Η ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

«Η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των χωρών μελών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Αναπτύξεως (ΟΟΣΑ) ως προς την έρευνα και την καινοτομία, με το τωρινό ερευνητικό πρόγραμμα της χώρας να είναι αδύναμο και σε μεγάλο βαθμό αποσυνδεδεμένο από την εγχώρια οικονομία». Αυτή είναι η θλιβερή διαπίστωση των τελευταίων εκθέσεων του ΟΟΣΑ για τις προοπτικές των χωρών μελών στους τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας και της βιομηχανίας.

Είναι δε εξαιρετικά απαισιόδοξο το γεγονός ότι ο Οργανισμός κατατάσσει την Ελλάδα κάτω ή πολύ κάτω από τον μέσον όρο όσον αφορά στις πολιτικές της για την καινοτομία και την επιστήμη. Μεταξύ άλλων επισημαίνει ότι η εμπορική αξιοποίηση καινοτομιών στις αγορές νέων προϊόντων, μέσα από την συνεργασία εγχώριων πανεπιστημίων και εταιρειών, πρέπει εφεξής να αποτελέσει βασική προτεραιότητα της Ελλάδας. Μία Ελλάδα στην οποία το «σύστημα καινοτομίας» είναι περιορισμένο και ως εκ τούτου δεν βοηθά την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας –η οποία είναι η μόνη που μπορεί να βοηθήσει αποφασιστικά την πολυπόθητη εξωστρέφεια, για την οποία πολύς λόγος γίνεται τελευταία.

Η μελέτη σημειώνει ότι ο δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D) έχουν κολλήσει μόλις στο 0,60% του ελληνικού ΑΕΠ –ο παλαιότερος εθνικός στόχος για ποσοστό 1,5% του ΑΕΠ ως το 2020 θεωρείται πλέον ανέφικτος. Επιπλέον, στο σύνολο των σχετικών εγχώριων δαπανών κυριαρχούν οι δημόσιες επενδύσεις για R&D, οι οποίες, όμως, παρόλα αυτά, παραμένουν πολύ χαμηλότερες από τον μέσον όρο του ΟΟΣΑ. Από την άλλη, οι απίστευτες δαπάνες των ελληνικών επιχειρήσεων για R&D είναι απολύτως ανεπαρκείς, όντας οι δεύτερες χαμηλότερες μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, ενώ στον πάτο του Οργανισμού βρίσκεται και ο αριθμός των νέων εμπορικών καινοτομικών πατεντών είτε από ελληνικές εταιρείες είτε από ελληνικά πανεπιστήμια.

Ο ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι η οικονομική κρίση οδηγεί σε περαιτέρω συρρίκνωση τόσο των δημοσίων όσο και των ιδιωτικών επενδύσεων για R&D στην Ελλάδα, με συνέπεια πλέον τα διαρθρωτικά κεφάλαια της Ευρωπαϊκής Ένωσης ουσιαστικά να παραμένουν η σημαντικότερη πηγή χρηματοδότησης των όποιων εγχώριων καινοτομιών. Υποστηρίζει δε ότι, γι αυτόν ακριβώς τον λόγο, η βασική πρόκληση είναι να απορροφηθούν πλήρως αυτοί οι κοινοτικοί πόροι και να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά.

Η μελέτη διαπιστώνει ότι σχεδόν όλες οι χώρες μέλη του ΟΟΣΑ, με εξαίρεση μόνον την Γαλλία και την Ν.Κορέα, εμφανίζουν πτώση στις σχετικές επενδύσεις επιχειρήσεων για R&D, γεγονός που αναμένεται να έχει αρνητικές συνέπειες στην προώθηση καινοτομιών και την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Ο ΟΟΣΑ αναφέρει ότι η πτώση των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα στους τομείς της R&D αντισταθμίζεται εν μέρει από την αύξηση των αντίστοιχων δημοσίων επενδυτικών δαπανών, καθώς πολλές κυβερνήσεις –όπως των ΗΠΑ, της Γερμανίας, της Σουηδίας, της Ελβετίας, του Καναδά, της Αυστραλίας, κ.α.– δίνουν πρόσθετα κίνητρα και επιδοτήσεις. Αυτό όμως δεν ισχύει για χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ιρλανδία, η Σλοβακία, η Σλοβενία, στις οποίες παρατηρείται μείωση των κρατικών δαπανών για R&D, τάση που αναμένεται να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια. Δημιουργούνται έτσι χώρες διαφόρων ταχυτήτων στο εσωτερικό του ΟΟΣΑ όσον αφορά στην ενίσχυση της έρευνας και τεχνολογίας, της κατ’ εξοχήν «ατμομηχανής» της οικονομικής ανάπτυξης.

Θα πρέπει, πάντως, κλείνοντας, να πούμε ότι στην χώρα μας γίνονται κάποιες προσπάθειες προς την σωστή κατεύθυνση. Αξίζει έτσι να αναφέρουμε την Coralia, που είναι η Ελληνική Πρωτοβουλία Τεχνολογικών Συνεργατικών Σχηματισμών και αποτελεί τον πρώτο φορέα δημιουργίας cluster στην Ελλάδα. Όπως μάς λέει ο καθηγητής κ.Βασίλης Μακιός, πρωτεργάτης της σχετικής προσπάθειας, «η Coralia αποτελεί την επιβεβαίωση ότι στην χώρα μας υπάρχει μεγάλο δυναμικό έρευνας, τεχνολογίας και εμπορικής αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της. Επίσης, στην Coralia οι μικρές επιχειρήσεις βρίσκουν την υποδομή που αδυνατούν να εγκαταστήσουν μόνες τους». Και το ερώτημά μας είναι μήπως η Coralia αποτελεί την εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα…