του
Στέλιου Κοντέα*
Οι ενστάσεις για το «εθνάρχης», που χρησιμοποίησα σε προηγούμενα άρθρα, με παρακίνησαν να συνοψίσω -εξ αφορμής και της επετείου- τους λόγους για τους οποίους δικαιούται πλήρως τον τίτλο…
Σίγουρα, δεν είναι εθνάρχης μόνο επειδή κυβέρνησε την Ελλάδα για περισσότερα από 13 χρόνια ως πρωθυπουργός. Κατέχοντας μέχρι σήμερα το ρεκόρ πρωθυπουργικής θητείας όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και σε ολόκληρη τη μεταπολεμική Ευρώπη.
Ούτε μόνο:
- Γιατί, την πρώτη οκταετία της διακυβέρνησής του, η Ελλάδα -παρά τη λήξη του Σχεδίου Μάρσαλ- είχε έναν από τους τρεις υψηλότερους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης στον κόσμο (πάνω από 6% σε μέση ετήσια βάση), με αποτέλεσμα το ΑΕΠ της, από το 1955 στο 1963, να διπλασιαστεί.
Οι μεγάλοι εθνικοί δρόμοι, ο εξηλεκτρισμός της χώρας, τα περισσότερα υδροηλεκτρικά και αρδευτικά έργα, η εξασφάλιση επαρκούς ύδρευσης της πρωτεύουσας από την Υλίκη και το Μόρνο, το Ανατολικό Αεροδρόμιο Ελληνικού, η εκβιομηχάνιση της Θεσσαλονίκης, τα διυλιστήρια πετρελαίου, τα εργοστάσια ζάχαρης και λιπασμάτων, το εργοστάσιο αλουμινίου, η βιομηχανική εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου, οι βιομηχανικές ζώνες, τα μεγάλα ναυπηγεία, τα ξενοδοχεία «Ξενία», το «Χίλτον», ο Αστέρας Βουλιαγμένης, το Μον Παρνές, το Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθηνών και ένα σωρό άλλες υποδομές φέρουν τη σφραγίδα της τότε πρωθυπουργίας του.
«Δεν γνωρίζω τι πέτυχα και δεν πέτυχα στη σταδιοδρομία μου. Γνωρίζω, όμως, ότι ανέτρεψα την καθιερωμένη από χρόνια αντίληψη ότι η αθλιότητα αποτελεί αμετακίνητη μοίρα της Ελλάδας. Διότι απέδειξα έμπρακτα ότι μπορεί ο λαός μας, αν θέλει, να ευημερήσει», Κ.Κ.
- Γιατί, αν είχε στηριχθεί από την αντιπολίτευση η πρότασή του, το 1963, για αναθεώρηση του Συντάγματος του 1952 προς την κατεύθυνση περιορισμού των υπερεξουσιών του Στέμματος (η αποκαλούμενη «βαθιά τομή»), ίσως να μην είχαμε οδηγηθεί ποτέ στην επτάχρονη δικτατορία.
Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης έμελλε να τις βρει μπροστά του ως πρωθυπουργός, όταν ο νεαρός βασιλιάς θα του απαγόρευε να αναλάβει το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Η θρυαλλίδα για την παρατεταμένη πολική αστάθεια που κατέληξε στο πραξικόπημα…
«Την επιχείρησα και απέτυχα. Και ίσως απέτυχα διότι την επιχείρησα».
Κ.Κ. για τη «βαθιά τομή».
- Γιατί τον Ιούλη του 1974 επέστρεψε στην πατρίδα του, που τον ζητούσε, αψηφώντας τον κίνδυνο για τη ζωή του.
Τα εναπομένοντα "σταγονίδια" της Χούντας αναζητούσαν ευκαιρία να τον σκοτώσουν για να διατηρηθούν στην εξουσία. Σύμφωνα με μαρτυρίες, προετοιμάστηκαν δύο απόπειρες χουντικών κινημάτων, με στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης και την εξόντωσή του.
«Παιδιά, προσευχηθείτε για εμένα…»
Κ.Κ., ξεκινώντας το ταξίδι της επιστροφής.
- Γιατί τη «λύση Καραμανλή» επέβαλε ο πολιτικός και πνευματικός κόσμος της χώρας, υπό το βάρος των τραγικών εξελίξεων στην Κύπρο και της επακόλουθης κατάρρευσης του δικτατορικού καθεστώτος.
«Καραμανλής ή τανκς!», Μίκης Θεοδωράκης.
- Γιατί, μέσα σε λίγες μέρες, κατόρθωσε το ακατόρθωτο: την αναίμακτη μετάβαση από την πολιτική ανωμαλία στην πολιτική ομαλότητα.
«Αυτό που συνέβη στην Ελλάδα τους τελευταίους δύο μήνες δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα πολιτικό θαύμα», «The Times».
- Γιατί, με το Σύνταγμα του 1975, εγκαθίδρυσε την πιο στέρεη κοινοβουλευτική δημοκρατία που γνώρισε ποτέ ο Τόπος.
«Αν υπήρχε Βραβείο Νόμπελ Δημοκρατίας, εκείνος που θα έπρεπε να το πάρει είναι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής».
Τζέιμς Χάρολντ Ουίλσον, τότε Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου.
- Γιατί, με το δημοψήφισμα για το πολιτειακό, κατάφερε να απαλλάξει μια για πάντα την Ελλάδα από τον θεσμό της βασιλείας.
«Όλες οι κακοδαιμονίες στην Ελλάδα προέρχονται από τα λάθη του Θρόνου», Κ.Κ.
- Γιατί, νομιμοποιώντας το κομμουνιστικό κόμμα και μετατρέποντας τις θανατικές ποινές των πραξικοπηματιών σε ισόβια δεσμά, άνοιξε τον δρόμο για την εθνική συμφιλίωση.
«Όταν λέμε ισόβια, εννοούμε ισόβια», Κ.Κ.
«Στην Ευρώπη δεν μπαίνουμε με αίμα», Κ.Κ.
Αλλά κυρίως:
Γιατί επέτυχε την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα:
- Με την ιδιότητα του ισότιμου και πλήρους μέλους.
- Πέντε ολόκληρα χρόνια πριν από την κοινή προσχώρηση Πορτογαλίας και Ισπανίας.
Έστω κι αν αμφότερες είχαν καταθέσει αίτηση δύο μόλις χρόνια μετά την Ελλάδα. Καθώς κατάφερε να ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις σε λιγότερο από τον μισό χρόνο από εκείνες.
- Στη μοναδική, μέχρι την πιο πρόσφατη, διεύρυνση στην ιστορία της Κοινότητας που έγινε για την ένταξη ενός μόνο κράτους-μέλους.
Στη διεύρυνση του 2013, η Κροατία έγινε το 28ο μέλος.
«Αν συνδυαζόταν η αίτηση της Ελλάδας με τις αιτήσεις άλλων υποψήφιων χωρών, όχι μόνο υπήρχε κίνδυνος να παραταθεί επ' άπειρον αυτή η εκκρεμότητα, αλλά ίσως τελικά και να ματαιωνόταν η ένταξη…», Κ.Κ.
- Παρά την έλλειψη κοινών συνόρων με τα τότε μέλη της.
Μια ματιά στον χάρτη αρκούσε για να απορριφθεί η αίτηση της Ελλάδας ως γεωγραφικά απομακρυσμένης.
«Γεωγραφικά, η Ελλάς ανήκει στη Βαλκανική. Πολιτιστικά, όχι μόνο ανήκει στην Ευρώπη, αλλά είναι και η πηγή του ευρωπαϊκού πολιτισμού», Κ.Κ.
- Μ' ένα κατά κεφαλήν εισόδημα μεγαλύτερο μόνο του αντίστοιχου της Ιρλανδίας.
«Αν η Ελλάδα δεν ενταχθεί στην ΕΟΚ, η μοίρα του Τόπου μας δεν πρόκειται ν' αλλάξει ποτέ», Κ.Κ.
«Όποιος άγγιζε την Ελλάδα, θα άγγιζε τότε την ίδια την Ευρώπη», Κ.Κ.
- Παρά την αρνητική γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Στη μοναδική ένταξη που έγινε χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της.
- Κάμπτοντας τις αντιρρήσεις των ευρωπαίων ηγετών που δεν σκέφτονταν ούτε κατά διάνοια ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Με αμέτρητες επιστολές και περισσότερα από 40 ταξίδια του στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
«Για να μπει η Ελλάδα στην Ευρώπη, θα πρέπει να περάσει πάνω από το πτώμα μου…»
Χέλμουτ Σμιτ, τότε καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας, μιλώντας σε συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
«Η Γερμανία, που αιματοκύλησε τον κόσμο δύο φορές, έχει το δικαίωμα να είναι στην Ευρώπη και η Ελλάδα, που σας έδωσε τα φώτα, δεν το έχει;»
Κ.Κ., σε ιδιωτική του συνομιλία με τον Χέλμουτ Σμιτ.
«Δεν ήταν η Ελλάδα που εντάχθηκε στην Κοινότητα αλλά ο Καραμανλής».
Βαλερί Ζισκάρ Ντ' Εστέν, τότε Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας.
«Τι νομίζετε; Ότι μπήκατε εσείς οι Έλληνες στην Ευρώπη; Ο Καραμανλής μπήκε. Όταν τον είδα για πρώτη φορά, μου έκανε βαθιά εντύπωση πόσο Ευρωπαίος ήταν. Και είπα μέσα μου: Αξίζει να τον στηρίξω, διότι είναι ο μόνος άνθρωπος που μπορεί να κάνει τους Έλληνες Ευρωπαίους».
Από ιδιωτική συνομιλία του Χέλμουτ Σμιτ με τον Ιωάννη Βαρβιτσιώτη.
- Παρά τις λυσσαλέες αντιδράσεις της μείζονος αντιπολίτευσης, που πρότεινε δημοψήφισμα ή ειδική σχέση (αντί της πλήρους ένταξης).
Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης αποφάσισε να απουσιάσει όχι μόνο από τη συζήτηση στη Βουλή για την επικύρωση της συνθήκης ένταξης, αλλά και από την επίσημη τελετή υπογραφής της στο Ζάππειο. Παρά την παρουσία πρωθυπουργών των κρατών-μελών, που είχαν έρθει στην Ελλάδα για να την τιμήσουν…
«Από την αρχή, το ΠΑΣΟΚ τάχθηκε σαφώς και ανεπιφύλακτα ενάντια στην ένταξη. Κι έχει αναλάβει την υποχρέωση, όταν έρθει στην εξουσία, να προχωρήσει σε δημοψήφισμα».
Ανδρέας Παπανδρέου, τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
- Σε πλήρη αντίθεση και με τη λαϊκή βούληση.
Αν διεξαγόταν δημοψήφισμα (όπως σ' όλες τις χώρες της πρώτης διεύρυνσης), είναι βέβαιον ότι ο ελληνικός λαός θα καταψήφιζε την πρόταση λόγω αντιδυτικών αισθημάτων. Τα οποία θα διέγειρε πριν από τις κάλπες και η λαϊκιστική προπαγάνδα («ΕΟΚ και ΝΑΤΟ, το ίδιο συνδικάτο»).
«Θα τους ρίξω στη θάλασσα με τη βεβαιότητα ότι, για να μην πνιγούν, θα μάθουν να κολυμπούν», Κ.Κ.
- Ολοκληρώνοντας προσπάθειες δύο δεκαετιών, που είχαν ξεκινήσει από την προδιδακτορική πρωθυπουργική του θητεία.
Με δική του πρωτοβουλία, η Ελλάδα είχε γίνει το 1962 το πρώτο συνδεδεμένο μέλος με την ΕΟΚ. Αντί ένα πλήρες μέλος στην, υπό το Λονδίνο, Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελευθέρων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ).
«Είναι ένας από τους σημαντικούς πολιτικούς άνδρες της Ευρώπης. Για να πω την αλήθεια, θα έπρεπε να πω πως τον θεωρώ τον πιο σημαντικό από όλους…»
Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι, τότε πρόεδρος των ΗΠΑ.
- Καθώς μόνο εκείνος είχε διαβλέψει έγκαιρα ότι η ΕΟΚ των «6» -και όχι η ΕΖΕΣ των «7»- θα αποτελούσε το θεμέλιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης…
Για τη συνεισφορά του στην Ευρωπαϊκή Ιδέα, έγινε ο πρώτος και ο μοναδικός μέχρι σήμερα Έλληνας που τιμήθηκε με το διεθνές βραβείο «Καρλομάγνος».
«Ο Νέστωρ της Ευρώπης…»
Χέλμουτ Σμιτ, τότε καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας.
Η Ελλάδα, ως μέλος της ΕΟΚ από την 1η Ιανουαρίου 1981, θα εισέπραττε κάθε χρόνο από τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά προγράμματα περίπου το 4% του ΑΕΠ της σε καθαρές εισροές.
«Επεδίωξα να συνδέσω οργανικά την Ελλάδα με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, για να διασφαλίσω το μέλλον της, βγάζοντάς την από την αιώνια μοναξιά της», Κ.Κ.
Υποσημειώσεις:
1. Για την ακρίβεια, η πρωθυπουργική θητεία του Κωνσταντίνου Καραμανλή έφτασε τα 13 χρόνια και τους 2 μήνες, του Ελευθέριου Βενιζέλου τα 12 χρόνια και τους 5 μήνες και του Χαρίλαου Τρικούπη τα 10 χρόνια και τους 9 μήνες.
2. Το Σχέδιο Μάρσαλ διήρκεσε την περίοδο 1948-1952. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η αμερικανική βοήθεια προς την Ελλάδα ανήλθε σωρευτικά στα 366 εκατομμύρια δολάρια.
3. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έγινε για πρώτη φορά πρωθυπουργός στις 6 Οκτωβρίου 1955. Μετά από διαφωνία του με τα Ανάκτορα, παραιτήθηκε στις 17 Ιουνίου 1963. Επομένως, θα ήταν λάθος να του χρεωθεί η οικονομική διαχείριση του 1955. Αφού κυβέρνησε μόνο τους τελευταίους τρεις μήνες του. Δηλαδή, σαφώς λιγότερο από τους μισούς. Υπό το πρίσμα αυτό, εστιάζουμε την ανάλυσή μας στην εξέλιξη των οικονομικών μεγεθών την οκταετία 1956-1963.
4. Από τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για τον ετήσιο ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ, προκύπτει ότι ο μέσος όρος της οκταετίας 1956-1963 ήταν 9,1% για την Ιαπωνία, 7,1% για τον Παναμά και 6,3% για την Ελλάδα.
5. Σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, σε ονομαστικές τιμές το ΑΕΠ της Ελλάδας ήταν 72,1 δισ. δραχμές το 1955 και 140,8 δισ. δραχμές το 1963. Δηλαδή, επί της ουσίας διπλασιάστηκε από το 1955 στο 1963.
6. Στον επισυναπτόμενο πίνακα συνοψίζουμε τις ημερομηνίες αίτησης ένταξης στην ΕΟΚ, έναρξης των διαπραγματεύσεων, υπογραφής της συνθήκης και τελικής ένταξης για την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ισπανία. Επίσης, τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων όπως προκύπτει από τη χρονική απόσταση μεταξύ της έναρξης των διαπραγματεύσεων και της υπογραφής της συνθήκης ένταξης. Όπως μπορούμε να δούμε:
- Η Πορτογαλία υπέβαλε αίτηση ένταξης 1 χρόνο και 10 μήνες μετά την Ελλάδα και η Ισπανία 2 χρόνια και 2 μήνες μετά την Ελλάδα.
- Οι διαπραγματεύσεις κράτησαν 2 χρόνια και 10 μήνες για την Ελλάδα, 6 χρόνια και 8 μήνες για την Πορτογαλία και 6 χρόνια και 4 μήνες για την Ισπανία.
- Η Πορτογαλία και η Ισπανία έγιναν μέλη 5 χρόνια μετά την Ελλάδα.
7. Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, το 1975 (τη χρονιά που υποβάλαμε αίτηση), σε σταθερές τιμές 2010, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας ήταν 16.636 δολάρια και της Ιρλανδίας 14.524 δολάρια. Του Ηνωμένου Βασιλείου 19.550 δολάρια και όλων των υπόλοιπων κρατών-μελών της τότε ΕΟΚ (Βελγίου, Λουξεμβούργου, Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Δανίας, Ολλανδίας) μεγαλύτερο από 20 χιλιάδες δολάρια.
8. Στη γνωμοδότησή της (29-1-1976), η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ανέλυε τις αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας και της ελληνικής διοίκησης για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι θα ήταν επιθυμητή μια προενταξιακή χρονική περίοδος, στο διάστημα της οποίας θα χορηγούνταν κοινοτική βοήθεια προς την Ελλάδα, ώστε να επιταχύνει τις αναγκαίες οικονομικές και διοικητικές αναπροσαρμογές στην οικονομία και τη διοίκησή της. Επίσης, μεταξύ άλλων, υπογράμμιζε τον κίνδυνο που απέρρεε για τους Ευρωπαίους από την εισαγωγή των ελληνοτουρκικών προβλημάτων και του Κυπριακού στις κοινοτικές διεργασίες. Προβάλλοντας την επίλυσή τους περίπου ως προϋπόθεση για να ενταχθεί μελλοντικά η Ελλάδα ως πλήρες μέλος.
9. Με τις παρεμβάσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή, το Συμβούλιο Υπουργών (9-2-1976) ανέτρεψε τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, συνηγορώντας υπέρ της άμεσης ένταξης και όχι της προενταξιακής περιόδου.
10. Στην πρώτη διεύρυνση της ΕΟΚ (1973), είχαν πραγματοποιηθεί δημοψηφίσματα σ' όλες τις υποψήφιες χώρες. Το 1972, σε Ιρλανδία, Νορβηγία και Δανία. Και το 1975, στο Ηνωμένο Βασίλειο, με το ερώτημα της παραμονής. Το αποτέλεσμα ήταν αρνητικό μόνο στη Νορβηγία, γι' αυτό και έμεινε εκτός.
11. Η Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελευθέρων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) ιδρύθηκε το 1960 από επτά ευρωπαϊκά κράτη (Ηνωμένο Βασίλειο, Δανία, Σουηδία, Νορβηγία, Ελβετία, Αυστρία Πορτογαλία) που δίσταζαν να ενταχθούν στην, ιδρυθείσα από το 1957, ΕΟΚ των «6» (Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία).
12. Μια ματιά στη λίστα των προσωπικοτήτων που έχουν τιμηθεί με το βραβείο «Καρλομάγνος» (από το 1950 μέχρι και σήμερα), αρκεί για να διαπιστώσει κάποιος ότι κανένας άλλος έλληνας πολίτης δεν έχει κερδίσει αυτήν τη διάκριση.
*Master of Science in Economics, Athens University of Economics and Business
Από: Athanase Papandropoulos
