Το τέλος της σκανδιναβικής ουδετερότητας

της Paulina Neuding*

Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, το «αδέσμευτοι σε περίοδο ειρήνης, ουδέτεροι σε περίοδο πολέμου» δεν αντιπροσώπευε απλώς το δόγμα ασφαλείας της Σουηδίας, αλλά ήταν και μια στάση η οποία συνέβαλλε στη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας και αυτοσυνείδησης των Σουηδών. Όμως, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ενδέχεται σύντομα να θέσει τέλος στην παραδοσιακά αδέσμευτη στάση της χώρας και είναι πιθανό να την οδηγήσει να υποβάλει, όπως και η Φινλανδία, αίτημα ένταξης στο ΝΑΤΟ.

Μόλις στις 8 Μαρτίου, δύο εβδομάδες αφότου ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν ξεκίνησε τον πόλεμό του στην Ουκρανία, η σουηδή πρωθυπουργός, η Σοσιαλδημοκράτισσα Μαγκνταλένα Αντερσον, έλεγε ότι το αίτημα ένταξης στο ΝΑΤΟ «στην παρούσα κατάσταση (…) θα αποσταθεροποιούσε περαιτέρω αυτή την περιοχή της Ευρώπης και θα αύξανε τις εντάσεις». Σήμερα, όμως, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις από το εσωτερικό των Σοσιαλδημοκρατών που οδηγούν στο συμπέρασμα πως το αίτημα μπορεί να κατατεθεί μέχρι τη σύνοδο κορυφής της Μαδρίτης, τον Ιούνιο. Η στάση της χώρας σε ζητήματα ασφαλείας έχει ήδη αλλάξει ριζικά.

Οι εξελίξεις στη γειτονική Φινλανδία επηρεάζουν επίσης τη σχετική συζήτηση. Το γεγονός ότι η χώρα ήταν ευάλωτη απέναντι στην ΕΣΣΔ και, στη συνέχεια, τη Ρωσία αποτελούσε επί μακρόν έναν σημαντικό λόγο για να παραμείνει η Σουηδία αδέσμευτη, καθώς πολλοί υπέθεταν ότι η Φινλανδία θα έπεφτε στον έλεγχο του Κρεμλίνου εάν η Σουηδία εντασσόταν στο ΝΑΤΟ. Τα τελευταία χρόνια, η Σουηδία έχει επενδύσει έντονα στη συνεργασία της με τη Φινλανδία σε ζητήματα ασφαλείας. Ουδείς πρέπει να εκπλαγεί εάν οι δύο σκανδιναβικές χώρες ενεργήσουν συντονισμένα στο θέμα του ΝΑΤΟ.

Κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, η Σουηδία εφάρμοσε μια στάση «μυστικής συμμαχίας» με το ΝΑΤΟ, κάτι που ερχόταν σε ευθεία αντίθεση με την επίσημη ρητορική. Υπό τον Ούλοφ Πάλμε, ο οποίος ηγήθηκε των Σοσιαλδημοκρατών και διετέλεσε δύο φορές πρωθυπουργός από το 1969 μέχρι τη δολοφονία του, το 1986, το ΝΑΤΟ χαρακτηριζόταν ως μια απειλητική «πυρηνική συμμαχία» και απορριπτόταν. Όμως, αν και αντιαμερικανός δημοσίως, ο Πάλμε έδινε έμφαση σε ιδιωτικό επίπεδο στη συνέχιση της συνεργασίας με το ΝΑΤΟ.

Το επίσημο δόγμα ασφαλείας του Πάλμε υπήρξε κάτι σαν τοτέμ μέχρι τον θάνατό του, ενώ το πνεύμα του συνέχισε να επηρεάζει την εξωτερική πολιτική. Στην πράξη, πάντως, η Σουηδία έχει εγκαταλείψει την ουδετερότητα. Από το 2009, δεσμεύεται από το άρθρο της ΕΕ περί αλληλεγγύης, που υποχρεώνει τα κράτη – μέλη να βοηθούν όποιο δεχθεί ένοπλη επίθεση – έστω και όχι υποχρεωτικά με ένοπλα μέσα.

Η Σουηδία εμβάθυνε, σταδιακά, τη συνεργασία της και με το ΝΑΤΟ και σήμερα είναι (όπως και η Φινλανδία) ένας προνομιούχος εταίρος. Είναι, επίσης, μέλος της Συνεργασίας για την Ειρήνη, έχει συνεισφέρει στρατεύματα σε διεθνείς επιχειρήσεις υπό το ΝΑΤΟ και συμμετέχει σε ασκήσεις της Συμμαχίας.

Σημειώνεται πως η στάση της ουδετερότητας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου απαιτούσε ισχυρές ένοπλες δυνάμεις, με τις σχετικές δαπάνες να ανέρχονται μέχρι και στο 4% του ΑΕΠ. Ετσι, η χώρα διατηρούσε την τέταρτη μεγαλύτερη πολεμική αεροπορία παγκοσμίως, ενώ είχε τη δυνατότητα να κινητοποιήσει μέσα σε λίγες ημέρες το σύνολο του ανδρικού πληθυσμού σε ηλικία στράτευσης.

Σήμερα, οι αμυντικές δαπάνες ανέρχονται μόλις στο 1,3% του ΑΕΠ. Το 2013, ο τότε διοικητής των ενόπλων δυνάμεων είχε παραδεχθεί δημοσίως ότι η Σουηδία θα μπορούσε να αντισταθεί σε μια επίθεση «για περίπου μία εβδομάδα, ενώ στη συνέχεια θα αναγκαζόταν να ζητήσει βοήθεια από άλλες χώρες». Μόνο δε μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, η Άντερσον ανακοίνωσε πως οι δαπάνες θα αυξάνονταν στο 2%.

Με βάση αυτά και δεδομένης της στροφής στην κοινή γνώμη, μπορούμε να αναμένουμε ότι η Σουηδία θα θέσει οριστικά τέλος στην παρωδία της ουδετερότητας και της αδέσμευτης στάσης.

*σουηδή δημοσιογράφος, γράφει τα κεντρικά άρθρα της σουηδικής εφημερίδας «Svenska Dagbladet» και αρθρογραφεί στη δανέζικη εφημερίδα «Berlingske»
**πρώτη δημοσίευση: www.ot.gr