ΣΕ ΚΑΛΟ ΠΛΕΟΝ ΔΡΟΜΟ Η ΕΛΛΑΔΑ

του Πάνου Καρβούνη*

Ένα πράγμα είναι σίγουρο τον τελευταίο καιρό: η ελληνική οικονομία σταδιακά σταθεροποιείται και άρα ανοίγει ο δρόμος για την ανάκαμψή της. Για πρώτη φορά φαίνεται να διαψεύδονται θετικά οι προβλέψεις του ελληνικού οικονομικού προγράμματος, καθώς το πρωτογενές πλεόνασμα κλείνει στα 2,9 δισεκατ. ευρώ για το 2013, ενώ ο στόχος ήταν απλώς να μηδενιστεί το δημόσιο έλλειμμα. Θετικές είναι επίσης οι ειδήσεις και για το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο, για την χρονιά που πέρασε, κατέγραψε πλεόνασμα ύψους 1,2 δισεκατ. ευρώ, ήτοι ποσοστό 0,7% του Ακαθαρίστου Εγχωρίου Προϊόντος (ΑΕΠ) –επίδοση που συμβαίνει για πρώτη φορά από το 1948, έτος για το οποίο υπάρχουν και διαθέσιμα στοιχεία. 

Με βάση λοιπόν τις παραπάνω ενθαρρυντικές και ταυτοχρόνως θετικές εξελίξεις, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η τελευταία διαπραγμάτευση μεταξύ της τρόϊκας και της κυβέρνησης ήταν ιδιαίτερα παρατεταμένη και ορισμένες φορές δύσκολη, αν και συχνά τα πράγματα παρουσιάστηκαν στην κοινή γνώμη πιο έντονα απ’ όσο πραγματικά ήσαν. Οι αντιδράσεις κατεστημένων συμφερόντων στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις συνέβαλαν ώστε να δοθεί μια τέτοια εντύπωση. Ωστόσο, η μεγάλη εικόνα είναι τελικά αρκετά διαφορετική και περιλαμβάνει ορισμένα χαρακτηριστικά που σηματοδοτούν μια βαθειά ποιοτική αλλαγή σε σχέση με τις προηγούμενες αξιολογήσεις του οικονομικού προγράμματος της Ελλάδας.

Κατ’ αρχήν, έχουμε αφήσει πίσω μας την «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» που είχε δημιουργήσει το δημοσιονομικό πρόβλημα. Όταν άρχισε το ελληνικό Πρόγραμμα, το δημοσιονομικό έλλειμμα ήταν κοντά στο 16% του ΑΕΠ. Συνεπώς, η έμφαση έπρεπε να είναι κατά απόλυτη προτεραιότητα στα δημοσιονομικά, παρόλο που λαμβάνονταν παράλληλα και διαρθρωτικά μέτρα. Επιπλέον, αρκετές άλλες χώρες της λεγόμενης περιφέρειας του ευρώ –η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, ακόμη και η Ισπανία– βρέθηκαν σε ανάλογη κρίση, έστω κι αν το μείγμα των αιτιών ήταν διαφορετικό, πράγμα που συνέβαλε στην επιδείνωση του εξωτερικού περιβάλλοντος και για την Ελλάδα.

Τώρα, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Η κρίση φαίνεται να έχει καταλαγιάσει, περισσότερο ή λιγότερο, στις υπόλοιπες χώρες, ενώ στην χώρα μας μπορεί πλέον η έμφαση να δοθεί στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, δηλαδή στα μέτρα που ενισχύουν τις αναπτυξιακές προοπτικές. Βεβαίως, συνεχίζει να χρειάζεται προσοχή στα δημοσιονομικά. Και γι αυτό η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί να επιταχυνθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι για το 2014 και για το 2015, χρονιά κατά την οποία το πρωτογενές πλεόνασμα πρέπει να φτάσει το 3% του ΑΕΠ. Όμως, η έμφαση είναι πλέον στα διαρθρωτικά, στα αναπτυξιακά μέτρα, που σημαίνει ότι σε βάθος χρόνου, όταν η ανάπτυξη αρχίσει να μεγεθύνει ξανά την βάση της οικονομίας και της φορολογίας, η επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων θα γίνεται όλο και λιγότερο επώδυνη. Η δε εφαρμογή των συστάσεων του ΟΟΣΑ εκτιμάται ότι θα προσφέρει ωφέλειες της τάξης των 5,2 δισεκατ. ευρώ ετησίως στην ελληνική οικονομία.

Η δεύτερη μεγάλη ποιοτική αλλαγή είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση μπορεί πλέον να περνάει τις θέσει της σχετικά με επιμέρους ζητήματα στην τρόϊκα και να αναλαμβάνει τις ευθύνες της σχετικά με αυτά. Ήδη, από την προηγούμενη επανεξέταση του Προγράμματος, η κυβέρνηση ανέλαβε την ευθύνη των αποφάσεων για δύο σημαντικά ζητήματα –την διατήρηση του μειωμένου ΦΠΑ στην εστίαση και την νομοθεσία για τους πλειστηριασμούς. Αυτή την φορά, τα ζητήματα για τα οποία έγιναν αποδεκτές οι ελληνικές θέσεις ήταν περισσότερα, όπως οι μεταρρυθμίσεις στην νομοθεσία σχετικά με τις ομαδικές απολύσεις, η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και η προσαρμογή στα ελληνικά δεδομένα μιας σημαντικής σειράς μέτρων, της περίφημης εργαλειοθήκης του ΟΟΣΑ –η υλοποίηση της οποίας υπήρξε ελληνική πρωτοβουλία, πράγμα που αναφέρεται συχνά.

Η Ελλάδα εισακούεται και αυτό κατέστη δυνατόν, πρώτον, επειδή αφήσαμε πίσω μας την κατάσταση της έκτακτης ανάγκης, δεύτερον, επειδή η Ελλάδα δημιούργησε ένα κεφάλαιο αξιοπιστίας απέναντι στους συνομιλητές της και, τέλος και σημαντικότερο, επειδή αυτή είναι και η επιθυμητή εξέλιξη για όλα τα μέρη της διαπραγμάτευσης. Η Ευρώπη θέλει να ακούει από την Ελλάδα πειστικές προτάσεις και να τις αποδέχεται. Η σχέση τρόϊκας-Ελλάδας δεν είναι μια σχέση καταναγκασμού και επιβολής μεταξύ πιστωτών και δανειοληπτών, όπως συχνά εμφανίστηκε στο πλαίσιο μιας διαπραγμάτευσης που γινόταν σε έκτακτες και δύσκολες συνθήκες κατά τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια, αλλά μια σχέση μεταξύ εταίρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τέλος, πρέπει να τονίσουμε ότι τα μέτρα του οικονομικού Προγράμματος δεν είναι μόνον μέτρα λιτότητας ή μέτρα απελευθέρωσης των αγορών. Δεν είναι διάλυση του κοινωνικού κράτους, όπως πολλές φορές δημιουργείται η εντύπωση. Το οικονομικό Πρόγραμμα περιλαμβάνει και μέτρα ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους σε σημείο που η ελληνική κοινωνία δεν είχε δει ποτέ στο παρελθόν. Καθώς έχει περάσει πλέον η έκτακτη κατάσταση του τεράστιου δημοσιονομικού ελλείμματος, το οικονομικό Πρόγραμμα μπορεί να προχωρήσει και στις κατευθύνσεις αυτές, δηλαδή σε μέτρα που θα ενισχύουν το δίχτυ κοινωνικής προστασίας για να απορροφήσουν τις συνέπειες της οικονομικής ύφεσης. Για παράδειγμα, θα επεκταθούν τα προγράμματα πρόσληψης νέων και ανέργων στο πλαίσιο προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της ΕΕ και δρομολογείται σε πιλοτική βάση σε δύο Δήμους πρόγραμμα εγγύησης του ελάχιστου εισοδήματος, με στόχο την επέκτασή του σε εθνική κλίμακα κατά φάσεις από το 2015. Άλλωστε, η απορρόφηση τέτοιου είδους κονδυλίων αποτελεί μνημονιακό στόχο από την πρώτη στιγμή της εφαρμογής του Προγράμματος.

Αυτά τα τελευταία είναι πρωτόγνωρα μέτρα για τα ελληνικά δεδομένα. Το ελληνικό κοινωνικό κράτος έχει κατά καιρούς προσφέρει υπερβολική και δαπανηρή προστασία σε ορισμένες κοινωνικές ομάδες, παραμελώντας άλλες –και μάλιστα τις πιο αδύναμες. Αλλά πρέπει να θυμηθούμε ότι το ευρωπαϊκό οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο είναι παράδειγμα διεθνώς, όχι μόνον για την ανταγωνιστικότητα, την αποτελεσματικότητα, την ελευθερία και την διαφάνεια, αλλά και για το δίχτυ προστασίας που προσφέρει στους πολίτες. 

Το ελληνικό Πρόγραμμα περιλαμβάνει μέτρα προόδου σε όλους αυτούς τους τομείς και τα αποτελέσματα σύντομα θα αρχίσουν να γίνονται απτά σε όλους τους πολίτες.

* Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα