του Τάσου Αναστασάτου*
Η ελληνική οικονομία κατέκτησε σημαντικούς στόχους τα τελευταία χρόνια: υπεραπέδωσε σε ανάπτυξη έναντι της λοιπής Ευρωζώνης, ανέκτησε την επενδυτική βαθμίδα, επέστρεψε σε πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα, ενίσχυσε την εξωστρέφειά της. Οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης διαφαίνονται θετικές, κυρίως λόγω του τεράστιου επενδυτικού προγράμματος του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ).
Ωστόσο, οι ενδείξεις μετασχηματισμού του μακροχρόνιου μοντέλου ανάπτυξης είναι λιγότερο εμφανείς:
(1) οι επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ υπολείπονται ακόμη 8 ποσοστιαίες μονάδες από το μέσο αντίστοιχο της Ευρωζώνης και δεν επαρκούν για να ξαναχτιστεί το κεφάλαιο που χάθηκε στην κρίση,
(2) οι άμεσες ξένες επενδύσεις αφορούν σε μεγάλο βαθμό την κτηματαγορά,
(3) οι εξαγωγές αφορούν κυρίως τις υπηρεσίες (τουρισμός) κι ένα μικρό φάσμα προϊόντων, κυρίως χαμηλής προστιθέμενης αξίας,
(4) οι εισαγωγές αυξάνονται ταχύτερα από τις εξαγωγές διατηρώντας το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών σε υψηλά επίπεδα,
(5) το ΑΕΠ βασίζεται υπερβολικά στην ιδιωτική κατανάλωση (μερίδιο 68%, όσο και πριν την κρίση, έναντι 52% στην Ευρωζώνη),
(6) η Ελλάδα παραμένει στις τελευταίες θέσεις στην Ευρώπη σε κρίσιμους δείκτες που αφορούν την γραφειοκρατία, το ρυθμιστικό βάρος, τις δεξιότητες του εργατικού δυναμικού, τον βαθμό διείσδυσης της γνώσης στην παραγωγή, τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης
(7) η ελληνική οικονομία εξαρτάται υπερβολικά από τον τουρισμό, που την καθιστά πιο ευάλωτη στο εξωτερικό περιβάλλον αλλά αυξάνει και τις πιέσεις για την υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος μέσω της άναρχης δόμησης, υπονομεύοντας τις μακροπρόθεσμες προοπτικές,
(8) Έλληνες που έφυγαν στο εξωτερικό δεν επιστρέφουν, σε καθαρούς όρους, διότι η οικονομία δεν διαθέτει αρκετές ποιοτικές θέσεις εργασίας ενώ η χώρα εξακολουθεί να εκλαμβάνεται ως τόπος χαμηλής αξιοκρατίας κι επιπέδου επιβολής των νόμων. Η υπαρξιακή πρόκληση του δημογραφικού επικρέμεται ως δαμόκλειος σπάθη.
Η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων έχει έναν κοινό παρονομαστή: Περισσότερες και ποιοτικότερες επενδύσεις. Οικονομική σύγκλιση δεν μπορεί να συμβεί διατηρήσιμα εάν οι επενδύσεις δεν ανέλθουν τουλάχιστον στο ευρωπαϊκό 22% του ΑΕΠ, εστιάζοντας σε παραγωγικότερες χρήσεις. Την ίδια στιγμή, οι γεωστρατηγικές αναταράξεις που βιώνουμε δυσχεραίνουν το εξωτερικό περιβάλλον, αυξάνοντας την αβεβαιότητα, τον κίνδυνο στασιμοπληθωρισμού, και δυσκολεύοντας τις επενδύσεις. Σε αυτό το περιβάλλον, επιβάλλεται η επιτάχυνση του ΤΑΑ, ένα αντικυκλικό εργαλείο και ατμομηχανή στροφής της οικονομίας προς τις σύγχρονες ανάγκες για πράσινη μετάβαση και ψηφιοποίηση. Δεν αρκεί όμως μόνο το ΤΑΑ. Απαιτείται ανάκαμψη και των αμιγώς ιδιωτικών επενδύσεων. Αυτό δεν επιτυγχάνεται με εισοδηματικές ενισχύσεις κι επιδοτήσεις -η δυνατότητα για τις οποίες περικόπτεται άλλωστε με το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ- αλλά με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα βελτιώσουν το οικονομικό περιβάλλον.
Το ΤΑΑ έχει ημερομηνία λήξης. Εάν έως τότε δεν έχουν βελτιωθεί οι εγγενείς δυνατότητες προσέλκυσης παραγωγικών επενδύσεων με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, η οικονομία θα επιβραδυνθεί.
Μεταρρυθμιστικές προτεραιότητες αποτελούν η επιτάχυνση απονομής της δικαιοσύνης, η βελτίωση της εκπαίδευσης, η αναδιοργάνωση της δημόσιας διοίκησης με αξιολόγηση δομών και προσώπων και η ολοκλήρωση κτηματολογίου και τοπικών πολεοδομικών σχεδίων.
Βεβαίως οι μεταρρυθμίσεις συνασπίζουν απέναντί τους θιγόμενες ομάδες, επομένως η εφαρμογή τους είναι δυσκολότερη όσο το οικονομικό περιβάλλον επιδεινώνεται και το πολιτικό κεφάλαιο της εκάστοτε Κυβέρνησης εξαντλείται. Γι αυτό πρέπει να γίνονται με νωπή τη λαϊκή εντολή, λαμβάνοντας πάντα υπόψιν πως το κόστος της αδράνειας θα είναι ακόμη μεγαλύτερο._
*επικεφαλής οικονομολόγος του ομίλου της Eurobank και πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής Οικονομικής Ανάλυσης της ΕΕΤ
**πρώτη δημοσίευση: Οικονομικός Ταχυδρόμος
