Ευρώπη Bunker ή ανοιχτή αγκαλιά

Είχαμε μόλις ξεπεράσει μια σειρά από κρίσεις εσωτερικές και εξωτερικές. Οι συγκρούσεις ανάμεσα στη χαλύβδινη κυρία, που κυβερνούσε τότε το Ηνωμένο Βασίλειο, την κ. Θάτσερ και τους Μιτεράν και Κολ αντίστοιχα Γάλλο Πρόεδρο και Γερμανό Καγκελάριο, έπαιρναν τις διαστάσεις ομηρικού έπους και διέψευδαν τη βλακώδη αριστερή άποψη ότι οι αντιθέσεις ανάμεσα στη νεοφιλελεύθερη και την κοινωνική δεξιά είναι δευτερεύουσες. 

Στο μισοσκόταδο, οι όχι ασήμαντοι Υπουργοί Εξωτερικών, έχτιζαν δεκάδες συμβιβαστικές λύσεις. Οι περισσότερες πήγαιναν στον κάλαθο των αχρήστων.

Άλλες έμπαιναν στη διπλωματική φαρέτρα για να περιμένουν καλύτερες μέρες. Μερικές επιδοκιμάζονταν και, ανάλογα με την περίπτωση, χρησίμευαν για πολλά χρόνια ή για λιγότερα, για να δημιουργήσουν το σημερινό «κοινοτικό κεκτημένο» ή με άλλα λόγια, την έννομο τάξη της Κοινότητας.

Με τη συμβολή αυτών των προσωπικοτήτων ξεπεράστηκαν ζητήματα όπως τα αγροτικά πλεονάσματα των βορείων χωρών, τα βουνά από βούτυρο και τα ποτάμια από γάλα, διατυπώθηκαν οι κανονισμοί των διαρθρωτικών ταμείων, που ξεκινούν με τα ελληνικής έμπνευσης «Ολοκληρωμένα Μεσογειακά Προγράμματα», χαράχτηκαν τα δίκτυα μεταφορών και επικοινωνιών, ολοκληρώθηκε η ενιαία αγορά και τέλος κορυφώθηκε η οικοδόμηση της ενιαίας Ευρώπης με την ελεύθερη κυκλοφορία των ανθρώπων στα πλαίσια του Σένγκεν και με το ευρώ, το ενιαίο μας νόμισμα, για όσους επιθυμούσαν να μετέχουν σε αυτές τις δύο πρώτες απτές αποδείξεις ότι η Ομοσπονδιακή Ευρώπη θα μπορούσε να έχει αλλεπάλληλα σχήματα ή όπως έλεγε ο Φρανσουά Μιτεράν ότι η Ευρώπη θα είναι «à geometrie variable».

Το φάντασμα αυτό ήταν ο καθορισμός των ορίων της Ευρώπης. Η γεωγραφική προσέγγιση, που μέχρι τότε ακολουθούσαμε, δεν εξυπηρετούσε πια ικανοποιητικά. 

Οι διευρύνσεις είχαν διαδεχθεί η μία την άλλη. Με την Ισπανία και την Πορτογαλία είχαμε αγγίξει νότια και δυτικά τα όρια, που έθετε η παρουσία του Ατλαντικού. 

Ακόμα και οι Εγγλέζοι δεν είχαν διατυπώσει την άποψη ότι πρέπει να διερευνήσουμε τι γίνεται στην Καραϊβική και αν πρέπει, εκτός από τα Κανάρια, τις Αζόρες, τη Γουαδελούπη και τη Μαρτινίκα, να ψάξουμε να δούμε πώς να ενσωματώσουμε τον Καναδά ή το Μεξικό. 

Εξάλλου εκεί όρθωνε το ανάστημά της η μεγάλη αμερικανική κοινοπολιτεία, η χώρα των «ελεύθερων», η πατρίδα των «γενναίων». Και οι Εγγλέζοι μπορεί να είναι ξεροκέφαλοι, αλλά δεν είναι κουφιοκεφαλάκηδες, όπως μερικοί που κυβερνούν στη Μεσόγειο. Όταν η ιστορία τους δίνει ένα μάθημα το αφομοιώνουν. 

Δεν πάνε γυρεύοντας για δεύτερο και τρίτο γύρο.

Θριαμβευτικά τελείωσε, επίσης, η διεύρυνση προς τη Φινλανδία και τη Σουηδία, που περιελάμβανε και την Αυστρία. Είμαι ο μόνος, ίσως, Υπουργός Εξωτερικών στην ιστορία της Κοινότητας που χειροκροτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μετά τον απολογισμό του όρθιο στις θέσεις του επί δύο ολόκληρα λεπτά. Standing ovation το λένε αυτό. 

Βορείως όμως της Φινλανδίας είναι ο Βόρειος Πόλος και εκεί θα έπρεπε να κατακτήσουμε ένα άλλο επίπεδο αμυντικής και διπλωματικής ενότητας για να κρατήσουμε αυτό που μας ανήκει. 

Ίσως και ένα άλλο επίπεδο στρατηγικής ονειροπόλησης. Θα θυμάμαι πάντα, παραδείγματος χάριν, τον αξέχαστο Μιτεράν να μιλάει στο εμβρόντητο συμβούλιο μερικούς μήνες πριν από το θάνατό του για τα αποθέματα νερού που αντιπροσωπεύουν οι πάγοι της Γροιλανδίας.

«Το 1/6 των παγκοσμίων αποθεμάτων έχει η Γροιλανδία. Σε είκοσι γενεές το νερό θα κρίνει τη βιωσιμότητα πάνω στον πλανήτη γη. 

Σέβομαι και αγαπώ τους Δανούς. Αλλά είναι μόνο τέσσερα εκατομμύρια. Μπορούμε να τους αφήσουμε να διαχειριστούν μόνοι τους ένα τέτοιο ζήτημα;» 

Ποιος σημερινός «ηγέτης» θα μπορούσε να έχει ένα τέτοιο οραματικό βεληνεκές;

Αν όμως από τη δύση και το βορά η κατάσταση παγιωνόταν, αν στο βόρειο τμήμα της κεντρικής Ευρώπης η διάλυση του κομμουνισμού είχε αποδεσμεύσει νέα μέλη, έμεναν εκκρεμή κολοσσιαία θέματα όπως η Ουκρανία και το μέλλον της και βεβαίως τα δυτικά Βαλκάνια.

Νότια από εμάς το αναπτυξιακό κριτήριο (ΑΕΠ κατά κεφαλήν) δεν αρκούσε πια για να εξηγήσει την άρνησή μας να ανοιχτούμε προς νέους ορίζοντες. 

Η Τουρκία και χώρες όπως η Ιορδανία, το Ισραήλ και το Μαρόκο έχουν ξεπεράσει ή αγγίξει τις επιδόσεις ορισμένων μελών της Κοινότητας, που προέρχονται από το χώρο της κομμουνιστικής κατάψυξης. 

Τα κριτήρια εδώ δεν μπορεί παρά να είναι πολιτιστικά και πολιτικά.

Το φάντασμα έχει πάρει τη μορφή εφιάλτη: Η Ευρώπη θα είναι ένας παράδεισος υποδοχής μετεκπαίδευσης και κοινωνικής ένταξης ή ένα τείχος απόρριψης που θα χωρίζει αυτούς που απολαμβάνουν όλα τα αγαθά της από όλους αυτούς που θα ήθελαν να επωφεληθούν από τα θετικά, αλλά ούτε κατανοούν, ούτε αποδέχονται τις υποχρεώσεις που συνοδεύουν τον τρόπο ζωής μας. 

Διεύρυνση και μεταναστευτική πολιτική συγχωνεύονται πια σε ένα ενιαίο ζήτημα.

** Πρώτη δημοσίευση: pangalos.gr