Ο μεγάλος ένοχος

του Ηλία Καραβόλια

Στην Ελλάδα πάντα μετά από μια εθνική τραγωδία σχεδόν όλοι ''ξέρουν'' τι έπρεπε να γίνει, τί δεν σχεδιάστηκε σωστά, ποιοι ευθύνονται, ποιοι αμέλησαν τα καθήκοντα τους και χάθηκαν ανθρώπινες ζωές. Στη χώρα αυτή έχουμε θρηνήσει εκατοντάδες θύματα από σεισμούς, πυρκαγιές, πλημμύρες. Και πορευόμαστε υποδεικνύοντας τον μεγάλο αποκλειστικό υπεύθυνο: το Κράτος. 

Ποτέ όμως δεν ορίζουμε τί ακριβώς σημαίνει κρατική μηχανή. Ποτέ δεν ορίζουμε την διαφορά του θεσμικού από το λειτουργικό Κράτος. Την διαφορά ενός κρατικού οργανισμού από έναν δημόσιο φορέα. Απλά αρκούμαστε στην καταγγελία της εκάστοτε εξουσίας, στις υποδείξεις από τον καναπέ και από το Facebook. 

Υπεύθυνοι για μια συμφορά είναι πάντα όσοι δεν σχεδίασαν σωστά την πρόληψη της αλλά και όσοι δεν έπραξαν σωστά με βάση το σχέδιο πρόληψης. Αλλά τι είναι ένα σωστό σχέδιο πρόληψης; Ποιες είναι εκείνες οι σταθερές σε μια στρατηγική διαχείριση κρίσης που έπρεπε να προβλεφθούν με ένα ακραίο (worst-case) σενάριο; 

Με απλά λόγια, ποιοι ξέρουν ακριβώς τις χωρικές και χρονικές συντεταγμένες του απίθανου συμβάντος; Γιατί μια πυρκαγιά, ένας σεισμός, μια πλημμύρα είναι συμβάντα που γίνονται μη διαχειρίσιμα όταν δεν έχει υπολογιστεί το όριο στο οποίο ο ανθρώπινος παράγοντας παραδίδεται στο τυχαίο, στο απίθανο, στο ραγδαία εξελισσόμενο κακό. 

Η πρόσφατη τραγωδία όμως ξαναέφερε στο προσκήνιο τον μόνιμο απρόσωπο εχθρό του Έλληνα: το Κράτος. Είναι ο μόνιμος υπαίτιος, ο μεγάλος ένοχος. Δεν λειτουργεί ως ζωντανός επιχειρησιακός οργανισμός αλλά ως ψυχαναγκαστικός συλλογικός θεσμός. Αντιστέκεται. Δεν διοικείται, δεν κουμαντάρεται, δεν οργανώνεται. Γίνεται λάφυρο της εκάστοτε εξουσίας και λειτουργεί ως αυτόματος πιλότος χωρίς πλάνο μακροπρόθεσμης διαχείρισης κρίσεων.

Πάσχουμε από αλλεργία στον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Η ελληνική πολιτεία δεν μακροημερεύει επειδή δεν μακροσχεδιάζει. Οι θεσμοί και οι νόμοι δεν μακροασφαλίζονται. Αυθαιρεσία, διαφθορά και παραβάσεις είναι φυσιολογικά αποτελέσματα της έλλειψης θεσμικής κουλτούρας στο συλλογικό ασυνείδητο.

Θα ξαναέχουμε νεκρούς σε αυτό τον τόπο από θεομηνίες και πυρκαγιές. Γιατί πολύ απλά έχουμε πολλές περιοχές με αυθαίρετα, με μπαζώματα, με παραβάσεις του νόμου. Και αυτά τα φαινόμενα θα συναντούν την έλλειψη μόνιμου προληπτικού μηχανισμού διάσωσης πολιτών στο απίθανο σενάριο.