του Παναγιώτη Ε. Πετράκη*
H ανακοίνωση του Eurogroup ότι η «τρέχουσα οικονομική κατάσταση και η αυξημένη αβεβαιότητα απαιτούν προσεκτικό σχεδιασμό της δημοσιονομικής πολιτικής το 2023 είναι χαρακτηριστική για τις άμεσες προοπτικές της ευρωπαϊκής οικονομίας. Δηλαδή μπαίνει τέλος στη χαλαρή άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής που είχε ως στόχο την ανάταξη της μείωσης του επιπέδου ζήτησης λόγω COVID. Στη συζήτηση στην ευρωζώνη επανέρχεται το ζήτημα της βιωσιμότητας του χρέους και η βελτίωση των συνθηκών ανάπτυξης με γνώμονα την αποφυγή ενίσχυσης χωρίς πληθωριστικές πιέσεις. Τα μηνύματα (οικονομικά και πολιτικά) είναι αρκετά και ξεφεύγουν από τα όρια του παρόντος σημειώματος, αλλά διαπιστώνουμε ότι ενεργοποιείται η σύσφιγξη των χρηματοδοτικών συνθηκών, παρόλο που φαίνεται ότι θα αναπτυχθούν εργαλεία από την ECB για τον έλεγχο των spreads.
Μάλιστα ο περιορισμός των χρηματοδοτικών συνθηκών έχει σχεδόν παράλληλη εξέλιξη στις αναπτυσσόμενες χώρες και στις ανεπτυγμένες χώρες εξαλείφοντας όλη τη χρηματοδοτική διευκόλυνση που είχε δημιουργηθεί επί COVID! Αλλαγή σελίδας λοιπόν, που γίνεται αισθητή μέσω της αύξησης των επιτοκίων, χαμηλότερους ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης, την κατάρρευση των αγορών μετοχών και την αμφίβολη πορεία του κατασκευαστικού τομέα. Στις ανεπτυγμένες οικονομίες συνεχίζει να υπάρχει μια ψευδαίσθηση πιστωτικής επάρκειας που είναι αποτέλεσμα του πληθωρισμού, αλλά και αυτή θα αποσβεστεί με την πάροδο του χρόνου.
Στα θετικά όμως επισημαίνεται η χαμηλή σχέση χρεών με τις αξίες του ενεργητικού και στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά. Πρόκειται για μια κρίσιμη σχέση, η χειροτέρευση της οποίας θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια κρίση ισολογισμών τύπου του 2008. Ομως τέτοιες ενδείξεις δεν υπάρχουν και η εμπειρία του άμεσου παρελθόντος αποδυναμώνει παρόμοιες συμπεριφορές και από πλευράς τραπεζών και από πλευράς επιχειρήσεων και ιδιωτών.
Η σύσφιγξη των χρηματοδοτικών συνθηκών ήταν αποτέλεσμα βεβαίως της όξυνσης των πληθωριστικών πιέσεων που, σύμφωνα όμως με αρκετές ενδείξεις, διέρχονται τα υψηλότερα επίπεδα. Αν οι πληθωριστικές πιέσεις δεν αυξηθούν, τότε και οι αρνητικοί δείκτες, επιτόκια, πιστωτική επέκταση, κόστος δανεισμού, επίπεδα μετοχών δεν θα χειροτερεύσουν περισσότερο από την αναμενόμενη αύξηση του βασικού επιτοκίου μέχρι μια ποσοστιαία μονάδα. Εάν δεν χειροτερεύσουν λοιπόν οι συνθήκες, τότε ενδεχομένως πάμε σε μια ομαλή προσγείωση ή μια ρηχή ύφεση (ανεπτυγμένες χώρες, όχι Ελλάδα) με χαμηλές αρνητικές επιπτώσεις για το 2023. Αυτό είναι και το πιο πιθανό σενάριο σήμερα.
Και αυτή όμως η εξέλιξη κρύβει μια μεγάλη αβεβαιότητα. Πρόκειται για τη συμπεριφορά του Πούτιν απέναντι στις κυρώσεις της Δύσης. Θα τραβήξει τη σκανδάλη της διακοπής των ενεργειακών ροών για την ευρωπαϊκή οικονομία; Αν αυτό συμβεί, θα μπούμε σε νέο κύκλο πληθωριστικών πιέσεων. Αν από την άλλη μεριά θελήσει να αποφύγει να πυροδοτήσει νέες αυξήσεις, τότε θα περάσουμε σε ηρεμότερα νερά. Δυστυχώς όμως και μόνο ο κίνδυνος να συμβεί δημιουργεί νέες πληθωριστικές προσδοκίες. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε τι θα συμβεί τελικά. Το έλλειμμα εμπιστοσύνης που έχει δημιουργηθεί μεταξύ Δύσης και Πούτιν δεν είναι καλός οιωνός και σε έναν σημαντικό βαθμό όλα θα εξαρτηθούν από το εάν, πόσο και πότε ο Πούτιν θα επιχειρήσει να πιέσει την Ευρώπη τώρα.
*ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ
**πρώτη δημοσίευση: www.ot.gr
