του Κώστα Χριστίδη*
Ο μύθος αυτός είναι παλαιός. Πριν από 40 ακριβώς χρόνια, στο βιβλίο μου "Ελεύθερη Οικονομία: Γιατί" (εκδ. ΚΠΕΕ, 1984), στο κεφάλαιο με τίτλο: "Πληθωρισμός και Ανεργία: Μύθοι και Πραγματικότητες", έγραφα τα εξής (σελ. 99 επ.): "Είναι μύθος ότι ο πληθωρισμός μπορεί να καταπολεμηθεί με την άσκηση ελέγχων και την επιβολή διατιμήσεων.
Ο μύθος αυτός στηρίζεται στην άποψη ότι βασική αιτία του πληθωρισμού είναι η ‘’κερδοσκοπία’’ των διαφόρων επιχειρηματιών, που πρέπει να παταχθεί με κάθε τρόπο. Πρόσφορα μέτρα γι’ αυτό θεωρούνται η άσκηση ελέγχων και η επιβολή διατιμήσεων. Στην πραγματικότητα, τα μέτρα αυτά σε πρώτη φάση οδηγούν σε πτώση της ποιότητας των προσφερόμενων αγαθών και υπηρεσιών, σε δεύτερη φάση προκαλούν αποκρύψεις και αποθεματοποιήσεις. Παραλλήλως, δημιουργούνται σοβαρές επιδράσεις στη λειτουργία της οικονομίας: ενισχύεται η ζήτηση, αποθαρρύνεται η προσφορά. Όταν εξαντληθούν οι εύκολοι τρόποι αποφυγής των ελέγχων (που αναφέρθηκαν παραπάνω ως οι δύο πρώτες ‘’φάσεις’’), οι διαστρεβλώσεις του συστήματος συσσωρεύονται, οι πιέσεις που προσπαθούν να καταπνίξουν οι έλεγχοι φθάνουν στο σημείο ‘’βρασμού’’, σε κάποια χρονική στιγμή γίνεται έκρηξη, το όλο πρόγραμμα καταρρέει και οι τιμές εκτινάσσονται σε πολύ μεγαλύτερα ύψη. Οι εξελίξεις αυτές άλλωστε έχουν επιβεβαιωθεί επανειλημμένως από την ιστορική παρατήρηση. Μόνο τα εντελώς βραχυχρόνια οφέλη και η άγνοια των πολιτικών και των ψηφοφόρων εξηγούν τη συχνή καταφυγή στους ελέγχους και τις διατιμήσεις.
Πώς, όμως, μπορεί να καταπολεμηθεί ο πληθωρισμός; Το θέμα είναι τεράστιο και αμφιλεγόμενο. Εκατοντάδες από σχετικά βιβλία και μονογραφίες έχουν εκδοθεί, χιλιάδες άρθρων έχουν δημοσιευθεί, αμέτρητες απόψεις έχουν διατυπωθεί και η σύγχυση και οι αμφιβολίες παραμένουν (ή επιτείνονται). Τολμώ να πιστεύω ότι η διατύπωση ορισμένων σύντομων παρατηρήσεων μπορεί να αποβεί χρήσιμη.
Πληθωρισμός είναι η παρατεταμένη και σημαντική αύξηση του γενικού επιπέδου των τιμών. Ως αίτια του πληθωρισμού συνήθως αναφέρονται η αύξηση του κόστους ενέργειας και των πρώτων υλών, η κερδοσκοπία των επιχειρηματιών, οι απαιτήσεις των εργατικών συνδικάτων, η χαμηλή παραγωγικότητα, η σπατάλη των καταναλωτών, η εισαγωγή του πληθωρισμού από το εξωτερικό, οι ελλειμματικοί κρατικοί προϋπολογισμοί κλπ. Ενώ όμως ένας ή περισσότεροι από τους παράγοντες αυτούς απαντούν ταυτοχρόνως σε περισσότερες από μία χώρες, βλέπουμε ότι ο ρυθμός πληθωρισμού στις χώρες αυτές είναι εντελώς διαφορετικός. Αντιθέτως, ένας άλλος παράγων ανευρίσκεται σε όλες τις περιπτώσεις: πράγματι, δεν υπάρχει ιστορικώς παράδειγμα ουσιώδους πληθωρισμού που να διήρκεσε για σχετικά παρατεταμένο διάστημα και να μη συνοδεύθηκε από μίαν αντίστοιχη αύξηση της ποσότητας του χρήματος και, αντιστρόφως, δεν υπάρχει παράδειγμα μιας απότομης αύξησης της ποσότητας του χρήματος σε μία χώρα που να μη συνοδεύθηκε από αντίστοιχο, ουσιώδη πληθωρισμό. Ξεκινώντας από τα δεδομένα αυτά (που, άλλωστε, δεν έχουν αμφισβητηθεί σοβαρά από κανένα), διακεκριμένοι οικονομολόγοι έχουν διατυπώσει την άποψη ότι ο πληθωρισμός αποτελεί κατά βάση ένα νομισματικό φαινόμενο, που προκαλείται οσάκις η προσφορά του χρήματος αυξάνεται ταχύτερα από ό,τι η παραγωγή και η προσφορά αγαθών σε μία χώρα, σε μία δεδομένη χρονική περίοδο.
Στη συνέχεια του προ 40ετίας κειμένου τόνιζα ό,τι η έμφαση πρέπει να πέσει όχι μόνο στις προσπάθειες περιορισμού του ρυθμού αύξησης της ποσότητας του χρήματος (ευτυχώς, λόγω ευρώ, το έργο αυτό επιτελούν υπερεθνικά όργανα) αλλά, κυρίως, στο δεύτερο σκέλος της επιθυμητής εξίσωσης, στην παραγωγή δηλ. και την προσφορά αγαθών και υπηρεσιών. Για την επίτευξη του στόχου αυτού υπάρχουν κατάλληλα μέτρα φορολογικής πολιτικής (μείωση φορολογικών συντελεστών και δημόσιων δαπανών) και δημιουργίας κλίματος πρόσφορου για την ανάπτυξη ιδιωτικών επενδυτικών πρωτοβουλιών.
"Για τον μύθο που μας λέτε, άλλο μύθο θα σας πω", λένε οι σύγχρονοι πολιτικοί/παραμυθάδες. Βλέπε αντί πολλών, Νίκο Ανδρουλάκη ("Πρώτο Θέμα", 26/11/2023): "Να πούμε στον ελληνικό λαό ότι [ … ] η ακρίβεια μπορεί να αντιμετωπιστεί πιο αποτελεσματικά βάζοντας κανόνες στην αγορά με τις παρεμβάσεις του κράτους και όχι να είναι ο πολίτης αιχμάλωτος της αισχροκέρδειας. Ότι το κόστος ζωής και στέγασης μπορεί να περιοριστεί με ρεαλιστικά μέτρα. Ότι οι ανισότητες δεν είναι φυσικό φαινόμενο, όπως διατείνεται ο κ. Μητσοτάκης’’.
Με αυτά και με εκείνα, ζουν αυτοί καλά και εμείς …χειρότερα!
*Νομικός-Οικονομολόγος
