του Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη*
Τα πρώτα ίχνη της έννοιας της ηγεσίας μπορούν να βρεθούν στα αιγυπτιακά ιερογλυφικά που τη συμβολίζουν με δύο βασικά στοιχεία κλειδιά: τον ηγέτη (seshemet) και τους ακόλουθους του (shemsu).
Οι Έλληνες φιλόσοφοι, όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, επιχείρησαν να ορίσουν την ηγεσία, τονίζοντας σχέδια δράσης για την ανάπτυξή της. Για τους αρχαίους Έλληνες, ο ρόλος της ηγεσίας ήταν να υποστηρίζει και να προτείνει την αριστεία μέσω της ανάπτυξης της αρετής.
Σήμερα, ο όρος ηγεσία έχει μια πολύ ευρεία έννοια, που εφαρμόζεται στους τομείς της πολιτικής, της οικονομίας, των μέσων ενημέρωσης και του αθλητισμού. Έτσι, θα μιλήσουμε για ηγεσία στον κόσμο των επιχειρήσεων, σε αυτόν του πολιτισμού, σε αυτόν της επιστήμης ή ακόμα και στον τομέα του αθλητισμού.
Ηγεσία στον τομέα της οργανωσιακής συμπεριφοράς
Για να κατανοήσουμε την ηγεσία σε οργανισμούς σήμερα, πρέπει να δοθεί κεντρική θέση στο έργο του Weber. Σύμφωνα με τον ίδιο, η ηγεσία βρίσκει τα θεμέλιά της στους υφισταμένους που αποδέχονται τη γραφειοκρατική εξουσία του ηγέτη τους. Εννοιολογικά, η ηγεσία ορίζεται ως μια διαδικασία όπου ο ηγέτης εμπνέει, κατευθύνει, συντονίζει, παρακινεί και καθοδηγεί μια ομάδα ατόμων, που ονομάζονται ακόλουθοι, μεγέθους περισσότερο ή λιγότερο σημαντικού.
Συστατικά της ηγεσίας
Ενώ υπάρχουν πολλά θεωρητικά ρεύματα για την περιγραφή της ηγεσίας, προκύπτουν πέντε συστατικά, ανεξάρτητα από τους ορισμούς.
1.Δημοκρατική διαδικασία.
2.Περιλαμβάνει επιρροή.
3.Εμφανίζεται σε μια ομάδα ατόμων.
4.Απαιτεί την επίτευξη κοινών στόχων.
5.Αναδύεται σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο.
Με βάση τα παραπάνω συστατικά ηγεσία και μάνατζμεντ είναι δύο διαφορετικές έννοιες;
Ενώ η ηγεσία υπάρχει από την εποχή των αρχαίων Ελλήνων, η έννοια του μάνατζμεντ είναι πιο πρόσφατη. Η προέλευση της λέξης μάνατζμεντ φαίνεται να προέρχεται από το ρήμα «νοικοκυρεύω» του οποίου η σημασία τον 16ο αιώνα ήταν να διαχειρίζεται την περιουσία με λογική και φροντίδα.
Ο Kotter ισχυρίζεται ότι οι έννοιες της ηγεσίας και του μάνατζμεντ δεν είναι παρόμοιες.
Το μάνατζμεντ στοχεύει να παρέχει τάξη και αυστηρότητα στους οργανισμούς, ενώ η πρωταρχική λειτουργία της ηγεσίας είναι να παράγει αλλαγή και κίνηση.
Το μάνατζμεντ στοχεύει στη δημιουργία ενός πλαισίου λειτουργίας εφαρμόζοντας τάξη και σταθερότητα ενώ η ηγεσία στοχεύει στην επίτευξη εποικοδομητικής αλλαγής και στην αναζήτηση συνεχούς προσαρμογής, σύμφωνα με τις προσδοκίες και τις ανάγκες του περιβάλλοντος.
Μάνατζμεντ σημαίνει διεξαγωγή δραστηριοτήτων και καθιέρωση κανόνων λειτουργίας και ρουτίνας, ενώ ηγεσία σημαίνει επιρροή στους άλλους και δημιουργία οράματος για την προώθηση της αλλαγής.
Ομοίως, η ηγεσία είναι πολυκατευθυντική, με στόχο την ανάπτυξη νέων και καινοτόμων προτάσεων, ενώ το μάνατζμεντ επικεντρώνεται στο συντονισμό δραστηριοτήτων, με στόχο την εκτέλεση των αποστολών που σχετίζονται με τη θέση.
Προς το ψηφιακό ηγέτη
Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση οδηγεί σε βαθιές αλλαγές στην ηγεσία.
-Τα όρια διατηρούνται όλο και περισσότερο μεταξύ του πραγματικού και του εικονικού κόσμου.
-Η άνοδος των αλγορίθμων ως υποστήριξη για τη λήψη αποφάσεων.
-Η ταχύτητα των μεθόδων ενημέρωσης και επικοινωνίας, που συνεπάγεται μεγαλύτερη διαφάνεια και μόνιμες αλλαγές.
-Νέες ψηφιακές μέθοδοι συνεργασίας, η άνοδος της τηλεργασίας.
-Μια παγκοσμιοποιημένη παραγωγή όπου είναι απαραίτητη η συνεργασία με εύκαμπτο και ευέλικτο τρόπο.
Σε επόμενο άρθρο, θα εξεταστούν οι ευκαιρίες που συνδέονται με την ψηφιακή τεχνολογία και οι σημαντικές αλλαγές που πρέπει να εκπληρώσουν οι ηγέτες.
*Ακαδημαϊκός,Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών,Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων,Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ,Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France,CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece
