του
Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Χρειάστηκε να γνωρίσει ημέρες δόξας το Διαδίκτυο και να εκλεγεί στις ΗΠΑ ο Ντόναλντ Τραμπ για να ασχοληθούν κάποιοι με τις ψευδείς ειδήσεις (fake news), την μετα-αλήθεια (post-truth) και την παραμόρφωση της πραγματικότητας από λαϊκιστές πολιτικούς και άλλους τινες. Τίποτα, όμως, από όλα αυτά δεν είναι καινούργιο. Απλώς, κάποια φαινόμενα έρχονται τώρα ορμητικά στο προσκήνιο, πρώτον, γιατί μέσω του Διαδικτύου διακινούνται με απίστευτη ταχύτητα ειδησεις και καθε ειδους πνευματικα σκουπιδια και, δεύτερον, διότι η διακίνηση αυτή υπονομεύει παραδοσιακές πολιτικές και φιλοσοφικές ισορροπίες.
Αναφορικά με τις ψευδείς ειδήσεις και την κυκλοφορία τους, κυρίως από τα φαιοκόκκινα ολοκληρωτικά καθεστώτα, η σχετική βιβλιογραφία μπορεί να γεμίσει κάποιες εκατοντάδες βιβλιοθήκες. Το ίδιο, σε μικρότερο βαθμό, ισχύει και για την γλώσσα των εθνικο-σοσιαλιστών στην Γερμανία, φασιστών στην Ιταλία και κομμουνιστών εν γένει. Ειδικά δε στην Ελλάδα, η κομμουνιστογενής «ξύλινη γλώσσα» είναι στην ημερήσια διάταξη και χρησιμοποιείται επισήμως και από την σημερινή κυβέρνηση. Με σκοπό έτσι την παραμόρφωση της πραγματικότητας, ο απλός πολίτης βομβαρδίζεται από εκφράσεις και φανταστικά γεγονότα τα οποία τον οδηγούν στο να αποποιηθεί την πραγματικότητα.
«Εγκαταλείπονται τα γεγονότα, εγκαταλείπουμε την ελευθερία. Εάν τίποτε δεν είναι αληθινό τότε κανείς δεν μπορεί να επικρίνει την εξουσία, επειδή δεν υπάρχει μία βάση πάνω στην οποία να πατήσει για να το πράξει. Εάν τίποτε δεν είναι αληθινό, τότε όλα είναι θέαμα. Το μεγαλύτερο πορτοφόλι πληρώνει για τα πιο εκτυφλωτικά φώτα». Αυτά γράφει ο Αμερικανός ιστορικός Timothy Snyder στο μικρό αλλά πολύτιμο βιβλίο του Απέναντι στην Τυραννία (εκδόσεις Παπαδόπουλος) και φέρνει στο προσκήνιο ένα καυτό πρόβλημα της εποχής μας. «Υποτασσόμαστε στην τυραννία όταν δεν βλέπουμε την διαφορά ανάμεσα σε αυτό που θέλουμε να ακούσουμε και σε αυτό που ισχύει πραγματικά. Αυτή η αποποίηση της πραγματικότητας μπορεί να φαίνεται φυσιολογική και ευχάριστη, όμως έχει ως αποτέλεσμα τον αφανισμό του ατόμου –και, κατά συνέπεια, την κατάρρευση κάθε πολιτικού συστήματος που βασίζεται στην ατομικότητα», επισημαίνει.
Γίνονται έτσι εξόχως επίκαιρες οι θέσεις και απόψεις κορυφαίων και άγνωστων στην Ελλάδα αντιολοκληρωτικών στοχαστών, που πολλές δεκαετίες πριν είχαν επισημάνει τις ζημιές που προκαλούνται στην δημοκρατία και την ελευθερία από την ολοκληρωτική γλώσσα και τις εικόνες που αυτή διακινεί. Για παράδειγμα, ο Victor Klemperer (1881-1960) στα βιβλία του για τον ρόλο της εθνικοσοσιαλιστικής γλώσσας (την οποία χειριζόταν άψογα ο Χίτλερ) καταγράφει τέσσερις τρόπους που οδηγούν στον θάνατο της αλήθειας. Ο πρώτος, είναι η ανοιχτή εχθρότητα προς την επαληθεύσιμη αλήθεια, η οποία εκδηλώνεται με το να παρουσιάζονται επινοήματα και ψεύδη σαν να ήταν γεγονότα. Οι κορυφαίοι λαϊκιστές της εποχής μας, εντός και εκτός Ελλάδος, επιβεβαιώνουν του λόγου το ασφαλές. Το ελληνικό δημοψήφισμα τού 2015 συνιστά, από την άποψη αυτή, ιστορική επαλήθευση. Σημαίνει, όμως, ότι ο ευτελισμός του κόσμου όπως είναι συνιστά το πρώτο βήμα για την δημιουργία ενός επινοημένου αντι-κόσμου.
Κατά τον Γερμανό φιλόσοφο, ο δεύτερος τρόπος έγκειται στην ατέρμονη επανάληψη που έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να καταστήσει απτό το φανταστικό και επιθυμητό το εγκληματικό. Στην χώρα μας, η συστηματική χρήση υποκοριστικών και ύβρεων κατά αντιπάλων επιδιώκει να μεταμορφώσει άτομα σε στερεότυπα, τα οποία, με την σειρά τους, έγιναν ή γίνονται ή μπορούν να γίνουν συνθήματα και ιαχές του πλήθους. Ας παρακολουθήσει κανείς ομιλίες και σχόλια των δύο εταίρων της κυβερνήσεως και θα αποκομίσει σειρά αποδεικτικών στοιχείων.
Ένας τρίτος τρόπος είναι η μαζική σκέψη και ο απροκάλυπτος ενστερνισμός της αντιφάσεως. Οι προεκλογικές εκστρατείες του προέδρου της κυβερνήσεως συμπεριελάμβαναν υποσχέσεις που όχι μόνον ποτέ δεν τηρήθηκαν, αλλά αντίβαιναν και η μία την άλλη. Συνεπώς, η από μέρους του κοινού αποδοχή της μη-αλήθειας με αυτόν τον προκλητικό τρόπο προϋποθέτει κραυγαλέα εγκατάλειψη της λογικής.
Τέλος, όταν επιχειρείται –όπως σήμερα, με την «καθαρή έξοδο» στις αγορές– η σύνδεση της αλήθειας με χρησμούς και όχι με τα γεγονότα, κάθε αποδεικτικό στοιχείο χάνει το νόημά του, γίνεται άσχετο και αδιάφορο. Αυτός είναι και ο λόγος που οι άνθρωποι του ολοκληρωτισμού απεχθάνονται τις μικρές αλήθειες της καθημερινότητας. Λατρεύουν τα συνθήματα γιατί ηχούν σαν μία νέα θρησκεία, η οποία καταργεί την κρίση. Τα υπόλοιπα έπονται.Κατα κανονα δε ειναι δυσαρεστα και με υψηλο ενιοτε κοστος.
