Χαμένοι στους Φορολογικούς Παραδείσους

του Κωστή Χρήστου

Η Ε.Ε. που κάθε χρόνο στερείται ένα τρις ευρώ από την φοροδιαφυγή, φέρεται να επιθυμεί την δημιουργία μιας λίστας μη συνεργάσιμων φορολογικών παραδείσων, με απώτερο σκοπό να τους πλήξει. Στο αντίπαλο στρατόπεδο, παραμονεύει ένα πανίσχυρο σύμπλεγμα κρατών και πολυεθνικών που χρησιμοποιεί τις offshore, ως ένα αναπόσπαστο κομμάτι του σύγχρονου χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Στο επίκεντρο των ανεπτυγμένων δυτικών κοινωνιών, βρίσκεται το υπέρογκο δημόσιο χρέος και η απέλπιδα προσπάθεια χρηματοδότησής του, μέσω μη βιώσιμων δανεισμών. Ταυτόχρονα, η ανεργία και η συνεχόμενη πτώση του βιοτικού επιπέδου, εντείνουν τις φοβίες για μια επικείμενη κοινωνική έκρηξη. Έτσι, μερικοί κυβερνώντες θεωρούν δικαίως ότι, ένα μέρος του δημόσιου χρέους που ολοένα πέφτει βαρύτερα στους ώμους των απλών φορολογούμενων, πρέπει να στραφεί και προς τους υπεράκτιους μηχανισμούς.

Μπορεί η ιστορία των οικονομικών παραδείσων να ξεκινά από την Μεσαιωνική Ευρώπη, αλλά η σύγχρονη μορφή τους, είναι γέννημα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ήδη από την δεκαετία του 1920, κράτη, όπως το Λιχτενστάιν και το Λουξεμβούργο άρχιζαν να συστήνουν υπεράκτιες οντότητες, ενώ το 1934 η Ελβετία, θέσπισε ως κακούργημα το σπάσιμο του τραπεζικού απορρήτου. Σήμερα, υπάρχουν 70 υπεράκτια χρηματοοικονομικά κέντρα (IOFCs) και παραπάνω από 100 χώρες που θα μπορούσαν να γίνουν, ή εμφανίζουν ανάλογα χαρακτηριστικά υπεράκτιων μηχανισμών. Οι φορολογικοί παράδεισοι, συνδυάζουν χαμηλή ή και μηδενική φορολόγηση και υψηλή εμπιστευτικότητα. Οι μισές offshore εδρεύουν στα λεγόμενα εξαρτημένα εδάφη του Βρετανικού Στέμματος, αλλά και σε πρώην αποικίες (πχ. Ιρλανδία, Ντουμπάι, Σιγκαπούρη). Ουσιαστικά, αποτελούν χαοτικές οικονομικές ζώνες, που ελέγχονται μέσω του Σίτι του Λονδίνου. Ενδεικτικά, στις Παρθένους Νήσους των 27 χιλιάδων κατοίκων, δραστηριοποιούνται πάνω από 800 χιλιάδες επιχειρήσεις!

Η πρόσφατη έρευνα της Διεθνούς Σύμπραξης Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICI), όπου συμμετείχαν 86 δημοσιογράφοι από 46 χώρες, αποκάλυψε ότι ο συνολικός πλούτος των φορολογικών παραδείσων αγγίζει τα 32 τρις δολάρια! Ο σκοτεινός κόσμος των offshore, ξεδιπλώνεται συνολικά σε 2.5 εκατομμύρια αρχεία, 122 χιλιάδων εταιρειών και 130 χιλιάδων φυσικών προσώπων από 170 χώρες. Κορυφαία θέση στα ευρήματα, έχουν και τραπεζικοί κολοσσοί όπως η Deutsche Bank, που αρνείται πεισματικά, να αποκαλύψει τους κατόχους μαύρων λογαριασμών. Μόνο το παράρτημα της εν λόγω τράπεζας στην Σιγκαπούρη, ίδρυσε πάνω από 300 εταιρείες σε φορολογικούς παραδείσους.

Πίσω από τις offshore βρίσκεται ένα δαιδαλώδες και εξειδικευμένο δίκτυο λογιστών, δικηγόρων, τραπεζών, επιχειρηματιών και πολιτικών. Στόχος τους είναι, να κρύψουν κάθε μορφή κινητής και ακίνητης αξίας, από κοσμήματα ως έργα τέχνης. Επί παραδείγματι, ο «γνωστός» μας από τον Σκορπιό, Rybolovlev είναι κάτοικος Μονακό. Όμως, διαχειρίζεται την πανάκριβη συλλογή του από πίνακες (Van Gogh, Picasso, Monet κ.α.) μέσω της Xitrans Finance (Παρθένοι Νήσοι) και την περιουσία του μέσω των Aries και Virgo (Κύπρος). Οι δυο πάμπλουτοι Ασιάτες (Ka-Shing και Kee) ελέγχουν μεγάλο μέρος της περιουσίας τους, μέσω εταιρειών που έχουν έδρες, σε εξαρτήσεις του Βρετανικού Στέμματος. Ο Kamprad (ΙΚΕΑ) έχει μεταβιβάσει τις μετοχές του, σε ίδρυμα στην Ολλανδία και τα πνευματικά δικαιώματα του ΙΚΕΑ στο Λιχτενστάιν, ενώ ο δεύτερος πιο πλούσιος Γερμανός Schwarz (Lidl), δηλώνει μόνιμος κάτοικος Μονακό, για να αποφεύγει φόρους. Ευκόλως καταλαβαίνουμε, ότι, η λίστα δεν έχει τέλος.

Ήδη από το 2008, η πολιτική της Ε.Ε. άρχισε να αλλάζει και να απομακρύνεται από την παραδοσιακή ανοχή προς τους ευρωπαϊκούς φορολογικούς παραδείσους. Το 2009, χώρες, όπως το Λιχτενστάιν και η Ελβετία που περηφανεύονταν για το τραπεζικό απόρρητο, δεσμεύτηκαν, να διατηρούν και να φανερώνουν όποτε κριθεί αναγκαίο, τα ονόματα των κατόχων λογαριασμών. Ήδη το Λουξεμβούργο, έχει προαναγγείλει το τέλος του τραπεζικού απορρήτου το 2015. Πρόσφατα, το Συμβούλιο του ECOFIN έδωσε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την εντολή, να διαπραγματευτεί τροποποιήσεις, αναφορικά με τον φόρο εισοδήματος που επιβάλλεται σε Λιχτενστάιν, Ελβετία, Ανδόρρα, Μονακό και Άγιο Μαρίνο. Η τελευταία εξέλιξη, αφορά, την απόφαση της Ανδόρρας να επιβάλλει φόρο εισοδήματος σε φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις. Αυτό συμβαίνει για πρώτη φορά στην ιστορία της.

Ίσως, το μεγαλύτερο αίνιγμα είναι, κατά πόσο η Ε.Ε. θα ερμηνεύσει μονομερώς, την έννοια του φορολογικού παραδείσου. Εκτός των εξωτικών νήσων, υπάρχουν και χώρες- παράδεισοι εταιρικής φορολογίας όπως η Ιρλανδία, αλλά και τμήματα κρατών όπως η πολιτεία Delaware και το Μαϊάμι των ΗΠΑ. Ένα άλλο πρόβλημα, είναι ότι οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν την εταιρική φορολογία για να είναι πιο ανταγωνιστικές. Επομένως, αν ο «πόλεμος» στις offshore δεν γίνει εντός διεθνούς πλαισίου, η Ευρωπαϊκή οικονομία θα πληγεί περαιτέρω λόγω μετανάστευσης ή και κλεισίματος επιχειρήσεων. Άραγε όμως, η Ε.Ε. είναι έτοιμη, να τα βάλει με τόσο ισχυρές δυνάμεις, ή, ακόμη και με τον ίδιο της τον εαυτό;

Πράγματι, η υπεράκτια διαχείριση του αφορολογήτου πλούτου, έχει ενσωματωθεί εντός του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Έτσι, ένα τρομακτικό μέρος του παγκόσμιου όγκου των τραπεζικών και επιχειρηματικών εργασιών, δρομολογείται μέσω offshore. Διαφωτιστικό ως προς αυτό, είναι το βιβλίο του Shaxson «Offshore- Τα νησιά των Θησαυρών» όπου και αναφέρεται ότι πάνω από το 50% όλων των τραπεζικών στοιχείων ενεργητικού, εκτελείται μέσω υπεράκτιων κέντρων. Μάλιστα, σύμφωνα με το Tax Justice Network, το 99% των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων καταφεύγουν στις διευκολύνσεις των υπεράκτιων θυγατρικών τους. Άλλες έρευνες, υποστηρίζουν, ότι τα 2/3 του παγκόσμιου κεφαλαίου δρομολογούνται μέσω offshore. Ως εκ τούτου, η συμμαχία Ε.Ε. - ΟΟΣΑ και κυβέρνησης Ομπάμα θα αντιμετωπίσουν ένα πανίσχυρο οικονομικό σύμπλεγμα.

Το σημαντικότερο όμως πρόβλημα, εντοπίζεται στην καρδιά της Ε.Ε. και συγκεκριμένα, στην Ολλανδία. Σύμφωνα με τον Shaxson, μόνο το 2008, η Ολλανδία εμφανίζεται ως αγωγός μαύρου χρήματος συνολικού ύψους $18 τρις! Μάλιστα, η εφημερίδα Guardian, αναφέρεται στους Ολλανδούς ως δασκάλους στην τέχνη της φοροδιαφυγής. Τούτο γίνεται, μέσα από ένα πολύπλοκο εταιρικό φορολογικό σύστημα, που επιτρέπει μια σειρά ειδικών φορολογικών εξαιρέσεων. Γι΄ αυτό τον σκοπό, η Ολλανδία, έχει συνάψει αμέτρητες συμφωνίες αποφυγής διπλής εταιρικής φορολόγησης. Επίσης, επιτρέπεται η φορολογική εξαίρεση όσων εταιριών εισάγουν τα κέρδη τους στην χώρα, ανεξαρτήτως αν τα εξάγουν μετά, σε φορολογικούς παραδείσους. Μάλιστα, επιχειρήσεις δύνανται να προβούν σε ειδικές συμφωνίες, με τις φορολογικές αρχές και υπό πλήρη εμπιστευτικότητα.

Διόλου τυχαίο είναι, ότι εταιρείες όπως οι Apple, Microsoft, Google, Yahoo, Dell, Gazprom, Starbucks και Ikea, διατηρούν εταιρείες holding και έδρες-γραμματοκιβώτια πολυεθνικών. Επίσης, τα πνευματικά δικαιώματα δεν φορολογούνται και η χώρα προτιμάται από τους απανταχού καλλιτέχνες (Stones, Bowie, U2). Ανάλογη προτίμηση όμως, φαίνεται να δείχνουν και οι εγκληματικές οργανώσεις, από την Ιταλική και την Ρωσική μαφία, ως τις Τριάδες και τα Κολομβιανά καρτέλ. Τελικά, ό μόνος που φαίνεται να πληρώνει φόρους στην Ολλανδία, είναι ο απλός φορολογούμενος. Εξ ου και η επιτυχία του Ολλανδικού βιβλίου «Ο φορολογικός παράδεισος - Γιατί κανείς δεν καταβάλλει φόρο, εκτός από εσάς». Η Google χρησιμοποιεί την Google Netherlands Holdings, για να περάσει τα έσοδα της από την Ιρλανδία στην Ολλανδία και από εκεί στις Βερμούδες. Στην πράξη, ο συνδυασμός Ιρλανδικού-Ολλανδικού μοντέλου, θεωρείται ο ασφαλέστερος δρόμος για μηδενικούς σχεδόν φόρους.

Κάποιοι αναρωτιούνται, μήπως οδηγούμαστε σε μια νέα μορφή παγκόσμιου οικονομικού πολέμου, που θα επαναπροσδιορίσει τα οικονομικά σύνορα. Από την μια, ένα σύμπλεγμα πολυεθνικών και κρατών, με κέντρα το πανίσχυρο City του Λονδίνου και την Wall Street και από την άλλη, η Ηπειρωτική Ευρώπη, με σημαία τον Γαλλογερμανικό άξονα. Ίσως πάλι, ο πόλεμος κατά των offshore να είναι στάχτη στα μάτια: η Ε.Ε. δεν θέλει να πολεμήσει πραγματικά τους φορολογικούς παραδείσους και απλά αναζητεί μεγαλύτερο μερίδιο στην παγκόσμια πίτα του συσσωρευμένου κεφαλαίου.

Σε κάθε περίπτωση, τα επόμενα χρόνια θα δούμε σημαντικές ανακατατάξεις: κάποιοι υπεράκτιοι προορισμοί θα πληγούν ανεπανόρθωτα, κάποιοι άλλοι, θα ισχυροποιηθούν και ίσως κάποιες χώρες γίνουν ευνοϊκοί φορολογικοί προορισμοί. Άλλωστε, οι φορολογικοί παράδεισοι δημιουργούνται πάντα με την ενθάρρυνση και την ανοχή ισχυρών κρατών. Και αυτό είναι κάτι, που γνωρίζει πολύ καλά η ηγεσία της Ε.Ε. Βέβαια, οφείλουμε να αναρωτηθούμε αν οι offshore είναι μέρος της παγκόσμιας οικονομίας ή το αντίστροφο.