του Αθανάσιου Χ. Παπανδρόπουλου
Σε λίγες εβδομάδες συμπληρώνονται 67 χρόνια από την ίδρυση στην Ρώμη της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης και το ερώτημα είναι πού βρίσκεται σήμερα αυτή η μοναδική θεσμική οντότητα και ποιο είναι το μέλλον της ως πηγή του ιστορικού γίγνεσθαι?
Από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η μεν Αμερική έβγαινε κερδισμένη, παρά τη σύγκρουση της με την Ιαπωνία, η δε. Ευρώπη δεν ήταν μόνον αιμόφυρτη αλλά είχε δίπλα της και την απειλή ενός νέου, πέραν του φασισμού και ναζισμού, ολοκληρωτισμού, που στην ουσία είχε υπό την κατοχή του ένα μεγάλο κομμάτι της.Το ανατολικό και κεντρικό
Εκείνα τα χρόνια έτσι, η ένωση των χωρών που στον 20ο αιώνα είχαν προκαλέσει δυο παγκόσμιους πολέμους, ήταν μια ενέργεια ειρηνικής συμβίωσης στη γηραιά ήπειρο αλλά και προστασίας της από έναν άλλο ολοκληρωτισμό που είχε εγκατασταθεί στην Ανατολική πλευρά της.Σημαντική δε, προς την κατεύθυνση αυτή, ήταν η αμερικανική οικονομική και αμυντική βοήθεια.
Από τότε έως σήμερα, οι έξη χώρες που στις 25 Μαρτίου 1957 υπέγραψαν την ιστορική Συνθήκη της Ρώμης, με την οποίαν δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (Ε.Ο.Κ.), ο αριθμός των χωρών – μελών έφτασε στα 27 κράτη είναι πιθανό μέχρι το 2030 να αυξηθεί στις 30 χώρες – μέλη.
Και το ερώτημα που ευλόγως έρχεται στο προσκήνιο είναι αυτό του αν η Ευρώπη μπορεί να σταθεί στα πόδια της στον σημερινό ανατρεπτικό και ταχύτατα μεταβαλλόμενο κόσμο μας; Απέναντι σε Ρωσία, Αμερική, Κίνα, Ινδία, Λατινική Αμερική και Αφρική, η Ευρωπαϊκή Ένωση πόσο μετράει γεωπολιτικά και οικονομικά; Πόσο μπορεί να αντέξει σε νέους, πολεπίπεδους και δύσκολους ανταγωνισμούς;
Ένα άλλο κρίσιμο ερώτημα που προβάλλει είναι αυτό της ιδέας της Ευρώπης και πηγαίνοντας πιο μακρυά της ταυτότητάς της. Με άλλα λόγια, υπάρχει μια συγκεκριμένη ευρωπαϊκή ταυτότητα και αν ναι ποιες είναι διάφορες πτυχές της. Μιλώντας για ταυτότητα όμως, δεν μπορούμε να αφαιρέσουμε από το πεδίο της συζήτησης και τις πολιτιστικές διαστάσεις της. Συνεπώς ποιος είναι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός και ποιος ο ρόλος του στη σημερινή ταχύτητα μεταβαλλόμενη και υψηλής κινητικότητας εποχή μας;
Αν η σημερινή Ευρώπη θέλει να έχει ηγετική θέση και βαρύνοντα λόγο στον υπό εκκόλαψη πολυπολικό ανταγωνιστικό κόσμο, πριν απ’ όλα οι ελίτ της θα πρέπει να συμφωνήσουν και να στηρίξουν την ανάπτυξη της ίδέας της Ευρώπης. Μήτρα του Ελληνο-ρωμαϊκού πολιτισμού, του Ορθού Λόγου και του Διαφωτισμού, η Ευρώπη, υπήρξε επίσης χώρος μεγάλων επαναστάσεων και επιστημονικών επιτευγμάτων. Ακόμα, ως πηγή και αφετηρία της βιομηχανικής επανάστασης, η Ευρώπη είναι αυτή που έδωσε τη δυνατότητα σε πολλές χώρες να προσεγγίσουν υψηλά επίπεδα πλούτου και ευημερίας. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι όλα τα πολιτικά συστήματα που γεννήθηκαν μέσα από τη διαδικασία της βιομηχανικής ανάπτυξης, έχουν και αυτά αφετηρία την Ευρώπη.
Υπό αυτή την έννοια το ευρωπαϊκό οικονομικό σύστημα που ορισμένοι αποκαλούν καπιταλισμό και άλλοι κοινωνική οικονομία της αγοράς, τα 300 τελευταία χρόνια έγινε παγκόσμιο και σήμερα, γράφει ο καθηγητής Μπράνκο Μιλανοβιτς, βρίσκεται και «χωρίς αντίπαλο».Από οικονομικής πλευράς ,αλλά όχι στο πολιτικό και φιλοσοφικό πεδίο.
Οι θεωρητικοί αντίπαλοι του, μετά την κατάρρευση της σοβιετικής κολλεκτιβίστικης οικονομίας και της αδυναμίας της να αλλάξει την περίοδο της περεστρόικα, , δεν αμφισβητούν την οικονομική του αποτελεσματικότητα, αλλά τη φιλελεύθερη πολιτική διάσταση της τελευταίας. Στο πλαίσιο αυτό, οι αντίπαλοι της Δύσης και της Ευρώπης που είναι το κορυφαίο πολιτιστικό της λίκνο, δεν επιτίθενται τόσο στην οικονομία της, όσο στον δημοκρατικό πολιτισμό της και στις ιδέες που αυτός εκπέμπει παγκοσμίως.Με πιο απλά λόγια τρέμουν στην ιδέα παγκοσμιοποίησης της δημοκρατίας.Ταράχθηκαν πολύ έτσι οι δυνάμεις του αυταρχισμού όταν την περίοδο 1994-2001 είδαν οι χώρες με δημοκρατικό καθεστώς στον πλανήτη από 45 να γίνονται 60 σε αριθμό.Είχε σημάνει η ώρα της αντίδρασης. Η οποία δεν άργησε να εκδηλωθεί.
Το γεγονός ότι η φιλελεύθερη και δημοκρατική οικονομία της αγοράς συμβαδίζει και με την ανάπτυξη κρατών δικαίου, είναι καρφί στα μάτια πολιτικών εξουσιών που χρησιμοποιούν τον βιομηχανικό τρόπο παραγωγής με κριτήρια αγοράς, αλλά με πολιτική επιδίωξη την άνοδο και μονιμοποίηση στην εξουσία.
Από την αρχή έτσι του 21ου αιώνα, ξεκίνησαν ασύμμετρες επιθέσεις κατά της Δύσης, με το Ισλάμ να παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτές Η δε Δύση και κυρίως οι ΗΠΑ να απαντούν με σοβαρά λάθη στρατηγικής.
Είναι προφανές πλέον ότι όσο ο κόσμος μας θα γίνεται πολυπολικός, με νέες κρατικές και εθνικές οντότητες να διεκδικούν θέση επιρροής σε αυτόν, τόσο η διεθνής φιλελεύθερη τάξη και η Ευρώπη που είναι ο φιλοσοφικός εμπνευστής της θα δέχονται ποικιλόμορφες επιθέσεις.
Θεμελιακή προϋπόθεση, για να αντιμετωπιστούν αυτές οι τελευταίες, είναι η διάδοση εντός και εκτός Ευρώπη της Ιδέας που έχει καταστήσει τη γηραιά Ήπειρο παγκόσμιο παράδειγμα κοινωνικής προστασίας και δημοκρατικής διακυβέρνησης… Αν η Ιδέα αυτή αλλοιωθεί, εκφυλιστεί και τελικά παραμορφωθεί , ο σκληρός αυταρχισμός και η βαθειά διαφθορά του θα γίνουν παγκόσμιο σύστημα εξουσίας.
Ο θεσμός της ανοικτής κοινωνίας που ογδόντα και πλέον χρόνια ισχύει και βελτιώνεται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, επειδή ακριβώς ως κύριο συστατικό του είναι η κριτική, δεν γίνεται ανεκτός από βίαια, διεφθαρμένα και κυνικά αυταρχικά καθεστώτα. Αλλά ούτε και από θρησκείες που οικοδομήθηκαν πάνω στη βία και την εξόντωση του «άπιστου» άλλου.
Είναι κρίσιμο συνεπώς για την Ευρώπη της δημοκρατίας, να δει πολύ πιο μακριά από τα ξερά και άχρωμα πακέτα στήριξης. Η ιστορία της το απαιτεί και οι σημερινές συνθήκες το επιβάλλουν.
*πρώτη δημοσίευση: Οικονομικός Ταχυδρόμος
