του Ηλία Καραβόλια
«Ο μόνος τρόπος να αυξηθούν οι συντάξεις είναι να βρουν δουλειά οι νέοι, δηλαδή να γίνουν επενδύσεις». Τάδε εφη νεαρός βουλευτής σε τηλεοπτική εκπομπή.
Για να το καταλάβετε: στην πρόταση αυτή συνοψίζεται το δόγμα που διδασκόμαστε από το πρώτο έτος στο πανεπιστήμιο. Συνοψίζεται το θέσφατο του νεοφιλελευθερισμού που λέει ότι πάντα λειτουργεί ο αυτοματισμός στην οικονομία. Για τους δε οπαδούς της θεωρίας αυτής, το κράτος είναι πολύ απλά όπως ακριβώς μια «επιχείρηση» με ταμείο εσόδων -εξόδων.
Και στις αγορές κάποιος πρέπει να πληρώνει και κάποιος να πληρώνεται, δηλαδή όλα είναι ένα συναλλακτικό παίγνιο μηδενικού αθροίσματος.
(Παρακαλώ θερμά: μην βιαστούν να μου προσάψουν «αντιεπιστημονική λογική» οι ορθολογιστές οικονομολόγοι διότι ξέρω καλά τι σημαίνει κεφαλαιοποιητικό και τι αναδιανεμητικό σύστημα και το πως επιβαρύνεται σήμερα ο Έλληνας φορολογούμενος για τις συντάξεις...).
Δεν μπορούν να καταλάβουν οι μανιακοί οπαδοί του νεοφιλελευθερισμού ότι αυτό το «λειτουργικό αυτόματο» (επενδύσεις- ανάπτυξη- έσοδα) είναι μια εξίσωση με έναν σημαντικό άλλα άγνωστο παράγοντα: το κεφάλαιο, αυτό το οποίο αν δεν αποφασίσει (μόνο του) να σταματήσει την απεργία και να κάνει επενδύσεις, τότε η εξίσωση πάει περίπατo.
Και δεν λένε να καταλάβουν ότι δεν λειτουργεί πλέον πουθενά η θεωρία των trickle down economics (αυτόματη διάχυση πλούτου από πάνω προς τα κάτω).
Αυτό λοιπόν το ωραίο στα λόγια «οικονομικό αυτόματο» γίνεται δυστυχώς ακόμη πιστευτό ως θεωρία, μέσα στις σχολές, και εφοδιάζει με σθένος όσους πολιτεύονται στο όνομα του (νέο) φιλελευθερισμού και καλούνται να χαράξουν πολιτικές (πχ. να νομοθετήσουν).
Η λογική λοιπόν «να φτιάξουμε πλούτο για όλους», δηλαδή για εργαζόμενους-επιχειρήσεις-κράτος, δεν αφορά στην πραγματικότητα όλους παρά μόνο τις πολύ μεγάλες επιχειρήσεις ( και όχι πάντως τις μικρομεσαίες) δηλαδή τα κέρδη των μεγαλομετόχων και τα εισοδήματα των μεγάλων στελεχών. Έτσι θεριεύουν οι ανισότητες που φυσικά δεν αντιμετωπίζονται μόνο με αναδιανομή του πλούτου, να το πούμε και αυτό.
Η οικονομική επιστήμη πάντως δόξα τον θεό δεν εξαντλείται μόνο σε αυτή την θεωρία. Πριν τον Hayek, τον Friedman και πριν την Thatcher και τα Reaganomics, υπήρξαν και άλλες θεωρίες που ουσιαστικά «ρυμουλκήσαν» τις οικονομίες από τον βάλτο μιας πολύχρονης ύφεσης (μετά το κραχ του 1929).
Μιλάω φυσικά για τον Keynes. Έχουμε χρέος οι νεότεροι να δούμε πως θα προσαρμόσουμε τις τότε πολιτικές που πρότεινε, και τις γραμμές διαφυγής από την τότε ύφεση, στα σημερινά διαφορετικά οικονομικά, γεωπολιτικά και τεχνολογικά δεδομένα.
Ακόμα και για ζητήματα κοινωνικά όπως τις συντάξεις (αλλά και για την ανάπτυξη, τις δημόσιες επενδύσεις, το παραγωγικό μοντέλο, κ.α) απαιτείται να λειτουργήσει όσο το δυνατόν περισσότερο αποτελεσματικά η ώσμωση δημοσίου συμφέροντος - κοινωνικού κράτους- ιδιωτικής πρωτοβουλίας.Ο μετά-κευνσιανισμός στοχεύει ακριβώς σε αυτό: σε εκείνα τα σημεία βέλτιστων επιλογών μεταξύ κρατικής παρέμβασης και ελευθερίας των αγορών για κέρδος και καινοτομία, ώστε να διαχυθεί δίκαια ο πλούτος.
Η επικράτηση της λογικής του δημοσίου συμφέροντος έναντι της ηγεμονίας της αξίας (βλ. Orlean) φάνηκε -και αυτό πρέπει κάποιος να το εξηγήσει στους αμετανόητους νεοφιλελεύθερους- όταν μέσα στην πανδημία οι μισθωτοί έπαιρναν απο το κράτος 534 ευρώ κλεισμένοι στα σπίτια τους και όταν χιλιάδες επιχειρήσεις γέμισαν τα ταμεία τους με επιστρεπτέες προκαταβολές (με πολλές αδικίες και ασύμμετρη κατανομή πόρων, για να είμαι ακριβής...).
Ας τελειώνουμε λοιπόν με το παραμύθι ότι «κράτος» σημαίνει μόνο επιδόματα και πατερναλισμός και ας κατανοήσουμε ότι «ελεύθερη αγορά» δεν σημαίνει πάντα αποτελεσματικότητα, επειδή δήθεν υπάρχει αόρατο χέρι και δίκαιες τιμές ισορροπίας προσφοράς- ζήτησης (αν πράγματι ίσχυε αυτό το ωραίο σκηνικό τότε γιατί δεν έχουμε ισορροπία στην αγορά εργασίας αλλά έχουμε ανεργία και χαμηλούς μισθούς;).
Κοιτάξτε: έχει στρεβλώσει σε μεγάλο βαθμό την οικονομία και τον καπιταλισμό ο νεοφιλελευθερισμός και η απορρύθμιση των αγορών. Και έχουν φανατιστεί πολλοί που θέλουν να μας σώσουν και μάλιστα προετοιμάζονται από νωρίς γι αυτό στη ζωή τους. Αυτός ο φανατισμός γεννάει ιδεολογική στρέβλωση που περνάει και στην οικονομική επιστήμη (με τα ωραία αλλά απατηλά μοντέλα και διαγράμματα…).
