Του
Edward Hadas*
Ήταν οι αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν κάποιος πολιτικοί και οικονομολόγοι, πρόβλεπαν ότι ένα ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα ήταν καταδικασμένο να αποτύχει. Κάποιοι δε από αυτούς, επέμεναν ότι είναι παράλογο να υπάρξει νομισματική ένωση χωρίς να έχει προηγηθεί η στοιχειώδης πολιτική ολοκλήρωση.
Προφητείες περί επερχόμενης καταστροφής γίνονται σταθερά έκτοτε. Η δημιουργία του ευρώ το 1999, η τραπεζική κρίση της Ευρωζώνης που ξεκίνησε το 2010 και τώρα η ανάδειξη μιας ευρωσκεπτικιστικής ιταλικής κυβέρνησης έχουν προκαλέσει την εκδήλωση νέων προειδοποιήσεων περί αναπότρεπτης συμφοράς.
Στο νέο του βιβλίο με τίτλο «EuroTragedy: A Drama in Nine Acts», ο Ασάκα Μόντι, καθηγητής Οικονομικών στο Πρίνστον και πρώην επικεφαλής του ΔΝΤ στην Ιρλανδία κατά τη διάρκεια της τραπεζικής κρίσης το 2010, χρησιμοποιεί την ιστορία, την πολιτική και τα οικονομικά ώστε να δικαιολογήσει τον τίτλο του βιβλίου του.
Υποστηρίζει πως το ευρώ δημιουργήθηκε πριν από την εποχή του, προτού δηλαδή ενωθούν σε επαρκή βαθμό τα κράτη μέλη της Ευρώπης ώστε να αναλάβουν στη συνέχεια τις ευθύνες που έχει ένα κοινό νόμισμα.
Θέτει έτσι το πολιτικό ζήτημα, το οποίο όμως σήμερα έχει γίνει ταμπού. Και αυτό διότι από την αρχή του ευρώ, τα εκλογικά σώματα ήταν υπερβολικά εθνικά για να αποδεχτούν τον έλεγχο των δημοσιονομικών τους από μια κεντρική αρχή, ενώ δεν υπήρχε δημοκρατικά εκλεγμένο σώμα που να την ελέγχει.
Η ανεπαρκής πολιτική προετοιμασία οδήγησε σε κακές επιλογές στην οικονομία και ο Μόντι θεωρεί πως δεν υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές παρά μόνο η επίμονη διάλυση του ευρώ. Ωστόσο η ιστορική προοπτική του είναι περιορισμένη. Υπάρχουν παλιές και νέες ιστορικές δυνάμεις που σπρώχνουν προς την κατεύθυνση της νομισματικής ένωσης. Η απόφαση του Μάριο Ντράγκι το 2012 να δηλώσει πως θα κάνει « ό,τι χρειαστεί» προκειμένου να αποτρέψει τη διάλυση του ευρώ είχε την πολιτική υποστήριξη των ηγετών της Ευρωζώνης, αν και έκτοτε η πολιτική κατάσταση έχει γίνει πιο αβέβαιη.
Μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου έχει σημειωθεί ανόμοια αλλά συνεχής πρόοδος προς την κατεύθυνση μιας περισσότερο ενοποιημένης ευρωπαϊκής οικονομίας και πολιτικής. Η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης και η ανάληψη σε κάποιο βαθμό κοινού ρίσκου όσον αφορά το δημόσιο χρέος θα αποτελούσε ιστορική συνέχεια σε αυτό το μακρύ ταξίδι. Βέβαια, τα μέτρα που έχουν ληφθεί μετά την κρίση δεν επαρκούν ώστε να διασφαλιστεί η επιβίωση του ευρώ. Αν εκδηλωθεί σύντομα η επόμενη κρίση, πολιτικοί και ΕΚΤ θα αναγκαστούν να βρουν βιαστικά μια λύση.
Ευτυχώς, οι μνήμες των εθνικών νομισμάτων είναι σήμερα πιο αχνές απ’ ό,τι ήταν το 2012 και τα προβλήματα που θα προκαλούσε η διάλυση το ευρώ μεγαλύτερα, ενώ εθνικιστικά κόμματα σε Γαλλία και Ιταλία ανακάλυψαν πως το να τάσσονται κατά του ευρώ τους κοστίζει ψήφους. Ατυχώς για όσους υποστηρίζουν τη μεγαλύτερη ενοποίηση, η ιστορία φαίνεται να αλλάζει κατεύθυνση.
Ο έντονος εθνικισμός ενισχύεται ανά τον κόσμο. Η ΕΕ είναι θύμα της υποχώρησης παγκοσμίως, της πολυμερούς συνεργασίας, που είναι αναγκαία για την ύπαρξη ενός πολυεθνικούς νομίσματος. Η αλλαγή αυτή δεν οφείλεται στο ευρώ, το οποίο εξακολουθεί να είναι δημοφιλές στην Ελλάδα και στην Ιταλία, αν και εκεί ενδέχεται να ενίσχυσε την άνοδο εθνικιστικών πολιτικών.
Μπορεί να μην προκάλεσε το ευρώ την άνοδο του εθνικισμού, αυτή όμως θα μπορούσε να το καταδικάσει. Το μέλλον του κοινού νομίσματος εξαρτάται από το ποια ιστορική δύναμη θα υπερισχύσει, η επιδίωξη εθνικιστικής ανεξαρτησίας ή η ορμή προς την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ενότητας;
* αναλυτής στο Reuters
