Του
Κώστα Σοφούλη*
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στην εκπομπή Formula of Power της ρωσικής τηλεόρασης, στο πλαίσιο της επίσκεψής τους στη Μόσχα, ο κ. Τσίπρας δήλωσε χαρακτηριστικά: «Έχω καταφέρει να είμαι ίσως ο μοναδικός ευρωπαίος ηγέτης που έχω μπει στα πιο σημαντικά, αν θέλετε, φόρα και στις πιο σημαντικές έδρες κυβερνήσεων, από το Κρεμλίνο μέχρι τον Λευκό Οίκο, και από το Βατικανό έως τη Dowing Street, και σε όλον τον κόσμο, και στο Πεκίνο και παντού, χωρίς γραβάτα. Συνεπώς, νομίζω ότι αυτή είναι μια κατάκτηση…».
Κατά πρώτο, ως συνήθως ο Τσίπρας λέει ή ψέματα εν γνώσει του, ή ανακρίβειες εν αγνοία του. Κάθε άλλο παρά μοναδικός είναι που μπαίνει στα πιο σημαντικά φόρα με στολή. Χρόνια τώρα, αφότου η παγκόσμια δημοκρατική τάξη εμπέδωσε την ισότητα των λαών και φυλών, όλοι όσοι φέρουν παραδοσιακή περιβολή γίνονται αποδεκτοί με την στολή τους σε όλα τα πολιτικά φόρα και στους χώρους κρατικής εξουσίας.
Οι Σίχ με το σαρίκι τους, οι Αφρικανοί, Ινδοί κλπ. με τις τοπικές ενδυμασίες τους, ακόμη και οι γραφικές ηγέτιδες από την Τενερίφη με τα φρούτα στο κεφάλι ως καπέλο.
Το ερώτημα λοιπόν δεν αν είναι ο «πρώτος». Αλλά γιατί θεωρεί ότι είναι κατάκτηση να φορέσει ιδιαίτερη στολή στις «διεισδύσεις» στα «φόρα». Η απάντηση είναι απλή αλλά και αρκούντως ενδιαφέρουσα: Δύο είναι οι κατηγορίες των ηγετών που φορούν ειδική στολή. Η πρώτη είναι εκείνη που τιμά την φυλετική ταυτότητα τους στοιχείο της οποίας είναι και η ιδιαίτερη ενδυμασία. Πρόκειται για εκδήλωση ανασφάλειας που εκφράζεται με υπερβολή της διαφορετικότητας ως γνωστόν.
Η δεύτερη κατηγορία είναι οι ηγέτες ολοκληρωτικών, ημιολοκληρωτικών, κρυπτοολοκληρωτικών καθεστώτων, που χρησιμοποιούν την ειδική στολή ως σύμβολο επιβολής ενός ομοιογενούς τύπου ανθρώπου. Θυμηθείτε τον Μάο με το σακάκι χωρίς γιακά, τον Λένιν με την τραγιάσκα, τον Καντάφι με την κελεμπία και άλλους του αυτού πολιτικού και ιδεολογικού γένους με τις αντίστοιχες περιβολές τους.
Η ανάγκη της στολής σε αυτές τις περιπτώσεις παίζει ανάλογο ρόλο με εκείνο που η ειδική περιβολή παίζει για τους ιερωμένους των διάφορων θρησκειών. Προκαλεί φόβο για το τι κρύβει και ανεξέλεγκτη υποταγή στο «σχήμα» χωρίς έρευνα για το τι ακριβώς περιέχει ως πραγματικό σώμα. Φτηνό κόλπο για την ακριβή εξουσία.
Στη δεύτερη από τις παραπάνω κατηγορίες, κρύβεται μια ενδιαφέρουσα υποκατηγορία. Αυτή αφορά τους λαϊκιστές ηγέτες που θεωρούν ότι ο λαϊκισμός τους πρέπει να πιστοποιείται και συμβολικά στην αμφίεση τους. Η λαϊκίστικη στολή δείχνει την αντίληψη που, στην ουσία έχει ο λαϊκιστής ηγέτης για τον περιούσιο λαό του που τον έχει αναγάγει σε πολιτικό ταμπού δι’ ίδιαν χρήση.
Είναι σαν να λέει στον κόσμο, όπως αυτός τον έχει ορίσει στην φαντασία του, «ιδού λοιπόν ότι κι εγώ είμαι σαν εσάς». Πρόκειται για φτηνή πολιτική απάτη, αφού εξ’ ορισμού ο χειριστής της εξουσίας δεν μπορεί ποτέ να ταυτίζεται με τον υποκείμενο στην εξουσία του. Η απάτη είναι μεν φτηνή, αλλά ιδιαίτερα σημαντική ως προς τα σημαινόμενα της.
Στην γαλανή πατρίδα μας η λαϊκίστικη στολή του Τσίπρα δεν είναι καν πρωτότυπη. Είχε προηγηθεί το ζιβάγκο του Ανδρέα και του Τσοχατζόπουλου.
Επομένως, αξίζει μάλλον να προσέχουμε λίγο περισσότερο τα «σύμβολα». Πάντα κάτι παραπάνω από την εικόνα τους μας λένε.
*Ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου
