της Λήδας Καράμπελα*
Μια εθνική απαισιοδοξία φαίνεται να μας έχει καταβάλει συλλογικά τον τελευταίο καιρό. Η κρίση έχει δημιουργήσει ένα αρνητικό κλίμα, και σαν επαγγελματίες managers, οι υποχρεώσεις μας έχουν γίνει πιο βαριές από ό, τι φαίνονται. Όμως το πλήρωμα στη φουρτούνα χρειάζεται την εμπειρία του καραβοκύρη. Πως μπορούμε, λοιπόν, σε ατομικό επίπεδο πρώτα να ξεπεράσουμε τη δική μας σκοτεινή πλευρά ώστε να μπορέσουμε να εμψυχώσουμε τις ομάδες μας και να μείνουμε σταθεροί στην πορεία μας;
Στις 11 Μαρτίου, η είδηση του σεισμού στην Ιαπωνία, έδωσε στην Ελληνική «κρίση» μια διαφορετική διάσταση. Γιατί ότι και αν συμβαίνει στην Ελλάδα, σίγουρα δεν είναι τόσο επώδυνο όσο στην Ιαπωνία.
Ρεαλισμός ή θεώρηση ζωής που βοηθά σε μιά πιο θετική αντιμετώπιση της κρίσης;
O δημοσιογράφος των New York Times, David Brooks, αναλύει στο βιβλίο του «Τhe Social Animal» την επανάσταση κατά του συνειδητού, ισχυριζόμενος ότι το πηγαίο συναίσθημα, το υποσυνείδητο και η διαίσθηση μας είναι πιο σημαντικά από τη λογική σκέψη και τη δύναμη της θέλησης.
Οι τάσεις για ορθολογισμό και εκλογίκευση που συνοδεύουν το management της εποχής μας φαίνονται να αντιτίθενται σε αυτή τη θεωρία. Είναι όμως έτσι;
Φανταστείτε ότι χάνατε δέκα χιλιάδες ευρώ και ήσασταν στεναχωρημένοι και αναστατωμένοι. Φανταστείτε τώρα ότι κερδίζατε δέκα χιλιάδες στο λαχείο και αισθανόσασταν χαρά και ενθουσιασμό. Ποιά από τις δύο συναισθηματικές φάσεις θα ήταν πιο έντονη, μεγαλύτερης διάρκειας και πιό σημαντική;
Έρευνες έχουν δείξει ότι η αγωνία για τα χαμένα χρήματα είναι πολύ μεγαλύτερη από την αγαλλίαση του απρόσμενου κέρδους.
Ο Martin Seligman, καθηγητής Ψυχολογίας στο University of Pennsylvania και ιδρυτής του Κέντρου Θετικής Ψυχολογίας θεωρεί ότι το μυαλό μας έχει την δομή και την «καλωδίωση» για αρνητισμό. Βασισμένος στην Δαρβινική θεωρία της εξέλιξης, θεωρεί ότι οι μακρινοί homo sapiens δεν θα είχαν επιζήσει αν δεν είχαν την εγκεφαλική υποδομή και ευαισθητοποίηση στους κινδύνους της Παλαιολιθικής εποχής. Κατά τον Seligman, κληρονομήσαμε τα απαισιόδοξα γονίδια, που τόσο καλά μας χρησίμευσαν στο παιχνίδι της επιβίωσης, από αυτούς τους μακρινούς μας προγόνους.
Επομένως, το στρες και το άγχος μας είναι μία φυσική και προκαθορισμένη γενετικά στάση εκτός εάν κάνουμε κάτι για να το ελέγξουμε και να το μειώσουμε.
Οι πιο δύσπιστοι θα είναι έτοιμοι να σχολιάσουν. Πως είναι δυνατόν να βάλεις φρένο στις σκέψεις και συναισθήματά σου και να μείνεις ανεπηρέαστος από την σκοτεινή πλευρά της δυσκολίας και της αποτυχίας; Και πως μπορείς να ανακάμψεις όταν συμβαίνει κάτι κακό; Μία ολόκληρη θεωρία Θετικής Ψυχολογίας έχει αναπτυχθεί πάνω στην έννοια της «ανθεκτικότητας», «προσαρμοστικότητας» και «ελαστικότητας» (resilience) που θεωρούνται βασικά στοιχεία της ανάκαμψης, ικανότητας απόλυτα απαραίτητης σε μια πετυχημένη πορεία.
Η μελέτη της ανθεκτικότητας/ανάκαμψης ξεκίνησε στη δεκαετία του ’60 από ψυχολόγους που μελετούσαν παιδιά που ήταν εκτεθειμένα σε περιβάλλον υψηλού κινδύνου. Τα παιδιά που αναπτύσσονταν ομαλά παρόλες τις αντιξοότητες ήταν ανθεκτικά στο στρες και ήταν αυτά που τελικά μεγάλωναν και έκαναν κάτι πολύ καλύτερο στη ζωή τους από τους υπόλοιπους «επιζώντες».
Αν κάποιος έχει τη δύναμη να συνέρχεται γρήγορα μετά από ένα οποιοδήποτε χτύπημα, ζημιά ή αποτυχία, οι πιθανότητες επιτυχίας του είναι πολύ μεγαλύτερες από κάποιον άλλο χωρίς αυτά τα χαρακτηριστικά.
Σε έναν ανήσυχο και ραγδαία αναπτυσσόμενο κόσμο με συνεχείς ανατροπές, η δύναμη της ανθεκτικότητας θα μπορούσε να μας «εμβολιάσει» ενάντια στην απαισιοδοξία και να ενισχύσει ακόμη περισσότερο την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας, τις επιδόσεις και την παραγωγικότητα μας.
Ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του καθένα μας μερικοί κανόνες και αρχές μπορούν να βοηθήσουν να αυξήσουμε την ανθεκτικότητά μας και την ικανότητα άμεσης ανάκαμψης:
1.Αν δεν μπορείτε να διακρίνετε την μεγάλη ιδέα της αποστολής σας, ξεκινήστε με πιο μικρούς και κοντινούς στόχους. Οι μικρότεροι είναι πάντα καλύτεροι από την παντελή έλλειψη στόχων.
2.Βρείτε ανθρώπους που μπορούν να σας βοηθήσουν. Το να μοιράζεσαι είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας ενώ ταυτόχρονα ελαττώνει την αίσθηση της μοναξιάς και απομόνωσης.
3.Μην διστάσετε να εγκαταλείψετε στόχους που είναι ανέφικτοι. Στο τέλος της διαδρομής μας, υπάρχει μια πολύ λεπτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ της παραίτησης και της εξυπνάδας.
4.Κάντε εναλλακτικά σενάρια. Όσο και αν το πεπρωμένο, η τύχη και το «κισμέτ» είναι κοινά αποδεκτά, μην αφήνεστε σ’ αυτά. Κάντε κάτι και πάρτε τον έλεγχο στα χέρια σας.
5.Δείτε το χιούμορ και την «άλλη πλευρά του νομίσματος», όσο άσχημα ή δύσκολα κι αν φαίνονται τα πράγματα. Κοιτάξτε μέσα, έξω, γύρω, από κάτω και απο την ανάποδη το κουτί σας ή το κλουβί σας και προσπαθήστε να βγείτε απ΄αυτό. Πάντα θα υπάρχει ένας άλλος τρόπος – απλά χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να τον δείτε.
6.Ποτέ μα ποτέ μην φοβηθείτε να αποτύχετε. Τα πιο σημαντικά μαθήματα προέρχονται από τις αποτυχίες μας. Δώστε στον εαυτό σας την άδεια να «κοπείτε» στις εξετάσεις σας – αυτό θα σας διδάξει πως να σηκωθείτε και να προχωρήσετε παρακάτω.
Ό,τι και να διαλέξετε, αναγνωρίστε τουλάχιστο στον εαυτό σας το δικαίωμα να νιώθετε ευάλωτοι και «ανθρώπινοι». Η άρνηση των συναισθημάτων μας οδηγεί σε εσωτερική σύγκρουση και το στρες. ‘Οταν αποδεχθούμε τα συναισθήματά μας (οργή, άγχος, λύπη) σαν φυσιολογικά, θα μας είναι πιό εύκολο να τα ξεπεράσουμε. Και έτσι ίσως μπορέσουμε να επικεντρωθούμε στην επόμενη μέρα και το τι θα κάνουμε γι’αυτήν, για τους εαυτούς μας και βασικά για τους ανθρώπους που είναι στις ομάδες μας και που χωρίς αυτούς όλα θα ήταν πιο δύσκολα. Μερικές καταστροφικές συγκυρίες μπορεί να αλλάζουν τον ρου της ιστορίας. Αλλά μακροπρόθεσμα και σχεδόν πάντα, κάτι καλό βγαίνει από οποιαδήποτε καταστροφή.
*Executive και Leadership Coach
