του Λάμπρου Γ. Ροϊλού*
Εκτός από τις εμφανιζόμενες από τον κ. Πούτιν γεωπολιτικές δικαιολογίες για την κατ’ ουσίαν ιμπεριαλιστική ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, υπάρχει και το θρησκευτικό προκάλυμμα/ υπόβαθρο της.
Ο θρησκευτικός προσηλυτισμός: μπορεί να γίνει ηθικά ανεκτός, αν θα αποβλέπει μόνο στη θρησκευτική συνείδηση και στις θρησκευτικές πεποιθήσεις των πολιτών, εφόσον βέβαια δεν επιβάλλεται διά της βίας. Ο πολιτικός όμως προσηλυτισμός μέσω της θρησκείας, είναι ηθικά και νομικά ανεπίτρεπτος.. Νομικά, διότι υποσκάπτει τους δημοκρατικούς θεσμούς. Γιατί όταν η θρησκεία γίνεται εργαλείο πολιτικής προπαγάνδας (στα πλαίσια της επέκτασης «του πίστευε και μη έρευνα» ακόμα και στα πολιτικά δρώμενα) οδηγεί στην απολυταρχία. Ηθικά ανεπίτρεπτος, διότι καταρρακώνει και την ίδια τη θρησκεία, η οποία από την φύση της δεν πρέπει να επιδιώκει συμμετοχή στο πολιτικό γίγνεσθαι, παρά μόνο στην τήρηση των χριστιανικών κανόνων και αξιών. Αν τώρα, πολιτικές πράξεις κρίνονται αντιχριστιανικές ή/και ανήθικες, καθήκον της θρησκείας είναι να τις επισημάνει και να τις κατακρίνει, όχι να επέμβει πολιτικά ή/και με βία για να υπερισχύσει..
Ο ευλαβής χριστιανός ορθόδοξος κ. Πούτιν τα αγνοεί όλα αυτά. Ή σε κάθε περίπτωση υποκρίνεται ότι δεν τον αφορούν.
Η θρησκευτική διάσταση του πολέμου: για αυτόν είναι Μεσσιανική. Σηκώνοντας το λάβαρο της ορθοδοξίας στο εσωτερικό του και στο εξωτερικό μέσω των φερέφωνων του στο διαδίκτυο (πέραν των πολιτικών του επιχειρημάτων) ισχυρίζεται ότι έρχεται να πατάξει την διαφθορά του Χριστιανικού κόσμου της Δύσης. Την έκλυση των ηθών, την ομοφυλοφιλία, την ηθική διαφθορά, τον φεμινισμό, τις αμβλώσεις, την ασέβεια στην θρησκεία κ.ο.κ.
Επιβάλλει στην Ρωσική Εκκλησία και στους χιλιάδες ρώσους ιερείς την ευλογία των όπλων και της εισβολής στους ομόδοξους αδελφούς Ουκρανούς. Πλην μιας διακήρυξης πολύ μικρής μειονότητας, οι τρομοκρατημένοι ρώσοι ιερείς δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να «πειθαρχήσουν». Αλίμονο σε όποιον αρνηθεί ή εκφράσει αντίθετη άποψη. Θα έχει την τύχη των πολιτικών του αντιπάλων που κατά καιρούς έχει εξοντώσει.
Οι ευρωπαίοι έχουν να ζήσουν τέτοιες πολιτικές από την εποχή της Ιεράς Εξέτασης στον Μεσαίωνα, από τις σταυροφορίες στους Αγίους τόπους ή τις κατακτήσεις κυρίως των Ισπανών/ Πορτογάλων στην Αμερική τον 16-17ο αιώνα. Έμελλε λοιπόν να τα ξαναζήσουν τον 21ο αιώνα ελέω του κόκκινου Τσάρου.
Σύμφωνα με το τηλεοπτικό διάγγελμα του Πούτιν του Φεβρουαρίου 2022, με το οποίο δικαιολογούσε την εισβολή στην Ουκρανία, αφού την χαρακτήριζε σαν την «αρχαία αυτή ρωσική χώρα» (χωρίς να την κατονομάζει), ισχυριζόταν ότι οι κάτοικοι της ήταν ορθόδοξοι προ αμνημονεύτων χρόνων και ότι τώρα διώκονται από ένα ανομιμοποίητο «ναζιστικό» καθεστώς στο Κίεβο. Αγνοώντας βέβαια ότι ήταν το Κίεβο με τον μεγάλο πρίγκιπα τουVolodimir τον 10ο αιώνα που πρώτο επέβαλε και διέδωσε στη Ρωσία τον ορθόδοξο χριστιανισμό. Περιφρονώντας επίσης ότι αναφερόταν σε δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση.
Η «Μεγάλη Αγία Ρωσία»: Σύμφωνα με δημοσίευση στο περιοδικό ΤΙΜΕ (15-4-22), ο Πούτιν με μια θρησκευτική ρητορική, κεφαλαιοποιεί πάνω σε μια μακρά παράδοση που φαντάζεται μια Μεγάλη Ρωσία να επεκτείνεται και να συμπεριλαμβάνει τις σημερινές Ουκρανία και Λευκορωσία, σαν μια συνενωμένη περιοχή γνωστή με το όνομα «Αγία Ρωσία». Αυτή η «πνευματική συνένωση» των τριών εθνών θέλει να εμφανιστεί από τον Πούτιν σαν η δικαιολογία για την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» (όχι εισβολή σε ξένο κυρίαρχο κράτος) κατά του Ουκρανικού δήθεν «ναζιστικού καθεστώτος» που την κυβερνά. Οι οπαδοί αυτής της «μεγάλης ιδέας», ορθόδοξοι Ρώσοι εθνικιστές, βλέπουν στην «επιχείρηση» αυτή την επαλήθευση της προφητείας ενός αγίου μοναχού του 20ου αιώνα από το ουκρανικό Chernihiv, σύμφωνα με την οποία «όπως ο Θεός, Χριστός και Άγιο πνεύμα, απαρτίζουν την αδιαίρετη Αγία Τριάδα, έτσι και η Ρωσία, Ουκρανία και Λευκορωσία απαρτίζουν την Αγία Ρωσία και δεν μπορούν να διαχωριστούν».
Ο Πούτιν δεν ήταν ο πρώτος που προσπάθησε να εκμεταλλευτεί αυτή τη μεγάλη ιδέα για να προσποριστεί κοσμική δύναμη. Πέραν του ότι είχε χρησιμοποιηθεί η θρησκεία επανειλημμένα και επί της Τσαρικής Ρωσίας. Παρόμοια έπραξε ο Στάλιν τις πιο δύσκολες ώρες του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Όταν μετά από πολλές δεκαετίες διώξεων της ορθοδοξίας από τους Μπολσεβίκους και τον ίδιο. Μετά και την καταστροφή των σημαντικότερων ρωσικών εκκλησιών από αυτόν, αποκατέστησε την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και άλλαξε την κομμουνιστική διεθνή με νέο εθνικό ύμνο, που στο κείμενο του υμνούσε την Σοβιετική Ένωση σαν «αδιάσπαστη, και τα μέρη της συνδεδεμένα διά παντός με την Μεγάλη Ρωσία». Βέβαια, ακόμα και ο αδίστακτος Στάλιν εργαλειοποίησε την θρησκεία για να υπερασπιστεί την χώρα του από τους Γερμανούς εισβολείς, και όχι για να δικαιολογήσει μια εισβολή σε ξένη χώρα.
Δεν είναι σύμπτωση ότι σε μια πρόσφατη συγκέντρωση υπέρ του πολέμου στην Ουκρανία σε στάδιο στη Μόσχα, ο Πούτιν μπροστά σε συγκεντρωμένο πλήθος χιλιάδων με σημαίες που ζητωκραύγαζαν, είπε ότι « η ειδική επιχείρηση» ξεκίνησε στα γενέθλιά του Αγίου Theodore Ushakov, ναυτικού διοικητή του 18ου αιώνα που φημίζονταν ότι δεν έχασε ούτε μια μάχη. «Έτσι ήταν τότε» βροντοφώναξε, «έτσι και τώρα και έτσι πάντα θα είναι». (Ο Άγιος αυτός όμως φαίνεται μέχρι τώρα να εναντιώνεται και να μην τον εισακούει!).
Τα πιο πάνω θεωρώ ότι συμπίπτουν με το γεγονός ότι μετά την πτώση του κομμουνισμού το 1989, η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 1991 με απόφαση των τριών προέδρων Ρωσίας, Ουκρανίας και Λευκορωσίας με τις γνωστές ως συνθήκες της Belovezhskaya.
Οπότε, τι πιο φυσικό; Μετά την αναμενόμενη από τον Πούτιν υποταγή της Ουκρανίας (κατεστραμμένης από την εισβολή και με άλλη κυβέρνηση υποχείριο του), με την Λευκορωσία στο τσεπάκι του, να οραματιζόταν αυτός την ανασύσταση της Σοβιετικής Ένωσης (με άλλο όνομα) μετά από συναπόφαση των τριών αυτών χωρών, στο ιδεατό της «Μεγάλης Ρωσίας » υπό την μοναδική και απόλυτη βέβαια ηγεσία του ίδιου.
Η σχέση Πούτιν-Κυρίλλου:
Η στενότερη σχέση Πούτιν και του Ρώσου πατριάρχη Κυρίλλου (φημολογούμενου και αυτού ως πρώην πράκτορα της KGB) ξεκινάει από το 2012, όταν εν μέσω κάποιων λαϊκών αντιδράσεων ο Πούτιν επανεξελέγη για τρίτη θητεία. Ήταν τότε που άρχισε να εργαλειοποιεί την θρησκεία για πολιτικό του όφελος. Ο Κύριλλος είχε τότε χαρακτηρίσει την ηγεσία του Πούτιν σαν «ένα θαύμα του θεού». Ενώ ο Πούτιν προσπαθούσε να προβάλει την Ρωσία σαν υπερασπιστή των συντηρητικών χριστιανικών αξιών σε αντίθεση με την έκλυση ηθών εκ μέρους της Δύσης.
Η εχθρότητα του Κυρίλλου προς τους κυβερνώντες την Ουκρανία έφτασε στις αρχές του 2018 στο απόγειο της, όταν κηρύχθηκε σε αυτή τη χώρα από μεγάλο μέρος των εκεί ορθοδόξων χριστιανών ως Αυτοκέφαλος η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία (υπαγόμενη μέχρι τότε στον Ρώσο πατριάρχη) υπό τον Μητροπολίτη Κιέβου Επιφάνιο. Για να αναγνωριστεί το 2019 η αυτοκεφαλία της από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.
Έτσι οι Ουκρανοί χριστιανοί ήσαν έκτοτε τριχοτομημένοι. Οι περί τα 30 εκατομμύρια ορθόδοξοι χριστιανοί είχαν χωριστεί σε οπαδούς της αυτοκέφαλης και σε αυτούς που υπάγονταν στο Ρωσικό Πατριαρχείο. Άλλα 4,5 εκατομμύρια ακολουθούσαν την «Ελληνική Καθολική Εκκλησία» της Ουκρανίας. Μετά την εισβολή όμως οι ηγέτες των Ουκρανών ορθοδόξων χριστιανών ενώθηκαν κατά του Ρώσου πατριάρχη.
Σαν φυσικό επακόλουθο λοιπόν της προηγούμενης συνεργασίας Πούτιν- Κυρίλλου ήρθε η δήλωση στήριξης του Κυρίλλου στην «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» του Πούτιν, τον Φεβρουάριο 2022, όταν μιλώντας προς Ρώσους στρατιωτικούς ηγέτες (στα εγκαίνια ναού αφιερωμένου στον ρωσικό στρατό!!!) συνεχάρη τον Πούτιν για την «υψηλή και υπεύθυνη υπηρεσία στο λαό της Ρωσίας» μνημονεύοντας ότι η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία πάντοτε συνέβαλε στην πατριωτική παιδεία των Ρώσων πολιτών». Υμνώντας τις στρατιωτικές υπηρεσίες σαν «την ενεργή εκδήλωση Ευαγγελικής αγάπης στο πλησίον». Με δύο λόγια ευλόγησε την εισβολή και προέτρεψε τους Ρώσους κληρικούς να πράξουν το ίδιο. (Λες και μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά …).
Η προπαγάνδα του διαδικτύου, οι Έλληνες vloggers και ο Ελέω Θεού Τσάρος:
Άλλο φυσικό επακόλουθο της εργαλειοποίησης της θρησκείας εκ μέρους του Πούτιν ήταν η μέσω του διαδικτύου προπαγάνδα, ακόμα και με το επικάλυμμα της θρησκείας, για την προάσπιση των απόψεων και εν γένει θέσεων του, εσωτερικών και διεθνών.
Σε αυτά τα πλαίσια επιστρατεύτηκαν ακόμα και πολλοί Έλληνες μεταξύ αυτών και μοναχοί του Αγίου Όρους. Αυτοί διαστρεβλώνοντας ή βάζοντας λόγια στο στόμα προφητών (Κοσμά Αιτωλού, Αγ. Παΐσιου, του Στάρετς και άπειρων άλλων ονοματιζόμενων Ρώσων «προφητών/Αγίων» που παρελαύνουν εν είδη αφηγηματικού παραληρήματος, εξυμνούν τον Πούτιν και δικαιολογούν τις στρατιωτικές ενέργειες του. Στο YouTube μόνο, δραστηριοποιούνται (ιδιαίτερα από τον Μάρτιο) πολλά τέτοιου είδους vlogs (δηλαδή video-blogs). Από αυτά ξεχωρίζουν το Greek Orthodox vlogger εμφανίζοντας εκεί προφητεία για ένα «Τσάρο, δηλαδή έναν ηγέτη, εκλεγμένο από τον Κύριο, με ζέουσα πίστη, μεγάλο μυαλό και σιδερένια θέληση, πριν την έλευση του Αντίχριστου». Το Vima Orthodoxias που αναφέρει σαν προφητεία του Στάρετς «ότι ένας Ρασπούτιν θα καταστρέψει την Ρωσία και ένας Πούτιν θα την σώσει!» Επίσης άλλο με το όνομα ΣΤΥΛΟΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ. Σε αυτά μπορεί κανείς να βρει και την δημοφιλή «προφητεία» κατά την οποία θα επέμβει από τον βορρά το «ξανθό γένος» (των Ρώσων) να συντρίψει και να αφανίσει την Τουρκία αποδίδοντας στους Έλληνες την Κωνσταντινούπολη!!
Τέλος το Romanos channel αναφέρει την προφητεία του Ουκρανού Αγίου Στάρετς κατά την οποία οι ξένοι θα κάνουν τα Ρωσικά στρατεύματα να κατέβουν μέχρι το Κίεβο όπου οι Ουκρανοί θα τα υποδεχθούν σαν σωτήρες τους!!!
Σχετική ήταν βέβαια και η επίσκεψη του Πούτιν στο Άγιο Όρος το 2016 συνοδευόμενη με δωρεά 30 εκατομμυρίων δολαρίων για επισκευή του ρωσικού μοναστηριού αλλά και η προσπάθεια επιρροής και των άλλων μονών εκεί.
Όταν εμφανίστηκε φωτογραφούμενος σε Αγιορείτικο εκκλησιαστικό θρόνο αλλά και σαν ταπεινός προσκυνητής, συνοδευόμενος βέβαια από πολυάριθμους σωματοφύλακες, δοκιμαστές κλπ. (Βλ. ρεπορτάζ στο Πρώτο Θέμα 8-6-2016).
Είναι γνωστό ότι η μητέρα του Πούτιν ήταν θρησκευόμενη και ότι σε μεγάλο μέρος της ζωής του έφερε ένα σταυρό.
Στην συνέντευξή του στο περιοδικό TIME το 2007: ο Πούτιν όμως εμφανίσθηκε αμφιλεγόμενος στα ερωτήματα για το θρησκευτικό του πιστεύω και τις απόψεις του για τον θεό.
Στην ερώτηση για το ρόλο που παίζει η θρησκεία στην δική του ηγεσία και πόσο θα έπρεπε η θρησκεία να επηρεάζει την πολιτική και την δημόσια σφαίρα εν γένει, απάντησε: «Πρώτα και κύρια πρέπει να μας διέπει η κοινή λογική, αλλά και η κοινή λογική πρέπει να βασίζεται πρώτα από όλα σε ηθικές αρχές. Και δεν είναι δυνατόν σήμερα να γίνεται διαχωρισμός της ηθικής από τις θρησκευτικές αξίες». «Δεν θα επεκταθώ γιατί δεν θέλω να επιβάλω τις απόψεις μου σε αυτούς που έχουν διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων». (Δημοκρατικές ευαισθησίες ενός αδίστακτου δικτάτορα!).
Επίλογος:
Στο σημείο αυτό, αφενός θα πρέπει να εφιστήσουμε την προσοχή στον κ. Πούτιν ότι βασική αρχή της Χριστιανικής Ορθοδοξίας είναι η αγάπη. Όχι μόνον προς τον Θεό, αλλά προς όλους και κυρίως η βοήθεια στον πλησίον του. Να του επισημάνουμε ότι δεν υπάρχει ούτε μία από τις δέκα εντολές που να μην έχει παραβεί. Ό,τι χωρίς μετάνοια, δεν υπάρχει χριστιανική συγχώρεση. Αυτός όμως δείχνει αμετανόητος για τις θηριωδίες του.
Αλλά κυρίως να του μάθουμε την Ελληνική χριστιανική ορθόδοξη ρήση, που ταιριάζει στις απαντήσεις του κατά την πιο πάνω συνέντευξη και λέει ότι: «Μωραίνει ο Κύριος όν βούλεται απωλέσει».
*Συνταξιούχος δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, συγγραφέας, ερευνητής
