Πόλεμος στην Ουκρανία: Φίλοι χωρίς προνόμια

του James Harold*

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει αμφισβητήσει τη διεθνή τάξη, αλλά το ίδιο και η απάντηση από τις μεγάλες βιομηχανικές χώρες. Σε ομιλία στο Ατλαντικό Συμβούλιο νωρίτερα αυτόν τον μήνα, η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Τζάνετ Γέλεν ανέφερε τη διφορούμενη απάντηση της Κίνας στη ρωσική επιθετικότητα ως λόγο για να επιστρέψει πίσω περισσότερη παραγωγή. Η ιδέα είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι εταίροι και σύμμαχοί τους θα πρέπει να αναλάβουν περισσότερο έλεγχο στις κρίσιμες αλυσίδες εφοδιασμού μετατοπίζοντας τις εμπορικές τους σχέσεις μακριά από στρατηγικούς ανταγωνιστές.

Η αρχή της Γέλεν έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη μακροπρόθεσμη δυτική ορθοδοξία που εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Για δεκαετίες, οι ηγέτες των ΗΠΑ και της Ευρώπης ακολούθησαν μια στρατηγική παγκοσμιοποίησης, διαμορφώνοντας τις εμπορικές σχέσεις με την αντίληψη ότι οι προηγουμένως περιθωριοποιημένες ή αντίπαλες χώρες θα μπορούσαν να τεθούν σε μια ενιαία σταθερή διεθνή τάξη μέσω εμπορικών και οικονομικών δεσμών. Πουθενά δεν υπήρχε μεγαλύτερη επιρροή ή ελπίδα ότι η οικονομική ανάπτυξη θα εξομάλυνε τις άκρες της ιδεολογικής σύγκρουσης και της ασφάλειας, όσο στη Γερμανία.

Σκεφτείτε το διπλό σοκ του 2016, της χρονιάς του Brexit και της εκλογής Τραμπ. Ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα υπάρξει άλλη κυβέρνηση Τραμπ το 2024; Παρομοίως, ποιος μπορεί να είναι σίγουρος ότι η Ρωσία δεν θα υποστεί βαθύ πολιτικό αναπροσανατολισμό – ακόμα και εκδημοκρατισμό – στον απόηχο ενός καταστροφικά κακοδιαχειρισμένου πολέμου;

Η αναγνώριση των διεθνών φίλων κάποιου θα είναι πάντα μια προβληματική άσκηση. Οι ηγέτες των ΗΠΑ και της Ευρώπης έχουν απογοητευτεί από τον μακρύ κατάλογο των χωρών που δεν υποστήριξαν προτάσεις μομφής κατά της Ρωσίας στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Αλλά δεν θα ήταν συνετό να αφήσουμε αυτές τις ψήφους να επηρεάσουν τη μελλοντική κατεύθυνση του εμπορίου.

Οι απαγορεύσεις κατά των συναλλαγών, με τον εχθρό απέναντι, έχουν νόημα μόνο σε μια ολοκληρωτική σύγκρουση. Αλλά όταν αντιμετωπίζουμε κοινά προβλήματα – όπως ασθένειες και εκπομπές ρύπων που κινούνται πέρα από τα σύνορα και μεταξύ ηπείρων – δεν υπάρχουν εχθροί, μόνο πιθανοί (και απαραίτητοι) εταίροι. Το ίδιο ισχύει και για την απειλή της πείνας, μία από τις πολλές τρομακτικές συνέπειες του πολέμου της Ρωσίας. Στο τέλος της ημέρας, η επιλογή φίλων δεν θα ταΐσει τους ανθρώπους. Αν μη τι άλλο, θα δημιουργήσει περισσότερους εχθρούς.

*καθηγητής Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στο Princeton University