του Θανάση Φροντιστή*
Όπως είναι γνωστό, ο Δαρείος, είχε ζητήσει από έναν υπηρέτη του να του θυμίζει πρωί-βράδυ τους Αθηναίους (Δέσποτα, Μέμνησο των Αθηναίων, είναι η ιστορική φράση) για να τους τιμωρήσει επειδή μετείχαν στην πυρπόληση των Σάρδεων, για να βοηθήσουν τις Ιωνικές πόλεις που είχαν επαναστατήσει κατά των Περσών.
Η πρόσφατη Σύνοδος στη Σαμαρκάνδη των χωρών του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (ΟΣΣ) του Σεπτεμβρίου, αποτελεί ένα ορόσημο στους διεθνείς οικονομικούς και πολιτικούς συσχετισμούς. Κάποιοι μίλησαν για ένα «αντι-δυτικό μέτωπο της Ευρασίας εναντίον της Δύσης». Αν αναλύσει κανένας αντικειμενικά τις εξελίξεις, θα διαπιστώσει, ότι ο δυτικός καπιταλισμός έχει φτάσει όρια που δεν μπορεί να ξεπεράσει στον τομέα της ανταγωνιστικότητας. Έτσι, η Ανατολή, με ηγετική δύναμη την Κίνα, αρχίζει να παίρνει το πάνω χέρι. Δεν είναι μακριά ο χρόνος που ο Τραμπ έβαλε δασμούς στα κινεζικά προϊόντα και ζήτησε επαναπατρισμό των Αμερικανικών βιομηχανικών εταιριών που έχουν μεταφέρει την παραγωγή τους στην Κίνα. Σαφής ένδειξη αδυναμίας, αφού παραβίασε μια προαιώνια καπιταλιστική αρχή ότι η βιομηχανία ταξιδεύει εκεί όπου υπάρχουν οι φθηνότεροι παραγωγικοί συντελεστές στους οποίους στηρίζεται, δηλ. οι πρώτες ύλες ή τα εργατικά χέρια και τώρα και η τεχνολογία. Έτσι ώστε να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητά της. Τα κίνητρα που έδωσε ο Τραμπ διατηρήθηκαν, κάτι που έχει αρχίσει να ενοχλεί άλλες βιομηχανικές χώρες της Δύσης, ιδίως τη Γερμανία.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν, ότι η Αμερικανική ηγεμονία βρίσκεται στα όριά της, αν δεν τα έχει ήδη ξεπεράσει, οδηγούμενη πλέον σε απώλεια της ηγετικής της θέσης. Απόρροια της χρεοκοπίας του νεοφιλελευθερισμού, δηλ. των δογμάτων της Σχολής του Σικάγο και του Μίλτον Φρήντμαν που τα «ξεζούμισαν» οι ολιγάρχες της Δύσης οδηγώντας τον κόσμο σε πρωτοφανή ανισοκατανομή του πλούτου, με μια μικρή ελίτ να κατέχει πάνω από το 50% του παγκόσμιου πλούτου και δισεκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον κόσμο να είναι κάτω από/ή στα όρια της φτώχειας.
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, η Ανατολή, BRICS και ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΣΑΓΚΑΗΣ, στον οποίο μετέχουν η Κίνα, το Καζακστάν, το Κιργιστάν, η Ρωσία, το Τατζικιστάν, το Ουζμπεκιστάν, η Ινδία, και το Πακιστάν, με παρατηρήτριες χώρες τη Λευκορωσία, τη Μογγολία και το Ιράν, και στο κατώφλι την Τουρκία, το Τουρκμενιστάν και το Αζερμπαιτζάν, των οποίων οι Πρόεδροι προσκλήθηκαν και παρέστησαν στη Σύνοδο της Σαμαρκάνδης. Στη Σύνοδο αυτή υπογράφτηκαν 40 Μνημόνια Συμφωνιών και ένα Σχέδιο Δράσης για την εφαρμογή των συμφωνιών αυτών, για την μακροπρόθεσμη καλή γειτονία, φιλία και συνεργασία και οι χώρες αυτές δουλεύουν προς την κατεύθυνση ανάδειξης ενός δεύτερου πόλου στον μονοπολικό κόσμο που κυριαρχήθηκε ως τώρα από τις ΗΠΑ. Φαίνεται ότι δεν είμαστε μακριά από εξελίξεις που θα βάλουν τέρμα στις μονομερείς αποφάσεις των ΗΠΑ που υπαγορεύονται, η πιο σωστά, επιβάλλονται στον κόσμο. Η πρόσφατη απόφαση της Γερμανικής κυβέρνησης να επιτρέψει, παρά την αντίθεση των ΗΠΑ, τη συμμετοχή της COSCO κατά 25% στον εμπορικό λιμένα εμπορευματοκιβωτίων του Αμβούργου είναι μία μόνο ένδειξη προς αυτή την κατεύθυνση. Έγκυροι αναλυτές υποστηρίζουν ότι οι διεθνείς διενέξεις έχουν την αφετηρία τους στην ανάπτυξη της Κίνας υπό τον Σι Ζινπίνγκ και η ανοιχτή πλέον αμφισβήτηση της ηγεμονίας των ΗΠΑ στον κόσμο. Όπως έγινε γνωστό, η κυριαρχία του Προέδρου Σι στην Κίνα προμηνύεται την επάνοδο σε ένα καθεστώς αυξημένου ρόλου του κράτους στις οικονομικές διεργασίες και μεγαλύτερη έμφαση στην ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και στην επίτευξη αυτάρκειας σε όλους τους τομείς της οικονομίας, κάτι εξαιρετικά ενοχλητικό για τους νεοφιλελεύθερους της Δύσης, αφού οι όροι του ανταγωνισμού θα γίνουν πολύ πιο σκληροί γι’ αυτούς.
Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε αυτό το αναπόφευκτο και άκρως ανησυχητικό μπρα-ντε-φερ, που βέβαια σηματοδοτείται επίσης και με τον διμέτωπο ψυχρό πόλεμο των ΗΠΑ με Ρωσία-Κίνα, που υπάρχει φόβος να εξελιχθεί και σε θερμό. Γιατί φαίνεται, πως το «Δέσποτα (δηλ. Μπάιντεν τώρα,) μέμνησο της Σαμαρκάνδης» οξύνει πλέον σε σοβαρό βαθμό την ακοή της Δύσης. Ατυχώς όμως, τα ιστορικά παθήματα δεν γίνονται μαθήματα, αφού η Δύση φαίνεται ότι παραδίδει τις τύχες της σε αυταρχικά μέχρι και νεοφασιστικά καθεστώτα, όπως είχε γίνει στο παρελθόν με τη Γερμανία και την Ιταλία, με τα γνωστά αποτελέσματα.
Επειδή πολύ πρόσφατα, οι διεργασίες της Συνόδου της Σαμαρκάνδης απασχόλησαν, δυστυχώς, μόνο τα ψιλά των εφημερίδων, με λύπη μου διαπίστωσα την… κοντή μνήμη ή ελλιπή γνώση των δημοσιολογούντων, αφού ούτε μιαν αράδα δεν διάβασα σχετικά με το παρελθόν της Σαμαρκάνδης, που μεγάλη σχέση έχει με την ιστορία μας κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους. Για χάρη εκείνων των αναγνωστών που δεν παρακολουθούν στενά όλες τις εξελίξεις ,επιτρέπω στον εαυτό μου να κάνει μια πολύ σύντομη ιστορική αναδρομή.
Η Σαμαρκάνδη είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Ουζμπεκιστάν. Ιδρύθηκε τον 7ο αι. π.Χ. και διετέλεσε πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του Μογγόλου κατακτητή Ταμερλάνου και αργότερα του Βασιλείου της Σογδιανής, γνωρίζοντας μεγάλη δόξα και πλούτο, καθώς βρίσκεται πάνω στην «Οδό του Μεταξιού», τον δρόμο δηλ. που ενώνει την Κίνα με την Ευρώπη. Πράγμα που έχει ιδιαίτερη σημασία και σήμερα για την Κίνα. Στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Σογδιανή βρισκόταν στα βορειότερα σύνορα του Περσικού κράτους και όπως θα ήταν φυσικό δεν άφησε ασυγκίνητο και τον Μ. Αλέξανδρο, που την περιέλαβε στην εκστρατεία του και την κατέκτησε, αφού όμως προηγουμένως παντρεύτηκε την κόρη του τοπικού Σατράπη Οξυάρχη, (που είχε δηλώσει ότι δεν υπάρχει μέρος στη γη που να μη μπορεί να κατακτήσει ο Αλέξανδρος), την πανέμορφη Ρωξάνη, με την οποία απέκτησε και έναν γιό (τον οποίο, μαζί με τη Ρωξάνη και την Ολυμπιάδα, θανάτωσε ο Κάσσανδρος). Μετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου, οι επίγονοί του προσάρτησαν την Σογδιανή στο Ελληνικό Βασίλειο της Βακτριανής, που διήρκεσε αρκετούς αιώνες και αποτέλεσε μία από τις πανάρχαιες εστίες του Ελληνισμού. Δεν είναι αμαρτία να θυμόμαστε και να αναδεικνύομε πτυχές της μακραίωνης ιστορίας μας, όταν μας δίνεται η ευκαιρία….
*Δρ. Οικον/γος-π. Πανεπ/κός-Συγγραφέας
