του
Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Είναι ξεκάθαρο ότι το παραγωγικό κεφάλαιο της χώρας απαξιώνεται γιατί δεν γίνονται επενδύσεις και λείπει πλέον απελπιστικά από την οικονομία η απαραίτητη αποταμίευση. Από την άλλη πλευρά, όμως, ισχυρά πλήγματα δέχεται και το ανθρώπινο κεφάλαιο, που σίγουρα είναι πολυτιμότερο από το αντίστοιχο της παραγωγής. Αυτό δεν το λέμε εμείς.
Το υποστήριξε με άπλετη τεκμηρίωση πριν 30 χρόνια ο Θίοντορ Σουλτζ, ένας λαμπρός νομπελίστας οικονομολόγος, γράφοντας το περίφημο βιβλίο του «Δεν Υπάρχει Μεγαλύτερος Πλούτος Από Τον Άνθρωπο».
Δυστυχώς, όμως, αυτό το ανθρώπινο κεφάλαιο είτε εγκαταλείπει την Ελλάδα, είτε υποαπασχολείται, είτε βρίσκεται σε κατάσταση ανεργίας. Επισήμως, τα στοιχεία μάς δείχνουν ότι οι άνεργοι νέοι στην χώρα μας φθάνουν τους 600.000, αριθμός δραματικός και κοινωνικά επικίνδυνος.
Όπως προκύπτει από έρευνες ιδιωτικών εταιρειών απασχολήσεως ανθρώπινου δυναμικού, ποσοστό 40% από αυτούς τους άνεργους νέους προέρχονται από εύπορα μεσαία στρώματα, έχουν καλό μορφωτικό επίπεδο, γνωρίζουν καλά μια ξένη γλώσσα και με τα προσόντα αυτά μπορούν να ανοίξουν κάποιες πόρτες.
Επίσης, λόγω της σχετικής οικονομικής άνεσης των γονιών τους, οι νέοι αυτοί δεν επείγονται να βρουν εργασία και ένα ποσοστό 60% από αυτούς αναζητά καλύτερη τύχη εκτός Ελλάδος, και ιδιαίτερα σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και οι χώρες της Βαλτικής. Πρόκειται, δηλαδή, για νέους που με την πρώτη ικανοποιητική ευκαιρία θα μεταναστεύσουν.
Την ίδια στιγμή, όπως μάς έλεγε προσφάτως η κυρία Βενετία Κουσία, διευθύνουσα σύμβουλος της Manpower Group στην Ελλάδα, αρκετές μεγάλες εταιρείες στην Ελλάδα αναζητούν εξειδικευμένα στελέχη που στην χώρα μας δεν υπάρχουν, για τον απλό λόγο ότι η εσωτερική αγορά εργασίας δεν υπήρξε ποτέ συμβατή με την ελληνική εκπαίδευση.
Όπως τονίζει και ο πρόεδρος της Ελληνο-Αμερικανικής Ένωσης και του Κολλεγίου της, κ. Λεωνίδας-Φοίβος Κόσκος, «το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι δομημένο για να παράγει δημοσίους υπαλλήλους, με αποτέλεσμα η κατάρρευση του δημόσιου τομέα να είναι πλέον μοιραία για χιλιάδες νέους ανθρώπους, οι οποίοι στερούνται και των απαραίτητων προσόντων για να απασχοληθούν στον ιδιωτικό τομέα ή να αναζητήσουν καλύτερη τύχη εκτός Ελλάδος. Πρόκειται για μία δραματική κοινωνική πραγματικότητα, η οποία εκ των πραγμάτων έχει και πολύ βαρύ οικονομικό κόστος».
Στο πλαίσιο αυτής της διόλου ευχάριστης πραγματικότητας, τελευταία έρευνα-μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και τονίζει ότι, χωρίς γενναίες μεταρρυθμίσεις στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, η ελληνική νεολαία θα υποστεί μεγάλες ζημιές σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Κατά το ΙΟΒΕ, στην χώρα μας –με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον να εστιάζεται λογικά στο δημόσιο σχολείο και στο πλαίσιο και τις συνθήκες λειτουργίας του– το ιδιωτικό σχολείο φαίνεται να αντιμετωπίζεται ως ένα «αναγκαίο κακό», ως ένα πεδίο όπου αναπτύσσεται «κερδοσκοπική» επιχειρηματικότητα που εκμεταλλεύεται τις αδυναμίες του δημόσιου συστήματος.
Την ίδια στιγμή, όμως, η ιδιωτική πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα φαίνεται να διαδραματίζει ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στο εγχώριο εκπαιδευτικό σύστημα. Με την ευθύνη για την εκπαίδευση χιλιάδων νέων μαθητών, αλλά και αρκετές πρωτοβουλίες επί του εκπαιδευτικού αντικειμένου και της εκπαιδευτικής διαδικασίας, το ενδιαφέρον για τον τρόπο λειτουργίας, τις ανάγκες ή ακόμα και τους κανόνες βάσει των οποίων ρυθμίζονται οι σχέσεις ιδιωτικών σχολείων, κράτους, καθηγητών, μαθητών και γονιών θα πρέπει να απασχολήσουν ίσως περισσότερο τους διαμορφωτές εκπαιδευτικής πολιτικής.
Το θέμα είναι πολύ πιο κρίσιμο από τις όποιες μικροπολιτικές σκοπιμότητες. «Η εκπαίδευση και η κατάρτιση με βάση τις συνθήκες που δημιουργούνται από τις νέες τεχνολογίες και τον συνακόλουθο πολλαπλασιασμό των γνώσεων, αποτελούν πλέον τα ισχυρότερα εργαλεία για την καταπολέμηση της ανεργίας και την καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού μιας χώρας», τονίζει ο Τσ. Τζόουνς, πρώην γενικός διευθυντής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Γενική Διεύθυνση Εκπαίδευσης, Αθλητισμού και Νεότητας.
Στην Ελλάδα, όμως, όπως τονίζουν οι ερευνητές του ΙΟΒΕ Στελίνα Χατζηχρήστου και Μιχάλης Βασιλειάδης, στο επίπεδο αυτό πρέπει να αρθούν οι ουκ ολίγες στρεβλώσεις που παρατηρούνται στον ιδιωτικό εκπαιδευτικό τομέα. Ειδικότερα, η οργάνωση και η λειτουργία ιδιωτικών σχολείων στην χώρα μας έχει σε μεγάλο βαθμό εξομοιωθεί με αυτές των δημοσίων.
Ο νομοθέτης δεν επιτρέπει στα ιδιωτικά σχολεία να διαφοροποιηθούν, όχι μόνον στον τρόπο διαχείρισης των εκπαιδευτικών αλλά και αναφορικά με το περιεχόμενο και τον τρόπο οργάνωσης των μαθημάτων (ωρολόγιο πρόγραμμα, αναλυτικό πρόγραμμα, οργανική σύνθεση του προσωπικού, κλπ). Επίσης, βασικές αγκυλώσεις που επισημαίνονται στο θεσμικό πλαίσιο, σχετίζονται κυρίως με τον τρόπο πρόσληψης εκπαιδευτικών, την αδυναμία απόλυσης μετά την λήξη της σύμβασης εργασίας (κατά περιπτώσεις) και σε περίπτωση κατάργησης τμήματος/μαθήματος επιλογής. Μάλιστα, μέχρι πρότινος, ο απολυμένος λόγω κατάργησης ιδιωτικού σχολείου εκπαιδευτικός απορροφούνταν παραχρήμα σε δημόσιο σχολείο (με περιορισμούς).
Μία ακόμα σημαντική στρέβλωση είναι ότι στην Ελλάδα οι μαθητές των ιδιωτικών σχολείων, πέρα από την πρόσθετη επιβάρυνση με 23% ΦΠΑ, επιβαρύνονται επίσης με την υποχρεωτική αγορά των διδακτικών βιβλίων, όταν στον μαθητή του δημοσίου σχολείου αυτά παραχωρούνται δωρεάν. Ταυτόχρονα, δεν αναγνωρίζεται το δικαίωμα μετακίνησης του μαθητή ιδιωτικού σχολείου με το μειωμένο μαθητικό εισιτήριο, ενώ επιπλέον καταβάλλεται εμμέσως ένας πρόσθετος φόρος με την μορφή παράβολου εγγραφής που συγκεντρώνεται σε έναν ειδικό λογαριασμό, τον Ειδικό Λογαριασμό Ιδιωτικής Γενικής Εκπαίδευσης (ΕΛΙΓΕ).
Ακόμα χειρότερα, η υψηλή κρατική παρέμβαση στην εγχώρια ιδιωτική εκπαίδευση συνοδεύεται και με την απόλυτη εχθρότητα του κράτους προς το ιδιωτικό σχολείο –σε αντίθεση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και γενικότερα στις χώρες μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Αναπτύξεως (ΟΟΣΑ). Συγκρινόμενο με τα εκπαιδευτικά συστήματα στις χώρες της Ευρώπης, το ελληνικό είναι το περισσότερο παρεμβατικό και με μηδενική χρηματοδότηση.
Μέσα σε αυτό το ισχυρό ρυθμιστικό καθεστώς λειτουργίας, τα ιδιωτικά σχολεία υποχρεωτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα συγκεντρώνουν –ανάμεσα στις χώρες της ευρωζώνης όπου λειτουργούν μη-χρηματοδοτούμενα ιδιωτικά σχολεία– το υψηλότερο ποσοστό μαθητών επί του συνόλου όσων φοιτούν στην υποχρεωτική εκπαίδευση, περίπου 7%.
Αυτό σημαίνει ότι, χωρίς καμιάς μορφής οικονομική υποστήριξη από την πλευρά του κράτους, τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια στην Ελλάδα έχουν κατορθώσει να αποκτήσουν ισχυρή παρουσία στο εγχώριο εκπαιδευτικό σύστημα, γεγονός που υπογραμμίζει την εμπιστοσύνη κάποιων γονέων στην ποιότητα εκπαίδευσης που αυτά προσφέρουν.
Αυτή η εχθρότητα του κράτους προς την ιδιωτική εκπαίδευση, αλλά και η αδιαφορία του Δημοσίου να αναβαθμίσει την ποιότητα των εκπαιδευτικών υπηρεσιών που προσφέρει, αντικατοπτρίζονται στα απογοητευτικά αποτελέσματα της Ελλάδας στο περίφημο πρόγραμμα PISA (Programme for International Student Assessment). Ως γνωστόν, το πρόγραμμα αυτό αποτελεί μία τυποποιημένη διαδικασία του ΟΟΣΑ η οποία αξιολογεί τις γνώσεις, τα προσόντα και τις αντιλήψεις των μαθητών σε τρεις θεματικές ενότητες: τις επιστήμες, τα μαθηματικά και την κατανόηση κειμένου.
Τα αποτελέσματα του PISA παρατίθενται σε συγκεκριμένες κλίμακες που έχουν αναπτυχθεί για την κάθε θεματική ενότητα. Οι κλίμακες αυτές χωρίζονται σε επίπεδα (1 έως 6) που σχετίζονται με την δυσκολία των ερωτήσεων, η οποία εντείνεται σε κάθε υψηλότερο επίπεδο.
Η επίδοση της Ελλάδας σε σχέση με την κατανόηση κειμένου βρίσκεται σημαντικά κάτω από τον μέσον όρο του ΟΟΣΑ, καταλαμβάνοντας την 29η θέση στην κατάταξη. Ένας στους πέντε Έλληνες μαθητές βρέθηκε στο 2ο επίπεδο δυσκολίας, ενώ μόλις το 6% κατάφερε να φτάσει στα δύο τελευταία επίπεδα υψηλών επιδόσεων. Επίσης, ενδιαφέρον εύρημα της έρευνας αποτελεί το γεγονός ότι στην Ελλάδα φαίνεται να είναι περιορισμένη, σε σχέση με άλλα κράτη μέλη, η επίδραση των κοινωνικο-οικονομικών παραγόντων στις επιδόσεις των μαθητών, τόσο σε διασχολικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο τάξεων.
Θα πρέπει ακόμα να σημειωθεί ότι η Ελλάδα (ακολουθώντας τις ΗΠΑ) σημειώνει την δεύτερη μεγαλύτερη απόκλιση μεταξύ των επιδόσεων μαθητών ιδιωτικών και δημόσιων σχολείων, όταν συνυπολογίζονται οι επιδόσεις των μαθητών και τα χαρακτηριστικά του σχολείου. Στο PISA 2009 τα ιδιωτικά σχολεία στην Ελλάδα και οι μαθητές τους κατέγραψαν επιδόσεις υψηλότερες κατά 25 μονάδες σε σύγκριση με τα δημόσια σχολεία και τους εκεί μαθητές, όταν ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ βρίσκεται στις +14 μονάδες, υπέρ των ιδιωτικών σχολείων.
Αντιθέτως, μόνο σε επίπεδο μαθητών, τα δημόσια σχολεία φαίνεται να υπερτερούν κατά 17 μονάδες έναντι των ιδιωτικών. Εάν ληφθεί υπ’ όψιν το οικογενειακό υπόβαθρο του εξεταζόμενου μαθητή, τότε το μέσο πλεονέκτημα των επιδόσεων υπέρ των ιδιωτικών σχολείων στην Ελλάδα διαμορφώνεται στις 15,8 μονάδες, ενώ αντιστοίχως τα ιδιωτικά σχολεία στις χώρες του ΟΟΣΑ υπερτερούν έναντι των δημοσίων κατά 18 μονάδες βαθμολογίας.
Όλες οι παραπάνω διαπιστώσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ιδιωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα πρέπει να πάψει να θεωρείται «μαύρο πρόβατο» και είναι πλέον ζωτική ανάγκη να αναθεωρηθούν εκ βάθρων οι σχέσεις της με το κράτος.
Σε μία εποχή όπου πολύς λόγος γίνεται για εξωστρέφεια, το ελληνικό ιδιωτικό εκπαιδευτικό σύστημα θα μπορούσε να γίνει πόλος έλξεως για ξένους φοιτητές και, αντί η χώρα να εξάγει εκπαιδευτικό συνάλλαγμα, να εισάγει. Την πρόταση αυτή, εξάλλου, κάνει στην περίφημη έκθεσή της για την ελληνική οικονομία και η εταιρεία συμβούλων McKinsey –που θεωρεί ότι η παροχή εκπαιδευτικών υπηρεσιών, σε συνδυασμό με ερευνητικές πρωτοβουλίες, μπορεί να γίνει μία καλή πηγή εισοδήματος για την χώρα.
Αρκεί, βέβαια, κάποιοι να αποφασίσουν να πιάσουν τον ταύρο από τα κέρατα. Και όχι να παίζουν ιδεοληπτικά παιχνίδια με το πολυτιμότερο κεφάλαιο της κοινωνίας μας –το οποίο σήμερα είναι και η σοβαρότερη σανίδα σωτηρίας της πτωχευμένης χώρας μας.
