ΤΑ ΜΜΕ ΚΑΙ ΟΙ ΜΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Η μελέτη είναι όντως εντυπωσιακή και φέρει τον τίτλο «Οδηγός για Μεταρρυθμίσεις». Εκπονήθηκε από το βρεταννικό Ινστιτούτο Οικονομικών Υποθέσεων (ΙΕΑ) και ο συγγραφέας της, Τζόννυ Μανκαμάρ, εξηγεί, μεταξύ άλλων, πώς μία κυβέρνηση μπορεί να ξεπεράσει τα πολιτικά εμπόδια στον δύσκολο δρόμο για ουσιαστικές αλλαγές.

Προκαταρκτικά, ο συγγραφέας –που είναι Σουηδός πανεπιστημιακός– τονίζει ότι η σημερινή κοινοβουλευτική δημοκρατία έχει ξεθωριάσει και ουσιαστικά έχει αντικατασταθεί από την «δημοκρατία της ακροαματικότητας». Έτσι, τα εκλεγμένα κοινοβούλια είναι αδύνατον να λάβουν αποφάσεις, αν οι τελευταίες δεν έχουν την στήριξη της κοινής γνώμης. Μία κοινή γνώμη η οποία, ωστόσο, επηρεάζεται πολύ από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, τα οποία παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πραγματοποίηση ή μη μεταρρυθμίσεων. Διότι, από αυτά και από το ποιοτικό επίπεδό τους εξαρτάται η ενημέρωση του κοινού, καθώς και η από μέρους του αποδοχή μεταρρυθμιστικών προτάσεων.

Γι αυτό τον λόγο, κάθε μεταρρυθμιστική πρόταση, για να γίνει κατανοητή στο ευρύ κοινό, απαιτεί σχολαστική προετοιμασία και ανάλυση. Μόνον έτσι οι μεταρρυθμιστές θα μπορούν να καθοδηγούν το κοινό και να μην το αφήνουν να καθοδηγείται από άλλους, δηλαδή από τους εχθρούς κάθε αλλαγής. Τα ΜΜΕ, συνεπώς, αποτελούν ένα ζωτικό επικοινωνιακό κανάλι και ο ρόλος τους στην πολιτική διαδικασία είναι καθοριστικός.

Όπως πολύ σωστά τονίζει ο Σουηδός μελετητής, «τα ΜΜΕ είναι αυτά που τοποθετούν εικόνες στο κεφάλι του κοινού και μεταφέρουν γεγονότα από τον έξω κόσμο». Συνεπώς, διαμορφώνουν τις αντιλήψεις μας για τον κόσμο, τις λειτουργίες του και τις ανάγκες του. Τα ΜΜΕ είναι αυτά που επιλέγουν τί θα πουν, τί θα δείξουν, τί θα γράψουν. Είναι, επίσης, και αυτά που αποκαλύπτουν γεγονότα και πράξεις που κάποιοι θα προτιμούσαν να παραμείνουν στο σκοτάδι. Τα ΜΜΕ διαμορφώνουν την πραγματικότητα για τους πολίτες και τους προσανατολίζουν κατά το δοκούν.

Περιττόν, βεβαίως, να τονιστεί ότι τα ΜΜΕ γνωρίζουν και να κατασκευάζουν ειδήσεις, τις οποίες συνήθως παρουσιάζουν ως αποκλειστικές. Αρέσκονται, επίσης, να δραματοποιούν την πραγματικότητα.

Πρέπει να αναφερθεί, στο σημείο αυτό, ότι έρευνα η οποία έγινε το 2004 σε πανευρωπαϊκό επίπεδο από τους Patterson και Dunbach, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι δημοσιογράφοι είναι αριστεράς αποκλίσεως στην πλειοψηφία τους και έχουν στόχο να «επηρεάζουν την πολιτική» –βεβαίως, προς την δική τους ιδεολογική κατεύθυνση.
Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαιτέρως αναπτυγμένο στην μεσογειακή Ευρώπη, στην οποία ο παρατηρούμενος έντονος κρατικός παρεμβατισμός και η υψηλού βαθμού ιδεολογική πόλωση κάνουν προβληματική την αντικειμενική –ει δυνατόν– πληροφόρηση. Υπό αυτές τις συνθήκες, η επικοινωνία έχει σε πολλές περιπτώσεις έντονα λαϊκιστικά χαρακτηριστικά και η δημοσιογραφία απέχει αρκετά από την αμεροληψία.

Μία άλλη παράμετρος η οποία κάνει ακόμη δυσκολότερο το οιοδήποτε μεταρρυθμιστικό έργο στις μεσογειακές κυρίως χώρες είναι η ύπαρξη ισχυρών συντεχνιακών συμφερόντων, που εξυπηρετούνται από την κοινωνική ακινησία.

Έτσι, για όλους τους προαναφερθέντες λόγους, είναι απαραίτητο για τις κυβερνήσεις που θέλουν να πραγματοποιήσουν θεσμικές και διαρθρωτικές αλλαγές να προετοιμάζουν με μεγάλη προσοχή την επί των μεταρρυθμίσεων επικοινωνιακή τους στρατηγική και να χρησιμοποιούν ειδικούς οι οποίοι, όχι μόνον να γνωρίζουν καλά τα θέματα, αλλά και να μπορούν με τρόπο πειστικό να τα μεταφέρουν και προς την κοινή γνώμη.

Αυτή είναι μία μεγάλη πρόκληση, η οποία καθιστά τις μεταρρυθμίσεις αδύνατες στην Ελλάδα. Δυστυχώς, στην χώρα μας η έντιμη δημοσιογραφία είναι είδος εν ανεπαρκεία, ιδιαιτέρως στον τηλεοπτικό χώρο. Για τους καναλάρχες και τους πραιτωριανούς τους, η ενημέρωση, η ανάλυση και η εμβάθυνση σε σοβαρά θέματα αποτελούν ενοχλήσεις. Οι διάφοροι «αστέρες» πιστεύουν ότι για την τηλεθέαση προέχουν οι αλαλαγμοί, οι σκηνοθετημένες αντιπαραθέσεις, οι αμπελοφιλοσοφίες και οι παραποιήσεις της πραγματικότητας.

Μέσα σε παρόμοιο επικοινωνιακό περιβάλλον και με δεδομένες τις ενδοκυβερνητικές έριδες, η λέξη «μεταρρύθμιση» είναι κενή περιεχομένου στην Ελλάδα. Συνιστάται, λοιπόν, στους κυβερνώντες να αφήσουν τα πράγματα να φθάσουν στο πάτο. Είναι η μοναδική ελπίδα για την χώρα μας να αρχίσει να ανεβαίνει από τον πάτο του βαρελιού στον οποίο την οδηγεί ο σημερινός της κατήφορος. Στο επίπεδο αυτό, η ιστορία είναι εύγλωττη. Σε χώρες όπου πραγματοποιήθηκαν σοβαρές μεταρρυθμίσεις, η κατάστασή τους είχε φθάσει στο απροχώρητο. Ας μελετήσουν οι σημερινοί κυβερνητικοί εγκέφαλοι λίγη ιστορία και πολλά θα μάθουν. Αν, βεβαίως, έχουν την στοιχειώδη διάθεση κάτι να αλλάξουν –πρόθεση για την οποία διατηρούμε ζωηρότατες επιφυλάξεις.