του Ηλία Καραβόλια
Δύσκολο στις μέρες μας να αποδράσεις απο την σημειολογία της πολιτικής ρητορικής. Εδω και πολλά χρόνια ακούμε λέξεις-σύμβολα που ηχούν στα αυτιά μας ως μείζονα ζητούμενα: ανάπτυξη, επενδύσεις, κανονικότητα, μεταρρυθμίσεις, αξιοκρατία. Λέξεις που τις μεταχειρίζεται το πολιτικό προσωπικό ως φορτίο αισιοδοξίας ενώ στην ουσία πρόκειται για επεξεργασμένη ειδική ρητορική, διεθνώς ισχύουσα και έξωθεν επιβαλλόμενη, που αφορά δήθεν ορθόδοξα σημαίνοντα δήθεν ’’ορθολογικές διαδρομές’’ που πρέπει να ακολουθήσει η νεοελληνική οικονομία ώστε να διαχυθεί κοινωνικό όφελος για τους πολλούς. Η πραγματικότητα είναι όμως αμείλικτη και δεν χωράει αυταπάτες.
Και εξηγούμαι.Προσφεύγοντας κανείς σε νούμερα και μόνο βλέπει εδώ και κάποια χρόνια κάποιες θεαματικές μεταβολές σε μεγέθη-υποτίθεται- κρίσιμα: πχ.οι άμεσες ξένες επενδύσεις ανέβηκαν 12,5% το 2018 και αυτή αποτελεί την τρίτη συνεχόμενη χρονιά μετά την ετήσια αύξηση κατά 28,3% από το 2016 στο 2017 και κατά 118,5%(!) από το 2015 στο 2016. Η δουλειά του οικονομολόγου,όπως τουλάχιστον την αντιλαμβάνομαι εγώ, είναι να εξηγεί με πολύ απλά λόγια- και οχι με την σταστιστική πλάνη των μεταβολών- γιατί αυτά τα ποσοστά δεν σηκώνουν το ατομικό διαθέσιμο εισόδημα, γιατί δεν μας αυξάνουν τους μισθούς και γιατί-πριν απο αυτά-δεν ανέρχεται το ΑΕΠ.
Εδω πρέπει να σταθούμε με κάποια προσοχή.
Για ποιές ακριβώς επενδύσεις μιλάμε; Για πόσες προσλήψεις ; Για πόσο ακαθάριστο σχηματισμό παγίου κεφαλαίου;(σημ: δηλαδή για τι ποσό αξίας απο εκείνη που προστίθεται στην οικονομία επενδύεται αντί να καταναλώνεται. Αυτό το μέγεθος έπεσε απο τα 60 δις το 2007 στα 19 δις το 2018 και την ίδια περίοδο το ΑΕΠ έχασε 23 μονάδες)Πρώτος εγώ δεν θα αμφισβητήσω ότι είναι σχεδόν νομοτελειακό πως μόνο με ιδιωτικές επενδύσεις και με αύξηση των ξένων επενδύσεων μπορεί να σηκωθεί η οικονομική ανάπτυξη στην χώρα. Έτσι γράφουν τα πανεπιστημιακά μας συγράμματα,έτσι φαίνεται να μας πρόσταξαν τα μνημόνια της λιτότητας.
Αλλά γιατί αργούν να έλθουν αυτές και δεν ανεβαίνουν αυτά τα καταραμένα εισοδήματα των Ελλήνων; Γιατί έστω και αυτο το αναιμικό 2% του ΑΕΠ δεν γεννάει πλούτο για πολλούς; Ποιές στρεβλώσεις και ποιές δομές εμποδίζουν την διάχυση του οφέλους; Μην βιαστούμε να κατηγορήσουμε -δικαίως φυσικά-μόνο το φορομπηχτικό Κράτος και την ανεπάρκεια του να πληρώνει στην ώρα του. Μην βιαστούμε να κατηγορήσουμε τα μονοπωλιακά κέρδη των πολυεθνικών και των εγχώριων ολιγοπωλίων. Και ας μην βιαστούμε να κατηγορήσουμε τον καπιταλισμό στο σύνολο του.
Το αυτονόητο, ότι τα πλεονάσματα των 6-7 δις ροκανίζουν την ανάπτυξη, είναι πλέον πασιφανές. Όμως είναι πολλές και οι αιτίες που δεν βλέπουμε. Και αυτές συνδέονται με την προπαγανδιστική σημειολογία όλων εκείνων των ’’ορθόδοξων’’ λέξεων και φράσεων που ανέφερα στη αρχή για τις οποίες έχει πεισθεί απο τα συστημικά ΜΜΕ η ελληνική κοινωνία ότι είναι αποτελεσματικές έννοιες με θετικό πρόσημο. Και αναρωτιέμαι: άραγε πόσο θετικό και αποδοτικό είναι να μιλάς για μεταρρυθμίσεις- ως Κράτος, ως ΕΕ, ως ΔΝΤ- και να εννοείς την μείωση των συντάξεων και των μισθών ; Τι θετικό πρόσημο έχει να μιλάς για ανάπτυξη επειδή θα γίνουν ουρανοξύστες και εμπορικά κέντρα. υψους 9 δις, στο Ελληνικό και όχι πχ. μικρότερα έργα τόσων δις στις περιφέρειες της χώρας ; Γιατί να μην γεννήσουμε μισθούς πανελλαδικά αλλά μόνο στην πρωτεύουσα και σε ένα -δυο νησιά; Πώς θα τονωθεί η συνολική εγχώρια ζήτηση αν δεν υπάρξει ισοκατανομή εισοδήματος στην επικράτεια ;
Η οικονομική πολιτική όσον αφορά τον αναπτυξιακό σχεδιασμό έχει εγκλωβιστεί στην ’’πιθανή’’-και το τονίζω- πολλαπλασιαστική δράση στο ΑΕΠ κάποιων 2-3 μεγάλων έργων στον τόπο. Παλιότερα, δεν σας κρύβω, είχα και εγώ την ίδια άποψη. Όμως πέρασε καιρός που τα έργα αυτά δεν ξεκίνησαν και τώρα η υστέρηση στην επίδραση των πολλαπλασιαστών στο ΑΕΠ θα είναι μικρότερη και σε μεταγενέστερο χρόνο αλλά και με ανισοκατανομές ώς προς την επίδραση στο ατομικό διαθέσιμο εισόδημα.
Να το πω απλά: το να δουλέψουν σε βάθος 5 ετών κάποιες δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι σε δυο μεγάλα projects στην χώρα δεν θα σημάνει το ίδιο όφελος με το να δουλέψει ίδιου ύψους εργατικό δυναμικό σε δέκα τέτοια έργα σε διαφορετικούς νομούς. Πρέπει δηλαδή πλέον να εντάξουμε και τον παράγοντα της διασποράς των επενδύσεων στην επικράτεια στα όποια αναπτυξιακά σχέδια. Και επειδή κανείς ιδιώτης επενδυτής δεν μπορεί να εξαναγκαστεί να επενδύσει σε κάποιο τόπο που του υποδεικνύει μια κυβέρνηση, η λύση είναι να βρεί η κυβέρνηση εκείνες τις ευκαιρίες σε περιφερειακό επίπεδο και να τις αναδείξει προχωρώντας σε συμπράξεις με ιδιώτες( ΣΔΙΤ). Αυτό απαιτεί αύξηση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων και οχι να εθελοτυφλείς και να περιμένεις να επενδύσουν οι ιδιώτες εδώ και 10 χρόνια, όταν δανείζεσαι 300 δις και τίποτα απο αυτά δεν σου επιτρέπεται να πηγαίνει σε κρατικά παραγωγικά έργα και επειδή έχει δαιμονοποιηθεί το κράτος-επιχειρηματίας μεταπολιτευτικά.
Ανάπτυξη για τους πολλούς πρέπει να σημαίνει εισόδημα για τους πολλούς. Και αυτό δεν θα συμβεί αυτόματα με τυφλή πίστη στην ξεπερασμένη θεωρία των αποτελεσματικών αγορών που δήθεν κατανέμουν δίκαια οφέλη για όλους. Αξιοκρατία σε επιτελικές θέσεις δεν σημαίνει αριστοκρατικά βιογραφικά εύπορων που είχαν την τύχη να σπουδάσουν στο εξωτερικό αλλά ισως και να στερούνται της ειδικής ανάλυσης που χρειάζεται η ιδιόρρυθμη ελληνική οικονομία ή να αγνοούν ότι οι αλλαγές και οι μεταρρυθμίσεις είναι νεκρά γράμματα αν πρώτα δεν επικοινωνηθεί στην κοινωνία με απλά λόγια το μακροπρόθεσμο μόνιμο όφελος για τον πολίτη.
Όπως και κανονικότητα δεν σημαίνει μόνο ότι ’’υπάρχει κράτος’’ που μεριμνά για την ασφάλεια του πολίτη. Ούτε σημαίνει ότι έχεις μεν επιτόκιο 1,5%, σε ιστορικά χαμηλά, αλλά δεν σε αναβαθμίζουν οι οίκοι αξιολόγησης με το 75% του δημόσιου χρέους σου να είναι διακρατικό/υπερεθνικό. Και τέλος, δεν είναι κανονικότητα σε επίπεδο οικονομικής πολιτικής το να μην διεκδικείς άμεσα δημοσιονομικό χώρο, χωρίς δηλαδή να πείσεις τους εταίρους οτι τα 7 δις πλεόνασμα ετησίως πρέπει να πέσει στο μισό, αφού την ίδια ώρα θέλεις να ελπίζεις οτι θα διπλασιαστεί (!) η ανάπτυξη .
Χωρίς μάλιστα να σχεδιάζεις αντισταθμιστικά μέτρα μπροστά σε μια πιθανή επερχόμενη διεθνή ύφεση ώστε να μην βρεθεί προ απροόπτου ο Έλληνας πολίτης - που πληρώνει φόρους και δάνεια με δόσεις- όταν θα υποχωρήσει και άλλο το εισόδημα του αφού παραμένουμε χώρα εξαρτημένη απο εισαγωγές. Αλλά ξεχασα: φροντίσαμε και τον πείσαμε ότι θα ανεβεί το εισόδημα του απο τις αυξημένες εξαγωγές (σημ: το πότε ακριβώς θα ανεβεί, επαφίεται στο αν και πότε θα επανεπενδύσουν εγχωρίως τα κέρδη απο τις εξαγωγές οι ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις...)
