..Ο ρυθμός της ζωής επιδρά βαθιά στη συμπεριφορά, προκαλώντας την έλλειψη κατανόησης ανάμεσα σε γονείς και παιδιά, σε άντρες και γυναίκες, σε Αμερικανούς και Ευρωπαίους, ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση. (Alvin Toffler, Το Σοκ Του Μέλλοντος)
Όλοι παλεύουμε μέσα στο τσουνάμι των αλλαγών. Δεν είναι πάντα εύκολο να τα καταφέρουμε. Παλαιότερα, οι άνθρωποι είχαν πολλές ζώνες σταθερότητας. Τώρα, τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Ο συζυγικός δεσμός π.χ., που ήταν μια δικλείδα ασφαλείας στο παρελθόν, τώρα πια δεν είναι (όχι για όλους φυσικά). Σχέσεις, ρολόι, αξίες, τρόποι ζωής, επιλογές, φυλές και φύλα, όλα στροβιλίζονται στον άνεμο της αλλαγής, μέχρι να πάρουν νέες μορφές, όχι μία για όλους, όπως στο παρελθόν, αλλά μια ξεχωριστή για τον καθένα.
Στη συμβίωση μας χρειάζεται να υπάρχουν κοινοί κανόνες και οι αξίες που θα την διέπουν να έχουν ανθρώπινο, βαθιά ανθρώπινο πρόσωπο, ό,τι κι αν συνεπάγεται αυτό, κυρίως την αποδοχή της διαφορετικότητας. Οι άνθρωποι μέσα στις κοινότητες σήμερα χρειάζονται να κατανοήσουν ότι δεν απειλούνται από τη διαφορετικότητα.
Μπορεί ν’ απειλούμαστε από τη φτώχεια, την εγκληματικότητα, τους πολέμους, την εκμετάλλευση («γιατί άνθρωπος τον άνθρωπο ταλεύει», που λέει κι ένας πολύ καλός φίλος, ποιητής και καλλιτέχνης, ο Κώστας Υφαντής) ή ό,τι άλλο, μόνο που αυτά έχουν ένα και μοναδικό πρόσωπο, που δεν εξαρτάται από χρώματα, φυλές, θρησκείες. Που λίγο θα μ’ ενδιέφερε, ή μάλλον δεν θα μ’ ενδιέφερε καθόλου, αν θα με κλέψε8ι ή θα με σκοτώσει Έλληνας, Αλβανός, Ασιάτης ή Αφρικανός, μουσουλμάνος, χριστιανός ή άπιστος. Μ’ ενδιαφέρει να μην το κάνει.
Η ανθρωπότητα βρίσκεται σίγουρα μπροστά σε μια μεγάλη πολιτισμική καμπή. Η αντίληψη που είχαμε μέχρι τώρα για τον κόσμο χρειάζεται ν’ αλλάξει. Μπορεί και να χρειαστεί ν’ ανακαλύψουμε, ή μάλλον να ξαναανακαλύψουμε, ξεθάψουμε και8 να ξαναυιοθετήσουμε αξίες παλιές, ίσως και πρωτόγονες, όπως:
•
να θεωρούμε τον πλανήτη σπίτι μας και τους ανθρώπους συγκατοίκους μας στο ίδιο σχήμα. Αν κάτι συμβεί στο όχημα μας αφορά όλους. Γι’ αυτό και είναι πολύ σημαντικό να έχουμε υπόψη μας ότι ο πλανήτης δεν μας ανήκει, του ανήκουμε. Σε αυτόν ήρθαμε, και το σώμα μας σε αυτόν θα μείνει. Το να τον σεβόμαστε και να είμαστε ευγνώμονες γι’ αυτά που μας παρέχει, είναι το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε, αλλά και μια πολύ σημαντική αρχή.
•
Το να σεβόμαστε κάθε είδος ζωής, όσο διαφορετικό κι αν είναι, αναδεικνύει το Ανθρώπινό μας πρόσωπο.
•
Δεν έχουμε τίποτα δικό μας. Ό,τι «έχουμε και κατέχουμε» είναι «προσωρινά» δικό μας. Αυτό ισχύει και για τους ανθρώπους.
Το ότι είμαστε προσωρινοί, μας βοηθάει στο να ζούμε την κάθε στιγμή στη ζωή μας και να βιώνουμε τις σχέσεις με τα αγαπημένα μας πρόσωπα με τέτοιον τρόπο ώστε, φτάνοντας στο τέλος και κοιτάζοντας πίσω τη ζωή μας, να μπορούμε να πούμε στον εαυτό μας: « Όλα καλά ήταν. Τα εύκολα και τα δύσκολα.
Έζησα, χάρηκα, αγάπησα, αγαπήθηκα, απόλαυσα όμορφα καθημερινά πράγματα, δυσκολεύτηκα, προβληματίστηκα, πένθησα και έμαθα. Έζησα με τον τρόπο ζωής που διάλεξα συνειδητά, σαν εκδήλωση της βαθύτερης μου ύπαρξης, και νιώθω πλήρης, γεμάτος, ολοκληρωμένος, ευγνώμων για τη ζωή και τις επιλογές μου».
Χρειάζεται πάντα να έχω υπόψη μου ότι, αν για κάποιο λόγο δεν είμαι ευχαριστημένος από το δρόμο που έχω πάρει στη ζωή μου, μπορώ πάντα να γυρίσω πίσω και να πάρω έναν άλλο. Χρειάζεται να έχω μάθει ότι μπορώ να στηρίζομαι στον εαυτό μου και τις δυνάμεις του ν’ αλλάζει το πεπρωμένο, αλλά κι αν δεν το γνωρίζω, υπάρχει πάντα η ανοιχτή δυνατότητα να το μάθω. Αρκεί να μη θεωρώ ότι ήδη γνωρίζω τα πάντα, οπότε δεν χρειάζεται να μάθω τίποτα.
Ως γονιός λοιπόν, μάθε τα παιδιά σου να μαθαίνουν. Πές τους ότι η γνώση είναι πολύτιμη πρώτη ύλη και χωρίς πρόσβαση σε αυτήν κανείς δεν μπορεί να πάει ούτε μπροστά αλλά ούτε και εκεί που θα ήθελε.
*εκπαιδευτική και ψυχοθεραπεύτρια εξειδικευμένη στην Οικογενειακή Συστημική Θεραπεία.
