του Αντώνη Κεφαλά
Θα είναι λάθος να δούμε την ιστορία της Evergrande ως ένα μεμονωμένο γεγονός – και να προσπαθήσουμε να εκτιμήσουμε τις επιπτώσεις του σ’ αυτή τη βάση. Στην ουσία η εταιρεία είναι θύμα της προσπάθειας του Σι Τζινπίνγκ να αναμορφώσει τη δομή της κινεζικής οικονομίας. Την Evergrande θα ακολουθήσουν και άλλες εταιρείες – και όχι επειδή θα έχουν υποστεί τις επιπτώσεις της κατάρρευσής της. Θα είναι ένα κύμα που θα σαρώσει όλους τους τομείς επειδή επιδιώκει η ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας.
Η Κίνα εισήγαγε τον καπιταλισμό, αλλά με ειδικά χαρακτηριστικά. Πρώτον, τον περιόρισε σ’ ένα συγκεκριμένο επίπεδο της οικονομίας και της κοινωνίας.
Η διανομή των ωφελειών είναι ελεγχόμενη και συνδυάζεται με πολιτικά/ κομματικά κριτήρια. Δεύτερον, δεν άφησε την ελευθερία της αγοράς να επηρεάσει την πολιτική κατάσταση – δηλαδή τη θέση του ΚΚΚ στην Κοινωνία και την οικονομία. Τρίτον, κράτησε μεγάλο μέρος πολλών τομέων στα κρατικά χέρια. Και, τέταρτον, διατήρησε αλώβητο το δικαίωμα να επεμβαίνει όπου και όταν το θεωρεί σκόπιμο ή αναγκαίο.
Δημιουργήθηκε έτσι μια οικονομία που έφερε μαζί όλα τα θετικά και αρνητικά στοιχεία του καπιταλισμού. Η μεγάλη αγορά βοήθησε στην ίδρυση μεγάλων επιχειρήσεων. Η συρροή των ξένων έφερε κεφάλαια. Τα ξένα κεφάλαια και οι γηγενείς επιχειρήσεις απορρόφησαν το εργατικό δυναμικό αυτό ακριβώς κι έτσι αυξήθηκε το εισόδημα και η κατανάλωση. Η ακόρεστη δίψα για κεφάλαια που χρηματοδοτούν τη συνεχή επέκταση καλύφθηκε με το χρηματιστήριο, που λειτούργησε ως άψογος καπιταλιστικός θεσμός, και τις κρατικές τράπεζες, που με χαλαρά κριτήρια δάνεισαν τις άπληστες κρατικές και μη επιχειρήσεις.
Το πρόβλημα είναι ότι η απληστία του σχετικά πρώιμου (για την Κίνα) καπιταλισμού έφερε μια γενικότερη τάση ελευθερίας που άρχισε να επηρεάζει την ίδια τη συμπεριφορά του πληθυσμού - την κουλτούρα. Μια μεσαία τάξη ανέτειλε, που διεκδικούσε προνόμια. Ο ταχύς πλουτισμός έφερε ζήλεια και η ζήλεια διαφθορά. Μεγάλοι επιχειρηματίες θεώρησαν πως ο κρατικός έλεγχος δεν τους αφορούσε. Λαϊκοί καλλιτέχνες εκτίμησαν πως μπορούσαν να παίξουν με τα σύμβολα της κινεζικής κουλτούρας. Και οι influencers έκαναν την πανηγυρική εμφάνισή τους - μεγαλώνοντας έτι περαιτέρω την απόσταση ανάμεσα στον Κομφούκιο και την αγορά.
Αναπόφευκτα, το κόμμα όφειλε να επέμβει. Η προετοιμασία είχε ήδη γίνει -γιατί η πολιτική ηγεσία της Κίνας δεν αντιδρά σπασμωδικά, αλλά πάντα με σχέδιο- από τη στιγμή της εκλογής του Σι Τζινπίνγκ.
Τα πρώτα σημάδια φάνηκαν με τη μάχη κατά της διαφθοράς - όπου όσοι ανακαλύφθηκαν τιμωρήθηκαν άσχετα με την πολιτική ή και κοινωνική θέση τους. Συνέχισε με την εξαφάνιση από το διαδίκτυο ορισμένων καλλιτεχνών και influencers. Και εντάθηκε όταν κόπηκαν τα επιχειρηματικά (και Προσωπικά) φτερά μεγάλων και πανίσχυρων οικονομικά επιχειρηματιών με δραστηριότητες που διεμβόλιζαν πολλούς τομείς - όπως του Τζακ Μα.
Το ΚΚΚ γνωρίζει πολύ καλά ότι θα υπάρξουν συνέπειες. Εκτιμά, όμως, πως μπορεί να τις ελέγξει. Τους τελευταίους μήνες έκανε την εμφάνισή της στα ελεγχόμενα μέσα η φράση «marketized default», που ερμηνεύεται ως μια διαδικασία όπου με ελεγχόμενους κανόνες θα επιτευχθεί η αναδιάρθρωση ή και η χρεοκοπία επιχειρήσεων με την αγορά να λειτουργεί.
Ακούγεται ακραίο, αλλά δεν θα είναι η πρώτη φορά που η Κίνα θα πετύχει κάτι που άλλες πολιτικές ηγεσίες και άλλα κράτη θεωρούν ανέφικτο. Η ύπαρξη του αυταρχικού καπιταλισμού το αποδεικνύει.
Το πρόβλημα μπορεί ίσως λοιπόν να ελεγχθεί στην Κίνα. Το ερώτημα είναι αν οι επιπτώσεις του στην παγκόσμια οικονομία, και ειδικά στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, μπορούν να ελεγχθούν.
Η καμπάνια του ΚΚΚ να μειώσει τη δανειακή μόχλευση των επιχειρήσεων νομοτελειακά θα επηρεάσει τις ξένες εταιρείες, τις ξένες τράπεζες. Η διασύνδεση κινεζικών επιχειρήσεων με εταιρείες της Δύσης θα επηρεαστεί. Τα ποσά είναι τεράστια. Οι υποχρεώσεις της Evergrande και μόνο ξεπερνούν τα 300 δισ. δολάρια. Ήδη η κρατική παρέμβαση στον τομέα της τεχνολογίας μείωσε τη χρηματιστηριακή αξία της κατά 1 τρισ. δολάρια. Πολλές κινεζικές εταιρείες που είναι στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης γνώρισαν την πίκρα της κατάρρευσης.
Στην περίπτωση της Κίνας και του ΚΚΚ η λογική του "too big to fail" (πολύ μεγάλος για να χρεοκοπήσει) απλά δεν ισχύει. Η χρεοκοπία δεν θα επιδιωχθεί. Αλλά, άλλες μεν οι βουλές της πολιτικής ηγεσίας και άλλες των αγορών. Έχοντας αφήσει το πνεύμα του καπιταλισμού -της αγοράς- να βγει από το μπουκάλι, το κόμμα θα έχει μάχη να δώσει. Μεγάλη μάχη. Παράπλευρες απώλειες θα υπάρξουν όποιος και να κερδίσει. Το θέμα είναι ότι η Κίνα τις ανέχεται. Η Δύση μπορεί;
