ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Οι κύριοι άλφα, βήτα, γάμα… που έγιναν επιχειρηματίες επειδή δεν μπόρεσαν να γίνουν δημόσιοι υπάλληλοι δεν είναι μόνον κακοί σε αυτό που κάνουν. Είναι και εξαιρετικά επικίνδυνοι για τις κοινωνίες μέσα στις οποίες δραστηριοποιούνται. Είναι φορείς ακινησίας και άρα οπισθοδρόμησης γιατί, σε αντίθεση με τον πραγματικό επιχειρηματία, απεχθάνονται το καινούργιο, τρέμουν μπροστά στην αλλαγή, ξορκίζουν τον ανταγωνισμό –κυρίως δε τους ενοχλεί η ελευθερία. Στην ουσία, πρόκειται για επιχειρηματίες-δημοσίους υπαλλήλους, οι οποίοι περισσότερες ζημιές προκαλούν σε μιαν οικονομία παρά συμβάλλουν στην πρόοδο και την ανάπτυξή της.

Παρόμοιες περιπτώσεις, ωστόσο, παρατηρούνται και στον χώρο των μεγάλων επιχειρήσεων. Σε αρκετές εταιρείες, στελέχη με γραφειοκρατικές αντιλήψεις και φανερή απέχθεια προς την οικονομία της αγοράς ωθούν προς νόθευση του ανταγωνισμού και κρατικοδίαιτες λύσεις στις δραστηριότητές τους. Όχι λίγες φορές, εξάλλου, στελέχη των επιχειρήσεων αυτών προσπαθούν να επηρεάσουν τα μέσα μαζικής επικοινωνίας με «ειδήσεις» κατά του ελεύθερου ανταγωνισμού και των «μεγάλων» που προσπαθούν να «καταπιούν» τους «μικρούς και μεσαίους». Εξάλλου, στο πλαίσιο αυτής της νοοτροπίας αναπτύχθηκαν στο παρελθόν διάφορες θεωρητικές προσεγγίσεις, των οποίων κύριος στόχος ήταν η έμμεση ή άμεση κατασυκοφάντηση της οικονομίας της αγοράς.

Για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι το βάρος των εχθρών της ανοικτής οικονομίας στο εσωτερικό της είναι εξίσου μεγάλο με το αντίστοιχο των εχθρών της εκτός αυτής. Σήμερα δε, υπάρχει κίνδυνος η κατάσταση αυτή να προσλάβει δραματικές διαστάσεις, αν δει κανείς ποια είναι η διείσδυση στο παγκόσμιο οικονομικό τοπίο μεγάλων πολυεθνικών κρατικών επιχειρήσεων του αναδυόμενου κόσμου (Κίνα, Ρωσία, Ινδία, Βραζιλία). Οι επιχειρήσεις αυτές, ναι μεν λειτουργούν με τα αποκαλούμενα ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, όμως, για ποικίλους λόγους, προωθούν την έννοια του κρατισμού, η οποία εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους και έχει βέβαια και ξεκάθαρες πολιτικές προεκτάσεις.

Υπό αυτές τις συνθήκες, στον υπό ταχύτατο μετασχηματισμό κόσμο μας, οι νέοι επιχειρηματίες και μάνατζερς έχουν κάθε λόγο να προωθούν τις αντιλήψεις της οικονομικής ελευθερίας, γιατί τελικά μέσω αυτών θα μπορούν να αποκτούν και συγκριτικά πλεονεκτήματα. Στην παρούσα φάση της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας, πίσω από την κρίση χρέους της Δύσης –που είναι προϊόν του κρατισμού και των συνθηκών κερδοσκοπίας που αυτός δημιούργησε–, το τεράστιο διακύβευμα δεν είναι τόσο η έξοδος απ την κρίση όσο η ενδυνάμωση της κρατικής εξουσίας και της πολιτικής της απέναντι στις αγορές.

Οι πολιτικές εξουσίες στην εποχή του Διαδικτύου δεν ενδιαφέρονται άμεσα να βγουν από την κρίση.

Περισσότερο τους καίει ο έλεγχος της επιχειρηματικής και χρηματοοικονομικής δραστηριότητας. Από αυτήν αντλούν το μεγαλύτερο μέρος της εξουσίας τους, άρα είναι ζωτικό να την ελέγχουν. Συμβαίνει, όμως, στην σημερινή ψηφιακή εποχή μας, κάτι τέτοιο να είναι εξαιρετικά δύσκολο, για έναν πολύ απλό λόγο: Η ψηφιακή εποχή έχει ως μονάδα χρόνου την στιγμή. Αρκεί ένα απλό πάτημα πλήκτρου και δισεκατομμύρια δολλάρια ή ευρώ μεταφέρονται από την μία άκρη του κόσμου στην άλλη εν ριπή οφθαλμού. Στην ίδια περίπου λογική υπακούει και το ηλεκτρονικό εμπόριο, το οποίο επίσης γνωρίζει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Συνεπώς, η πολιτική εξουσία πρέπει να ανασυνταχθεί, για να διατηρήσει τους ελέγχους της σε ένα σύστημα που ξαφνικά μπορεί να αυτονομηθεί.

Στο επίπεδο αυτό, λοιπόν, επιχειρηματίες και στελέχη επιχειρήσεων έχουν μεγάλες και σοβαρές μάχες να δώσουν με τις πολιτικές εξουσίες –όποιο και αν είναι το χρώμα τους. Από την άποψη αυτή είναι γνωστό, θα λέγαμε δε και ιστορικά αποδεδειγμένο, ότι οι μάχες δύσκολα κερδίζονται αν πίσω από αυτές δεν υπάρχει και το απαραίτητο ιδεολογικό στήριγμα.

Εν τέλει, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι ένα από τα σοβαρότερα διακυβεύματα της εποχής μας είναι ήδη η σύγκρουση ανάμεσα σε μια νέα «κοινωνία επιχειρήσεων» και τις πολιτικές εξουσίες σε παγκόσμιο επίπεδο, που ψάχνουν τον βηματισμό τους στην δαιδαλώδη αλλά συναρπαστική ψηφιακή εποχή. Υπό αυτές τις συνθήκες, πριν από τον προορισμό της κοινωνικής υφής της επιχείρησης, προέχει, κατά την γνώμη μας, το ξεκαθάρισμα της περί του επιχειρείν αντιλήψεως. Θα προσθέταμε δε στο επίπεδο αυτό μία σκέψη που λέει ότι οι επιχειρήσεις και οι επιχειρηματίες δεν γεννιούνται, αλλά γίνονται.