του
Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Στην οικονομία τουλάχιστον, η εμπειρία αποδεικνύει ότι μόνιμη άνοδος στις λειτουργίες της δεν υπάρχει. Ό,τι ανεβαίνει σε κάποια φάση κατεβαίνει, έλεγε ο Τζων Μαίηναρντ Κέϋνς και ασφαλώς κάτι παραπάνω θα γνώριζε από πολλούς οικονομολογούντες. Κάτι παρόμοιο παρατηρείται και στις αγορές.
Δεν ανεβαίνουν μονίμως. Ακόμα χειρότερα, αν παρατεντωθούν, τότε μπορεί και να σπάσουν –με ό,τι αυτό συνεπάγεται για δικαίους και αδίκους. Ας δούμε λοιπόν τα πράγματα όπως όντως είναι και όχι όπως θα θέλαμε να είναι.
Από το 2009 οι αγορές υποβοηθούνται από εκτεταμένες παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών. Τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια συμπιέζονται σε ιστορικά χαμηλά, την ώρα που οι αγορές περιουσιακών στοιχείων έχουν μειώσει τις αποδόσεις των ομολόγων.
Παρά τις περιστασιακές αναταράξεις τους, οι αγορές μετοχών έχουν μία σταθερή κατεύθυνση προς τα επάνω: μέχρι το φθινόπωρο τού 2017 η αμερικανική χρηματιστηριακή αγορά, σύμφωνα με την Banc of America, απολάμβανε το δεύτερο σε διάρκεια ράλι όλων των εποχών (μετά από εκείνο τού 1987-2000).
Στην παρούσα φάση της παγκόσμιας οικονομίας οι κεντρικές τράπεζες –που την στήριξαν στις δύσκολες ώρες της κρίσης τού 2007 στις ΗΠΑ– με αργά βήματα κάνουν πίσω. Αποσύρουν έτσι τα προσφερόμενα κίνητρα, όχι όμως παντού. Η διαδικασία είναι επίπονη, καθώς οι κεντρικοί τραπεζίτες δεν θέλουν να τραβήξουν το σχοινί πάρα πολύ.
Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα αύξησε πρώτη τα επιτόκια τον Δεκέμβριο 2015 και τώρα έχει αρχίσει να μειώνει το μέγεθος του ισολογισμού της. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει προγραμματίσει την μείωση των μηνιαίων της αγορών περιουσιακών στοιχείων εντός του 2018.
Η απόσυρση των νομισματικών κινήτρων αντικατοπτρίζει την πεποίθηση ότι η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσεται με αξιοπρεπή ρυθμό, με το ΔΝΤ να προβλέπει για το 2018 αύξηση του ΑΕΠ κατά 3,7%. Οι αναδυόμενες αγορές δείχνουν τον δρόμο, μετά τα προβλήματα που προκάλεσε στις αρχές της δεκαετίας η πτώση στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων. Συνεπώς, το μεγάλο ερώτημα είναι αν μπορεί αυτή η ανάπτυξη να διατηρηθεί χωρίς την βοήθεια των κεντρικών τραπεζών.
Στο πλαίσιο αυτό, σημαντικός θα είναι ο ρόλος της Κίνας, όπου οι αρχές προσπαθούν να πετύχουν μείωση της βιομηχανικής δυναμικότητας και μετάβαση σε χαμηλότερους αναπτυξιακούς ρυθμούς, χωρίς όμως να υπάρξουν σοβαρές οικονομικές παρενέργειες. Κατά πόσον αυτό μπορεί να συμβεί, είναι ένα άλλο σοβαρό ερώτημα.
Το ίδιο ισχύει και με την αμερικανική οικονομική πολιτική. Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ συνεχώς λέει και ξελέει, προφανώς γιατί πρέπει να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα. Ρίχνει άρα δώσεις αβεβαιότητας στις αγορές, στις οποίες υπάρχουν και άλλα σημεία ανάφλεξης, όπως τα πυρηνικά προγράμματα του Ιράν και οι απειλές της Βόρειας Κορέας.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η φετινή χρονιά θα απαιτεί, όπως όλα δείχνουν, προσοχή και γνώση. Διότι ανά πάσα στιγμή όλο και κάτι θα μπορούσε να δημιουργήσει συνθήκες κρίσης.
