των Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη και Μαριάννας Εσκαντάρ*
Τριάντα χρόνια μετά την εξαφάνιση της Σοβιετικής Ένωσης, έχουμε εισέλθει στην εποχή ενός νέου ψυχρού πολέμου, αυτή τη φορά μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας; Οι ΗΠΑ που θεωρούνται υπερδύναμη αλλά βρίσκονται σε φθίνουσα τροχιά και η Κίνα, φιλόδοξη και ολοκληρωτική.
Στο άρθρο αυτό θα γίνει αναφορά στο νέο βιβλίο του μεγάλου στοχαστή της Σιγκαπούρης Kishore Mahbubani «Le jour ou la Chine va gagner», Ed. Saint-Simon, 2021.
Στο δοκίμιό του, ο K. Mahbubani, πανεπιστημιακός και πρώην πρέσβης στην Ουάσινγκτον, κατηγορεί σε μεγάλο βαθμό την έλλειψη πραγματικής αμερικανικής στρατηγικής έναντι της Κίνας. Για το συγγραφέα, η κυριαρχία της Δύσης στον κόσμο για δύο αιώνες είναι μια «εκτροπή» που τελειώνει μπροστά στα μάτια μας. Το 1950, το ΑΕΠ των ΗΠΑ αντιπροσώπευε το 27% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Σήμερα αντιπροσωπεύει το 15%. Ταυτόχρονα, αυτό της Κίνας πέρασε από 4,5% σε 18,6% (σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης). Πώς είναι δυνατόν αυτό να μην επηρεάζει την ισορροπία του κόσμου;
Μακροοικονομικά και δημογραφικά δεδομένα
Στο πρόσφατο παρελθόν έχουμε αναφερθεί αρκετές φορές στη στρατηγική της Κίνας και τις σχέσεις της με τη Δύση.
-Κ. Ζοπουνίδης, Όταν η Κίνα αγοράζει τον κόσμο, Ναυτεμπορική, Πέμπτη 16 Αυγούστου 2019.
-Κ. Ζοπουνίδης, Γ. Ατσαλάκης, Στρατηγική ανάπτυξη της Κίνας: σύγκριση με τη Δύση, Ναυτεμπορική, Τρίτη 8 Οκτωβρίου 2019.
-Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, Ο γεωπολιτικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, Ναυτεμπορική Τετάρτη 30 Οκτωβρίου 2019.
-Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, Η ήπια ισχύς (soft power) της Κινέζικης πολιτικής, Ναυτεμπορική, Δευτέρα 4 Μαίου 2020.
-Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, Η νέα στρατηγική της καινοτομίας για την Κίνα, Ναυτεμπορική, Πέμπτη 27 Αυγούστου 2020.
Μια αδυσώπητη αντιπαράθεση
Ένα από τα βασικά μηνύματα του βιβλίου είναι ότι οι Κινέζοι ηγέτες έχουν τη βούληση να αναγεννήσουν τον κινέζικο πολιτισμό, δεν έχουν καμιά πρόθεση να καταλάβουν τον κόσμο ή να τον καταστήσουν ολόκληρο κινέζικο. Ο ρόλος και η επιρροή της Κίνας σίγουρα θα αυξηθούν καθώς μεγαλώνει το μέγεθος της οικονομίας της. Αλλά δεν θα χρησιμοποιήσει την επιρροή της για να μεταμορφώσει τις ιδεολογίες ή τις πολιτικές πρακτικές άλλων κοινωνιών. Δυστυχώς, τέτοια επιχειρήματα δεν πείθουν τις ΗΠΑ που είναι πεπεισμένες ότι η Κίνα έχει γίνει σήμερα μια υπαρξιακή απειλή. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μια μεγάλη γεωπολιτική σύγκρουση μεταξύ τους έχει γίνει αναπόφευκτη. Ο συγγραφέας πιστεύει ως ένας ουδέτερος αναλυτής ότι η Κίνα που είναι αυτή τη στιγμή η δεύτερη οικονομία στον κόσμο, θα γίνει σε μια περίοδο δέκα-δεκαπέντε ετών η πρώτη. Ήταν η πρώτη δύναμη για μια περίοδο δεκαοκτώ στους τελευταίους είκοσι αιώνες. Το να ξαναγίνει αποτελεί μια εξέλιξη τελείως φυσική. Σε σχέση με τη Σοβιετική Ένωση που θεωρείται μια δημιουργία σχετικά νέα (μεσουρανούσε για λιγότερο από ένα αιώνα) ο κινέζικος πολιτισμός υπάρχει εδώ και τέσσερις χιλιάδες χρόνια. Ο πληθυσμός της Σοβιετικής Ένωσης ήταν λιγότερος από αυτόν των ΗΠΑ, ενώ αυτός της Κίνας είναι σήμερα τέσσερις φορές περισσότερος. Ο στόχος του κομμουνιστικού κόμματος δεν είναι να αναζωογονήσει ή να εξάγει τον κομμουνισμό στον κόσμο. Οι Κινέζοι ηγέτες τον χρησιμοποιούν για να κυβερνήσουν. Το όνειρο αυτών των ηγετών είναι να καταστήσουν την Κίνα και πάλι μεγάλη. Η Κινέζικη κοινωνία είναι πλέον καπιταλιστική. Παράγει περισσότερους δισεκατομμυριούχους από οποιαδήποτε άλλη κοινωνία την τελευταία δεκαετία.
Σχέση με την Ευρώπη
Ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας προσφέρει μια ευκαιρία για την Ευρώπη, η οποία μπορεί να διαδραματίσει ρόλο ισορροπίας. Η Ευρώπη μπορεί να ενισχύει την επιρροή της διατηρώντας τους στενούς πολιτικούς και πολιτιστικούς δεσμούς της με την Ουάσιγκτον, αλλά και με την Κίνα, μεταξύ δύο παλαιών πολιτισμών και έτσι διατηρεί την πρόσβαση και στις δύο αγορές.
Απαιτεί γεωπολιτική «πονηριά». Το πρόβλημα με την Ευρώπη, όπως το όριζε ο Kissinger, είναι ότι δεν ξέρεις με ποιόν να συνομιλήσεις. Ωστόσο, μετά το Brexit, η Γαλλία και η Γερμανία μπορούν να σφυρηλατήσουν ένα ρόλο πιο ανεξάρτητο σε σχέση με τις ΗΠΑ.
Συμπερασματικά, o Sun Tzu, ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς της στρατηγικής σκέψης έδωσε την ακόλουθη διάσημη συμβουλή: «όποιος γνωρίζει τον άλλον και έχει αγωνιστεί μαζί του σε εκατό αγώνες, δεν θα ηττηθεί. Όποιος δεν γνωρίζει τον άλλον, αλλά έχει το γνώθι σαυτόν, θα είναι νικητής μια φορά στις δύο. Όποιος δεν γνωρίζει τον άλλον και δεν έχει το γνώθι σαυτόν, θα είναι πάντα ηττημένος». Οι ΗΠΑ ξέρουν πραγματικά τον κινέζικο εχθρό τους; Στο βιβλίο του De la Chine, ο Henry Kissinger εξηγεί την κινέζικη στρατηγική σκέψη όπου ο στόχος είναι να συγκεντρωθούν σταδιακά πλεονεκτήματα προκειμένου να επιτευχθεί ισορροπία υπέρ της Κίνας σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα και όχι γρήγορων κερδών. Το παράδειγμα είναι οι δρόμοι του μεταξιού (βλ. Γ. Ατσαλάκης, Κ. Ζοπουνίδης, Οι προοπτικές του Δρόμου του Μεταξιού, Ναυτεμπορική, Πέμπτη 20 Ιουνίου 2019). Τα ερωτήματα που τίθενται είναι:
1. Οι ΗΠΑ διαθέτουν επαρκείς πόρους για ανταγωνισμό μακροπρόθεσμα;
2. Η αμερικανική κοινωνία έχει τη δύναμη και την αντοχή που απαιτούνται για να ανταγωνιστεί την Κίνα σε τέτοιο χρονικό ορίζοντα;
Τελειώνοντας το άρθρο, αναφέρονται δύο σημαντικές συμβουλές του Sun Tzu:
-«Να φαίνεσαι αδύναμος όταν είσαι δυνατός και δυνατός όταν είσαι αδύναμος»,
-«Η μεγαλύτερη τέχνη στον πόλεμο είναι να υποτάξεις τον εχθρό χωρίς μάχη».
*Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France και Υποψήφια Δρ., Financial Engineering Laboratory, Πολυτεχνείο Κρήτης
**πρώτη δημοσίευση: www.naftemporiki.gr
