των Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη και Αντωνίας Στεφανίδου*
Οι δημιουργικές βιομηχανίες, οι οποίες περιλαμβάνουν τα οπτικοακουστικά προϊόντα, το design, τα νέα μέσα, τις παραστατικές τέχνες, τις εκδόσεις και τις εικαστικές τέχνες, αποτελούν έναν από τους πιο δυναμικούς τομείς της παγκόσμιας οικονομίας. Εκτός όμως από τη δημιουργία εισοδήματος, την ανάπτυξη θέσεων εργασίας και τα κέρδη από τις εξαγωγές, σημαντική είναι και η μη χρηματική αξία του πολιτισμού και της δημιουργικότητας, συμβάλλοντας στην κατανόηση και το διάλογο μεταξύ των λαών, καθώς και στην κοινωνική ανάπτυξη.
Η δημιουργική οικονομία συμβάλλει στην επίτευξη των Στόχων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (Sustainable Development Goals) με πολλαπλούς τρόπους. Μάλιστα, η συμβολή αυτή είναι σημαντική αναφορικά με τους ακόλουθους στόχους: μηδενική φτώχεια, ισότητα των φύλων, αξιοπρεπής εργασία και οικονομική ανάπτυξη, βιομηχανία, καινοτομία και υποδομές, λιγότερες ανισότητες, βιώσιμες πόλεις και κοινότητες, υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή, ειρήνη, δικαιοσύνη και ισχυροί θεσμοί και συνεργασία για τους στόχους.
Σύμφωνα με τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD, 2022), ο πολιτιστικός τομέας αντιπροσωπεύει το 3,1 % του παγκόσμιου ΑΕΠ, ενώ το 2020 τα πολιτιστικά αγαθά και οι υπηρεσίες αντιστοιχούσαν στο 3% και το 21% αντίστοιχα των συνολικών εξαγωγών σε εμπορεύματα και υπηρεσίες. Επιπλέον, οι πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες καλύπτουν το 6,2 % της συνολικής απασχόλησης, με σχεδόν 50 εκατομμύρια θέσεις εργασίας παγκοσμίως, παρέχοντας απασχόληση στους περισσότερους νέους (15–29 ετών) συγκριτικά με τους υπόλοιπους κλάδους.
Η δημιουργική οικονομία προωθεί την κοινωνική ένταξη, την πολιτιστική πολυμορφία και την ανθρώπινη ανάπτυξη. Ωστόσο, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και οι καταστροφικές επιπτώσεις της πανδημίας (COVID-19) στον τομέα του πολιτισμού, καθώς σχετικές εκθέσεις αναφέρουν ότι κατά τη διάρκειά της έως και 10 εκατομμύρια θέσεων εργασίας εξαφανίστηκαν από τον πολιτιστικό και δημιουργικό τομέα, ο οποίος το 2020 ζημιώθηκε κατά 750 δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως.
Οι παγκόσμιες εξαγωγές δημιουργικών αγαθών αυξήθηκαν από 419 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2010 σε 524 εκατομμύρια δολάρια το 2020, ενώ οι παγκόσμιες εξαγωγές δημιουργικών υπηρεσιών αυξήθηκαν από 487 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε σχεδόν 1,1 τρισεκατομμύρια δολάρια την ίδια περίοδο. Ενδεικτικό είναι το ακόλουθο διάγραμμα:
Το 2020 η Κίνα ήταν μακράν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας δημιουργικών αγαθών (169 δισεκατομμύρια δολάρια), ακολουθούμενη από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (32), την Ιταλία (27), τη Γερμανία (26) και το Χονγκ Κονγκ (Κίνα) (24).
Εξαγωγές όλων των δημιουργικών αγαθών από αναπτυσσόμενες και ανεπτυγμένες οικονομίες, 2002?2020 (δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ)
Πηγή: UNCTAD – βάση δεδομένων UN COMTRADE
Σύμφωνα με την UNCTAD (2022) οι ακόλουθες προτάσεις είναι χρήσιμες για τις χώρες, που προσπαθούν να επαναπροσδιορίσουν τη δημιουργική τους οικονομία:
· Αναγνώριση της σημασίας της δημιουργικής οικονομίας, βασιζόμενη σε μετρήσεις διεθνών/περιφερειακών οργανισμών, λαμβάνοντας υπόψη τις εθνικές και περιφερειακές οικονομίες.
· Ενθάρρυνση των κυβερνήσεων για συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς (UNCTAD, UNESCO, κ.λ.π.).
· Έρευνα αναφορικά με τη δημιουργική οικονομία, ώστε οι υπεύθυνοι χάραξης σχετικών πολιτικών να έχουν τις απαραίτητες πληροφορίες.
· Χαρτογράφηση, καθορισμός του πεδίου εφαρμογής των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών, συλλογή και ανάλυση δεδομένων.
· Συμμετοχή εξειδικευμένων φορέων στον πολιτιστικό και δημιουργικό τομέα, με στόχο τη συγκέντρωση στοιχείων, που αφορούν στη συμβολή της δημιουργικής οικονομίας το ΑΕΠ, την ευημερία, την απασχόληση, το εμπόριο.
· Χρηματοδοτήσεις για τη συλλογή επίσημων δεδομένων αναφορικά με τη δημιουργική οικονομία.
· Μέτρηση των διεθνών εμπορικών ροών σε αγαθά και υπηρεσίες του δημιουργικού τομέα.
· Συλλογή και ανάλυση δεδομένων για γυναίκες, άτυπους εργαζόμενους, νέους, περιθωριοποιημένες ομάδες, που εργάζονται στον δημιουργικό τομέα.
· Δημιουργία νομικού πλαισίου σχετικού με τη δημιουργική οικονομία.
· Αντιμετώπιση προκλήσεων, που εμποδίζουν τους επιχειρηματίες να συμμετέχουν σε ψηφιακές υπηρεσίες.
Η δημιουργική οικονομία δημιουργεί συνεργατικές και συνδεδεμένες κοινωνίες, χωρίς αποκλεισμούς. Προσελκύει επενδύσεις, προωθεί τη διαφοροποίηση της παραγωγής, τονώνει την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, υποστηρίζει τον τομέα των υπηρεσιών και προωθεί την κοινωνική ένταξη και την πολιτιστική πολυμορφία. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, εφαρμόζοντας πολιτικές δημιουργικής οικονομίας και εντοπίζοντας τα χαρακτηριστικά των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών μπορούν να συμβάλλουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας και clusters, την αστική αναζωογόνηση, οδηγώντας σε οικονομική ανάπτυξη και συνεργατικά πλαίσια καινοτομίας.
Συμπερασματικά, η υποστήριξη και η προώθηση των πλεονεκτημάτων, που έχουν οι πόλεις τα οποία και τις καθιστούν μοναδικές, μαζί με την αξιοποίηση της δημιουργικής οικονομίας, αποτελούν επιλογές, που μπορούν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη. Δημιουργικές πόλεις, που λειτουργούν ως οικοσυστήματα δημιουργικότητας και καινοτομίας, μεταμορφώνουν ολόκληρες περιοχές σε κέντρα καινοτομίας, ενισχύουν την εικόνα τους διεθνώς, προσφέροντας ένα ελκυστικό περιβάλλον στη δημιουργική τάξη.
*Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων,Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France, CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece και Υποψήφια διδάκτωρ Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering, Πολυτεχνείο Κρήτης
**πρώτη δημοσίευση: Οικονομικός Ταχυδρόμος
