του
Oliver Cann
Το Παγκόσμιο Οικονομικό φόρουμ, το οποίο καταμετρά την ανταγωνιστικότητα μεταξύ των χωρών από το 1979, την ορίζει ως εξής: «ένα σύνολο θεσμών, πολιτικών και παραγόντων που καθορίζουν το επίπεδο της παραγωγικότητας μιας χώρας». Κάποιοι άλλοι ορισμοί είναι ελαφρώς διαφορετικοί, όμως σε όλους χρησιμοποιείται η λέξη «παραγωγικότητα».
Ένας άλλος τρόπος να σκεφτούμε τι κάνει μια χώρα ανταγωνιστική είναι να αναρωτηθούμε πώς προάγει πραγματικά την ποιότητα της ζωής των κατοίκων της. Πιστεύουμε ότι η ανταγωνιστική οικονομία ταυτίζεται με την παραγωγική οικονομία. Διότι η παραγωγικότητα οδηγεί στην ανάπτυξη, η οποία οδηγεί σε αύξηση των εισοδημάτων και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Γιατί πρέπει να μας ενδιαφέρει;
Η παραγωγικότητα είναι σημαντική επειδή έχει διαπιστωθεί ότι αποτελεί το βασικό παράγοντα που οδηγεί στην ανάπτυξη και την αύξηση των επιπέδων εισοδημάτων, τα οποία με τη σειρά τους είναι στενά συνδεδεμένα με την ανθρώπινη ευημερία. Επομένως, είναι πολύ σημαντική η κατανόηση των παραγόντων που επιτρέπουν να συμβεί αυτή η αλυσίδα γεγονότων.
Κατά βάση, η αυξανόμενη ανταγωνιστικότητα σημαίνει αυξανόμενη ευημερία. Στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, πιστεύουμε ότι οι ανταγωνιστικές οικονομίες είναι αυτές που είναι περισσότερο ικανές να αναπτυχθούν βιώσιμα και χωρίς αποκλεισμούς, γεγονός που σημαίνει ότι πιθανότατα όλοι θα ωφεληθούν στο κοινωνικό σύνολο από τους καρπούς της οικονομικής μεγέθυνσης.
Πώς τη μετράμε;
Αναλύουμε την ανταγωνιστικότητα των χωρών σε 12 διαφορετικούς τομείς, ή πυλώνες, τους οποίους ομαδοποιούμε σε τρεις υποκατηγορίες δεικτών. Πρόκειται για «βασικά προαπαιτούμενα» που περιλαμβάνουν θεσμούς, υποδομές, το μακροοικονομικό περιβάλλον, καθώς και την υγεία και την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Τα ονομάζουμε «βασικά» καθώς αυτά τα προαπαιτούμενα τείνουν να είναι εκείνα που οι χώρες σε πρώιμα στάδια ανάπτυξης καλούνται να αντιμετωπίσουν πρώτα.
Μετά ακολουθεί η υποκατηγορία των «ενισχυτών αποδοτικότητας». Ουσιαστικά παρατηρούμε τις αγορές – είτε πρόκειται για τη λειτουργία αγαθών, εργασίας ή χρηματοπιστωτικών αγορών- όμως επίσης λαμβάνουμε υπόψη την ανώτερη εκπαίδευση και την τεχνολογική ετοιμότητα που μετρά πόσο καλά είναι προετοιμασμένες οι οικονομίες για το πέρασμα σε πιο εξελιγμένες, γνωσιοκεντρικές οικονομίες.
Ο τελευταίος πυλώνας μας, η καινοτομία, αποτελείται από δύο άξονες: την επιχειρηματική πείρα και την καινοτομία. Πρόκειται για πιο σύνθετους τομείς της ανταγωνιστικότητας που προϋποθέτουν μια οικονομία που θα είναι ικανή να αξιοποιήσει επιχειρήσεις παγκόσμιας κλάσης και ερευνητικά ιδρύματα, καθώς και μια καινοτόμα, υποστηρικτική κυβέρνηση. Οι χώρες που συγκεντρώνουν υψηλή βαθμολογία σε αυτούς τους πυλώνες τείνουν να είναι εξελιγμένες οικονομίες με υψηλό ακαθάριστο προϊόν ανά κάτοικο.
Τι μάθαμε τη φετινή χρονιά;
Αυτή είναι μια σημαντική χρονιά για εμάς καθώς σηματοδοτεί τη δέκατη επέτειο από τότε που χρησιμοποιήσαμε για πρώτη φορά τη συγκεκριμένη μεθοδολογία για να διεξάγουμε την έρευνα μας. Αυτό μας επιτρέπει να εξάγουμε κάποια σημαντικά συμπεράσματα για το πόσο καλά (ή όχι) οι οικονομίες ήταν ικανές να αποφύγουν την χρηματοπιστωτική κρίση της περασμένης δεκαετίας. Ακολουθούν μερικά από τα ευρήματά μας:
Το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα θα μπορούσε να βρίσκεται πολύ κοντά σε ένα ακόμη εξωτερικό σοκ. Τα δεδομένα μας δείχνουν ότι οι τράπεζες είναι λιγότερο υγιείς απ’ ότι ήταν πριν από την κρίση. Σε κάποιες περιοχές του κόσμου βρίσκονται σε ακόμη δυσμενέστερη κατάσταση. Γιατί μας αφορά αυτό; Η απάντηση είναι για έναν κυρίως λόγο: οι κυβερνήσεις έχουν πολύ μικρό εύρος ζώνης ώστε να αντιμετωπίσουν άλλη μια τραπεζική κρίση τόσο σύντομα μετά το ξέσπασμα της τελευταίας. Και με υψηλά επίπεδα των χρεών του ιδιωτικού τομέα σε πολλές ανεπτυγμένες και ανερχόμενες οικονομίες, γνωρίζουμε ήδη έναν πιθανό καταλύτη για ένα μελλοντικό σοκ.
Οι ελαστικές αγορές εργασίας και τα εργασιακά δικαιώματα δεν αλληλοαποακλείονται. Η συμβατική λογική περιστρέφεται γύρω από την ιδέα ότι η ανεργία μπορεί να λυθεί καθιστώντας εύκολη την πρόσληψη και την απόλυση των ανθρώπων, δεσμεύοντάς τους με ανασφαλή και βραχυπρόθεσμα συμβόλαια. Παρόλα αυτά, μπορεί αυτή η «ελαστικότητα της αγοράς εργασίας», όπως την αποκαλούν οι οικονομολόγοι, να είναι σίγουρα σημαντική για το ξεκίνημα μιας αγοράς εργασίας, όμως μπορεί και να λειτουργήσει ως εμπόδιο των εργαζομένων να απολαμβάνουν ασφαλή εργασία. Σύμφωνα με τον πίνακα μας, οι οικονομίες που κατάφεραν να συνδυάσουν την ελαστικότητα της αγοράς εργασίας με ισχυρή προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων, πέτυχαν υψηλότερα επίπεδα ανταγωνιστικότητας και απασχόλησης καθώς και χαμηλότερη ανισότητα.
Το παραπάνω σχήμα περιγράφει την ευελιξία της αγοράς εργασίας των χωρών έναντι της προστασίας των δικαιωμάτων των εργαζομένων, με βάση τον παγκόσμιο πίνακα εργασιακών δικαιωμάτων της Διεθνούς Συνδικαλιστικής Συνομοσπονδίας. Επικαλύπτει αυτούς τους δείκτες με δεδομένα σχετικά με την ανισότητα, όπως μετράται με το συντελεστή Gini, και το μερίδιο του πληθυσμού που απασχολείται. Από αυτό μπορούμε να δούμε είναι ότι τα δύο τρίτα των χωρών με υψηλά επίπεδα ανισότητας έχουν εργασιακά δικαιώματα κάτω του μέσου όρου, τη στιγμή που τα δύο τρίτα με χαμηλότερα επίπεδα ανισότητας προστατεύουν περισσότερο τα δικαιώματα αυτά.
Είναι η τεχνολογική ετοιμότητα η αιτία του παραδόξου της παραγωγικότητας; Η προσπάθεια εντοπισμού του λόγου για τον οποίο οι πάντα αυξανόμενες επενδύσεις στην τεχνολογία δεν οδηγούν σε συγκρίσιμες αυξήσεις της παραγωγικότητας, αποτελεί ένα από τα πιο έντονα σημεία του διαλόγου επί των οικονομικών σήμερα. Σύμφωνα με τα δεδομένα μας, οι εξελίξεις στην καινοτομία συχνά αποτυγχάνουν να έχουν ευρύτερη επίδραση εξαιτίας του γεγονότος ότι πολλές χώρες – κυρίως οι ανερχόμενες αγορές που επιτάχυναν τις δυνατότητες τους στον τομέα της καινοτομίας γρήγορα- πετυχαίνουν πολύ πιο αργή πρόοδο στον τομέα της «τεχνολογικής ετοιμότητας» ή στην προετοιμασία επιχειρήσεων και ανθρώπων ώστε να επωφεληθούν από τις νέες τεχνολογίες.
Στο ανωτέρω γράφημα, μπορούμε να δούμε ότι η τεχνολογική ετοιμότητα τείνει να αυξάνεται παγκοσμίως –όμως δεν είναι τόσο γρήγορα αυξανόμενη όσο η καινοτομία, πράγμα που σημαίνει ότι όταν προκύπτουν τα οφέλη της καινοτομίας σπάνια διανέμονται ομοιογενώς στο εργατικό δυναμικό.
Τι δεν μας δείχνει η ανταγωνιστικότητα;
Η εργασία μας στον τομέα της ανταγωνιστικότητας στοχεύει στο να βοηθά ηγέτες και φορείς λήψης αποφάσεων να κάνουν τις σωστές επιλογές σε ότι έχει να κάνει με την άνοδο της οικονομικής ευμάρειας των πολιτών. Oι υπολογισμοί μας περιλαμβάνουν 100 διαφορετικές μετρήσεις για κάθε χώρα, που η σχετική σημασία καθεμιάς από αυτές αλλάζει συνεχώς. Γι’ αυτό εξετάζουμε συνεχώς τη μεθοδολογία μας ώστε να εξασφαλίσουμε ότι τα αποτελέσματα είναι όσο γίνεται πιο κοντά στην πραγματικότητα, όσο αυτό είναι εφικτό σε έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει.
Η ανταγωνιστικότητα επίσης δεν μας δείχνει και πολλά για το μέλλον, τουλάχιστον όσα θα θέλαμε. Για παράδειγμα, σχετικά με την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, γνωρίζουμε σίγουρα κάποια πράγματα, όπως ότι πολλές δουλειές θα αντικατασταθούν από αυτοματισμούς και ρομπότ. Αυτό θα μπορούσε να καταστήσει την εκπαίδευσή μας όλο και πιο σημαντική, καθώς οι οικονομίες αποκτούν μεγαλύτερη αξία και απαιτούν υψηλότερου επιπέδου δεξιότητες. Επομένως, αυτός είναι άλλος ένας λόγος γιατί θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στο πώς μετράμε τις οικονομίες.
Υπάρχουν τόσοι πολλοί άλλοι παράγοντες εξαιρετικά σημαντικοί για τη ζωή και την ευημερία που δεν περιλαμβάνονται στην έρευνά μας για την ανταγωνιστικότητα, όπως η ενσωμάτωση των οικονομιών για παράδειγμα (αν και αυτό είναι επίσης πολύ σημαντικό για εμάς). Και ακόμη δεν έχουμε καταφέρει να βρούμε έναν καλό τρόπο να συμπεριλάβουμε περιβαλλοντική εποπτεία στους υπολογισμούς μας. Δεδομένης της αλληλοσύνδεσης μεταξύ των φυσικών και των τεχνητών συστημάτων είναι παραπάνω από πιθανό ότι η περιβαλλοντική βιωσιμότητα θα διαδραματίσει αυξανόμενα σημαντικό ρόλο στον προσδιορισμό της οικονομικής επιτυχίας στο μέλλον.
Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την έρευνα για την ανταγωνιστικότητα για το 2017-2018 εδώ.
*Επικεφαλής Media Content, World Economic Forum Geneva
**Πρώτη δημοσίευση στο www.weforum.org
Από: Athanase Papandropoulos
