του
Ηλία Καραβόλια
Πρόκειται άραγε για την κατάργηση της όποιας κυκλικής τροχιάς στην Οικονομία και για μια νέα παράδοξη αποτελεσματικότητα εξισορρόπησης του συστήματος; Μπήκαμε σε μια τροχιά αυτοίασης των συμπτωμάτων του ή μήπως ο καπιταλισμός λειτουργεί πλέον καλά ως αυτορυθμιζόμενο χαοτικό σύστημα;
Η αρχή του ''αναγκαίου μερικού θανάτου", της εκκαθάρισης μέρος του κεφαλαίου και της δημιουργικής καταστροφής, που διατυπώθηκε απο την αυστριακή σχολή, έχει μεταλλαχθεί σε αρχή ''προσαρμογής στο τυχαίο''.
Ζούμε πλέον στην άχρονη Οικονομία, στον αστερισμό μιας ''νέας φύσης'' της. Μας δίδαξαν στα πανεπιστήμια την φυσιοκρατική αντίληψη για την αγοραία ισορροπία, την αξία της θερμοδυναμικής ισχύος των φυσικών αξιωμάτων στις αγορές. Και σχεδόν πορευθήκαμε με τον ορισμό του νόμου της εντροπίας: ''Όλες οι αυθόρμητες μεταβολές στη φύση οδηγούν σε αύξηση της εντροπίας''. Προσοχή όμως: στην νέα φύση της Οικονομίας, πόσο αυθόρμητες είναι άραγε οι μεταβολές;
Η Συμπεριφορική Οικονομική (behavioral economics) έχει προ πολλού αποδείξει το τέλος του homo economicus και την ύπαρξη του homo lupus, του δαρβινικού συμμετέχοντα( agent) στις αγορές. Γιατί το λέω αυτό; Οι συμπεριφορές των ηγετών κρατών, οι αποφάσεις των CEO σε πολυεθνικούς κολοσσούς αλλά και το άθροισμα των συμπεριφορών των απλών καταναλωτών και επενδυτών, έχουν ενσωματωμένο πλέον τον ανορθολογισμό, έχουν αφομοιώσει την μετασχηματιστική ισχύ των δράσεων τους. Ομως αυτό γίνεται ορατό μόνο στην μικροφυσική του χρηματικού κόσμου, στον πυρήνα των οικονομικών συναλλαγών, στην αντιπαράθεση τάξεων, σχέσεων, παθών, ενστίκτων, όχι στις τιμές.
Μια μόνιμη δυνητική κατάρρευση (collapse), μια εν δυνάμει ενεργή αναστάτωση της πληροφοριακής ψυχό-σφαιρας της Οικονομίας, έχει ήδη ''δουλέψει'' στην μακροικονομική ανισορροπία. Οι τιμές στις διεθνείς αγορές έχουν ήδη επηρεάσει τις τιμές της καθημερινότητας μας. Η φύση της Οικονομίας έχει προ πολλού τιμολογήσει την συσχέτιση μεταξύ δρώντων υποκειμένων,τιμών και κυκλοφοριακού ρυθμού του νομίσματος. Εκ των έσω, το νομισματικό και συναλλακτικό σύστημα έχει ήδη καθαιρέσει την πρωτοκαθεδρία της συστημικής εντροπίας, αντικαθιστώντας την με μια υποσυνείδητη χαοτική αλυσίδα μετατροπής της αξίας. Η υπερφόρτωση των δικτύων συναλλαγών και η εντατικοποίηση της τριτογενούς εργασίας (υπηρεσίες) μετατρέπουν το οικονομικό κύκλωμα σε οιονεί αυτοκαταστροφικό, σε εν δυνάμει αυτοτροφοδοτούμενο Τέλος (μόνο που δεν καταλαβαίνουμε ότι αυτό το Τέλος έχει όνομα και καλείται Κεφάλαιο).
Άραγε γιατί δεν συνειδητοποιούμε αυτό το τελευταίο ενώ είναι πλέον εμφανές; Γιατί αρνούμαστε πεισματικά την κρίση υπερσυσσώρευσης; Φαίνεται ότι το κρυμμένο χρήμα δεν μας κάνει να υποπτευθούμε την παγίδα ρευστότητας, δηλαδή το λιμνάζον κεφάλαιο στα σεντούκια των επενδυτικών τραπεζών. Η δε μερική απεξάρτηση των αγορών απο τα γεωπολιτικά δρώμενα δεν μας μεταδίδει την συσχέτιση στην οποία συνηθίσαμε. Είναι ο χρόνος και το βέλος του στην Οικονομία που άλλαξε τροχιά . Αλλά αυτός ο χρόνος , είναι η παράμετρος που η Οικονομία αφαιρεί απο την γνωσιακή δραστηριότητα μας στο δίκτυο (ο Bill Gates μας το είπε ξεκάθαρα: ''Οι πληροφορίες είναι πλέον το ρευστό μας''). Μια νέα οικονομική ''γλώσσα'' έχει απλωθεί και αποκωδικοποιεί με τον δικό της τρόπο τα δρώμενα.
Ας θυμηθούμε για λίγο τον Wittgenstein «Το υποκείμενο δεν ανήκει στον κόσμο, μάλλον είναι ένα όριο του κόσμου»Ξέρουμε όμως ότι η έκταση του κόσμου εξαρτάται από τη δύναμη της γλώσσας. Ο Guattari αποκαλεί τη διαδικασία της πορείας πέραν των ορίων του κόσμου “resemiotization”, δηλαδή επαναπροσδιορισμό του σημειωτικού ορίου, το οποίο συγχρόνως είναι το όριο που μπορεί να βιωθεί.
Με απλά λόγια, το υποκείμενο μπορεί να έχει εξελιχθεί, μπορεί να ξέρει (''υποτίθεται οτι γνωρίζει'' είπε ο Lacan) αλλά ταυτόχρονα δεν ανήκει στον κόσμο. Είναι αληθές αυτό αφού: ''ο ψηφιακός χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός έχει δημιουργήσει μία κλειστή πραγματικότητα, η οποία δεν μπορεί να ξεπεραστεί. Μόνο μία δράση της γλώσσας που δραπετεύει από τους τεχνικούς αυτοματισμούς του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού θα επιτρέψει την εμφάνιση μίας νέας μορφής ζωής", έγραψε ο Berardi. Και έχει δίκιο όταν μας θυμίζει τον μυστικισμό της Οικονομίας: ''η αποφυσικοποίηση του χρήματος είναι μέρος της γενικής διαδικασίας της αφαίρεσης - τάση του καπιταλισμού που τα περικλείει όλα''.
Μάλλον ''εμείς'' είμαστε οι κοινωνικοποιητές (socializers) της Οικονομίας. Εμείς είμαστε η νέα ''γλώσσα'' της. Γι αυτό ''υποτροπιάζει'' η Οικονομία μπροστά στην πεπερασμένη δυναμική των ορίων της. Παραθέτω ξανά τον Berardi: ''Η οικονομία είναι κατι σαν την παγκόσμια γραμματική που διασχίζει διαφορετικά επίπεδα ανθρώπινης δραστηριότητας. Να προσθέσω απλά ότι η χαμένη εντροπία των Οικονομικών είναι η μεταγλωττισμένη ορολογία των σχέσεων παραγωγής, των διακρατικών ανταγωνισμών, των επιχειρηματικών παιγνίων.
Η σύγχρονη Οικονομία ''μειώνει'' την επιστημονική γλώσσα της και την μετατρέπει σε κωδικοποιημένη πληροφορία, ενσωματώνει τεχνογλωσσικούς αυτοματισμούς. Γι αυτό δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε τα νοήματα απο μεταβολές μεγεθών, δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε εύκολα συσχετίσεις, να δούμε "σημεία'', τάσεις, δυναμικές.
Στην ανάλυση του σημειοκαπιταλισμού χρειαζόμαστε πλέον έναν μηχανισμό για να ξεμπερδέψουμε με την ακατανόητη γλώσσα, με το Συμβολικό που μοιάζει κωδικοποιημένο. Είχε δίκιο ο Guattari όταν έγραφε στο Chaosmosis ότι: ''η πληροφοριακή τεχνολογία τυποποιεί υποκειμενικότητα και γλώσσα ''.
Εμείς είμαστε υποχρεομένοι να ανιχνεύουμε τη δυναμική της καταστροφής , μιας μόνιμης δυνητικής καταστροφής που η Οικονομία εισάγει σε μορφοκλασματικούς χρόνους στην καθημερινότητα, αποτέλεσμα μιας σημειολογικής εγχάραξης στον συλλογικό νου. Ότι διαβάζουμε πλέον όλοι ως είδηση, ως πληροφορία, ''καθίζει'' μέσα μας. Αυτή είναι η νέα μεγάλη ''συσχέτιση'' στην μαθηματική εκδοχή των Οικονομικών.
