του Χρίστου Αλεξόπουλου
Είναι πλέον ορατό σε πολλά πεδία δραστηριοποίησης των κοινωνιών, από την διαχείριση των πλανητικής εμβέλειας προβλημάτων, όπως είναι η κλιματική αλλαγή και οι παρενέργειες της (π.χ. μαζική μετακίνηση πληθυσμών) μέχρι την ρύπανση του περιβάλλοντος από ραδιενεργά απόβλητα, που παράγει η δραστηριοποίηση των ανθρώπων στο πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών στην ιστορική τους διαδρομή και της δυναμικής, που αναπτύσσεται σε σχέση με το μέλλον, ότι υποσκάπτεται η προοπτική της ανθρώπινης πορείας.
Η εμπειρική αποτύπωση της πραγματικότητας είναι αποκαλυπτική. Για παράδειγμα οι πληθυσμοί των φτωχών χωρών αντιμετωπίζονται ως «παράσιτα», που ενοχλούν τις πλούσιες χώρες του Βορρά, επειδή απειλούν την συνοχή τους.
Σύμφωνα με έρευνα του Bayerische Rundfunk στην Βαυαρία, της οργάνωσης Lighthouse Reports, του γερμανικού περιοδικού Spiegel και άλλων διεθνών μέσων εμποδίζονται πρόσφυγες, οι οποίοι προέρχονται από την Αφρική, από δυνάμεις ασφαλείας στα σύνορα των χωρών Μαρόκου, Τυνησίας και Μαυριτανίας, που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκεκριμένα συλλαμβάνονται και μεταφέρονται στην έρημο, όπου και εγκαταλείπονται «στην μοίρα τους».
Το περασμένο καλοκαίρι η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Τυνησία υπέγραψαν συμφωνία, σύμφωνα με την οποία 105 εκατομμύρια ευρώ προβλέπονταν για την συνοριακή φύλαξη. Από το 2015 γερμανοί αστυνομικοί εκπαιδεύουν τους συνοριοφύλακες στην Τυνησία. Τον Φεβρουάριο του 2024 η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen και ο Ισπανός πρωθυπουργός Pedro Sanchez επισκέφθηκαν την Μαυριτανία και υποσχέθηκαν μισό δισεκατομμύριο ευρώ για να ελεγχθούν οι μετακινήσεις των προσφύγων.
Κατά τα άλλα η Ευρωπαϊκή Ένωση «ομνύει στο όνομα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Ηθικές αξίες όμως δεν υπάρχουν, αν και οι ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες έχουν εκμεταλλευθεί τους φυσικούς πόρους των Αφρικανικών χωρών, χωρίς να συμβάλλουν στην ανάπτυξη των οικονομιών τους. Με αυτό τον τρόπο η Ευρωπαϊκή Ένωση (δηλαδή τα ισχυρά κράτη-μέλη) έχει προκαλέσει τις μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών. Έτσι όμως η ανθρωπότητα ακολουθεί αυτοκαταστροφική πορεία.
Τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ανθρωπιστική οπτική καταπατώνται ευρύτερα. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το απάνθρωπο ισραηλινό χτύπημα σε καταυλισμό αμάχων στη Ράφα τον Μάιο του 2024, που προκάλεσε τον θάνατο τουλάχιστον σε 45 ανθρώπους (ανάμεσα τους γυναίκες και παιδιά) και τον τραυματισμό πολύ περισσότερων.
Και ενώ αυτά γίνονται από τον ισραηλινό στρατό στη Ράφα, ο Felix Klein, υπεύθυνος της γερμανικής κυβέρνησης για τον αντισημιτισμό, σε συνέντευξη του στο RND (RedaktionsNetzwerk Deutschland είπε, ότι έχει σοκαριστεί από την περιφορά στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης ενός Video, το οποίο διαπερνάται από εχθρική προς τον ανθρωπισμό ποπ κουλτούρα (ιδεολογικό προσανατολισμό). Σύμφωνα με αυτήν οι πρόσφυγες, οι Sinti, οι Roma και οι Ιουδαίοι δεν έχουν αξιακό βάρος.
Η ίδια οπτική των πλούσιων χωρών ως προς την αντιμετώπιση των κοινωνιών των φτωχών χωρών έχει ευρύτερες διαστάσεις ακόμη και στο θεσμικό επίπεδο. Το 2020 η Ευρωπαϊκή Ένωση απαγόρευσε την εξαγωγή επικίνδυνων πλαστικών αποβλήτων, που ανακυκλώνονται δύσκολα, σε χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Την ίδια χρονιά όμως η Γερμανία εξήγαγε 1 εκατομμύριο τόνους πλαστικών αποβλήτων, από τους οποίους 17% κατέληξε στην Μαλαισία. Άλλες χώρες, που εξάγουν μεγάλες ποσότητες είναι το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ολλανδία και η Ιταλία.
Το 2021 έρευνα της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης Greenpeace έδειξε, ότι συσκευασίες και πλαστικές σακούλες από σούπερ μάρκετ της Μεγάλης Βρετανίας και της Γερμανίας βρέθηκαν σε αυτοσχέδιες χωματερές και σημεία καύσης σκουπιδιών στη Νότια Τουρκία, η οποία είναι μέλος του ΟΟΣΑ. Συνολικά η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2022 εξήγαγε 6,4 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων (χαρτί, πλαστικά και γυαλί) σε χώρες εκτός ΕΕ.
Το 2022 στο Ναϊρόμπι στην Κένυα συμφώνησαν τα κράτη-μέλη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στην σύναψη μιας δεσμευτικής νομικά συμφωνίας για τον τερματισμό της ρύπανσης με πλαστικά έως το 2040. Έχουν περάσει 2 χρόνια (2022 έως 2024) και ακόμη δεν έχουν υπογράψει την συμφωνία, η οποία θα προκαλούσε μειώσεις 655 δισεκατομμυρίων ευρώ στην βιομηχανία παραγωγής πλαστικού έως το 2040. Καταψήφισαν οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και η Μεγάλη Βρετανία.
Είναι εμφανές, ότι στο πλαίσιο του ισχύοντος συστήματος κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας σε συνδυασμό με την απουσία αξιών με σημείο αναφοράς το ανθρώπινο συμφέρον και την βιωσιμότητα των οικοσυστημάτων τα πλαστικά απόβλητα και οι παρενέργειες τους θα συνεχίσουν να υποσκάπτουν την ανθρώπινη προοπτική.
Στο ίδιο «μήκος κύματος» κινείται η παγκόσμια κοινότητα και σε πολλούς άλλους τομείς. Για παράδειγμα στην Ρωσία στην περιοχή Kurgan οι πλημμύρες στο μη ενεργό πλέον ορυχείο ουρανίου οδηγούν ραδιενεργές ουσίες στον ποταμό Tobol, από τον οποίο αντλείται και πόσιμο νερό. Προφανώς δεν ελήφθησαν μέτρα ασφαλείας στο πλαίσιο της απενεργοποίησης του.
Επίσης είναι γνωστό, ότι σε όλο τον πλανήτη, όπως και στην Ελλάδα, στον γεωργικό τομέα χρησιμοποιούνται παρασιτοκτόνες χημικές ουσίες, οι οποίες συμβάλλουν στην εξαφάνιση πολλών ειδών (π.χ. πεταλούδες, σκαθάρια κ.λ.π.), που παίζουν σημαντικό ρόλο στα διάφορα οικοσυστήματα.
Ιδιαιτέρως ανησυχητικές δε είναι οι μεγάλων διαστάσεων αλλαγές, που επιφέρει η κλιματική αλλαγή σε πολλά δασικά οικοσυστήματα. Για παράδειγμα οι μεγάλες περίοδοι ξηρασίας, οι καύσωνες, οι πιο συχνές δασικές πυρκαγιές, οι θυελλώδεις άνεμοι και άλλα φαινόμενα είναι τα αίτια για την καταστροφή των δασών. Σύμφωνα με έρευνα του πανεπιστημίου της Βιέννης στην Αυστρία και του Technische Universitat Munchen στην Γερμανία θα μπορούσε να μειωθεί ο αριθμός των ειδών δένδρων κατά 50% (Tagesschau, 29.4.2024).
Ακόμη πιο ακραία είναι η απειλή των συνθηκών διακινδύνευσης στο γεωπολιτικό πεδίο για την ανθρώπινη προοπτική. Η Υπηρεσία Αρωγής και Έργων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή (United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East, UNRWA) ανέστειλε την διανομή τροφίμων στη Ράφα λόγω των ισραηλινών επιθέσεων στην πόλη. Παράλληλα γνωστοποίησε, ότι μόνο 7 από τα 24 Κέντρα Υγείας της είναι λειτουργικά. Δεν έλαβε ιατρικές προμήθειες τις τελευταίες 10 ημέρες (από 16 έως 26.5.2024) λόγω κλεισίματος των περασμάτων της Ράφας και του Καρμ Αμπού Σαλέμ.
Ο εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος του ΟΗΕ Abeer Etefa δήλωσε, ότι «οι ανθρωπιστικές επιχειρήσεις στη Γάζα βρίσκονται κοντά στην κατάρρευση». Εάν αυτό συνεχισθεί, θα επικρατήσουν συνθήκες πείνας. Επίσης ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (World Health Organization) Tedros Abhanom Ghebreyesus δήλωσε, ότι «Χωρίς περισσότερη βοήθεια προς την Γάζα δεν μπορούμε να διατηρήσουμε την σωτήρια στήριξη μας στα νοσοκομεία και στον πληθυσμό».
Η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια ως προϊόντα της συνεχώς αυξανόμενης διακινδύνευσης, που δρομολογούν οι πρακτικές των ισχυρών γεωπολιτικών παικτών στο πλαίσιο των προωθούμενων συμμαχιών και ανταγωνισμών με στόχο την διεύρυνση της γεωπολιτικής τους επιρροής, κυριαρχούν.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής με την αξιοποίηση και του ΝΑΤΟ αναπτύσσουν και προωθούν πολιτικές επέκτασης της επιρροής τους ή διατήρησης των ισχυουσών ισορροπιών. Παράλληλα με ανάλογη οπτική κινούνται και με την δημιουργία της συμμαχίας AUKUS (ακρωνύμιο των λέξεων Australia, United Kingdom, United States) και στόχο την ασφάλεια αυτών των χωρών.
Η συμφωνία, που υπέγραψαν, καλύπτει βασικούς τομείς, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, ο κυβερνοπόλεμος, οι υποβρύχιες δυνατότητες και οι ικανότητες κρούσης μεγάλου βεληνεκούς. Περιλαμβάνει επίσης και την πυρηνική άμυνα, ενώ επικεντρώνεται στην στρατιωτική συνεργασία.
Από την άλλη πλευρά αναπτύσσεται πολύ ισχυρή συνεργασία μεταξύ Ρωσίας και Κίνας από τους ηγέτες τους Wladimir Putin και Xi Jinping με αλληλοστήριξη στον πόλεμο στην Ουκρανία και στην επεκτατική πολιτική της Κίνας στην Ταϊβάν.
Η ρευστότητα στο διεθνές πεδίο κυριαρχεί, ενώ απουσιάζει ο διάλογος και οι αξίες με σημείο αναφοράς το ανθρώπινο συμφέρον και την βιωσιμότητα των κοινωνιών. Αντί για αυτά εκτοξεύονται απειλές ακόμη και για χρήση πυρηνικών όπλων, όπως έκανε ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Sergei Lavrov, εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής δώσουν όπλα μεγάλου βεληνεκούς στην Ουκρανία, τα οποία μπορούν να πλήξουν στόχους και μέσα στο ρωσικό έδαφος. Ο αμερικανός Πρόεδρος Joe Biden αντέδρασε δίδοντας «πράσινο φως» για την χρησιμοποίηση τους προκειμένου να πλήξουν στόχους και μέσα στην Ρωσία.
Είναι κάτι παραπάνω από εμφανές, ότι η πολιτική και κοινωνική διαχείριση της πραγματικότητας υποσκάπτει την ανθρώπινη προοπτική σε πολύ επικίνδυνο βαθμό, ο οποίος θα αυξάνεται, διότι η ταχύτητα της ροής του χρόνου και η παραγόμενη πολυπλοκότητα από την δυναμική της εξέλιξης υπερβαίνουν την δυνατότητα να ελεγχθούν από το πολιτικό σύστημα.
Στο κοινωνικό επίπεδο τα πρότυπα, που καλλιεργούνται, δυστυχώς δεν προωθούν την ενεργοποίηση των πολιτών για την ανάδειξη και προάσπιση του κοινωνικού συμφέροντος και της βιωσιμότητας των ανθρώπων και της βιοποικιλότητας ούτε και την ανάπτυξη διαλόγου στο κοινωνικό πεδίο με εργαλείο τον ορθολογισμό. Αρνητικά και βραχυπρόθεσμα λειτουργεί και η οπτική του βιολογικού χρόνου σε σχέση με την διαχείριση της πραγματικότητας και την προοπτική της, η οποία εξαντλείται στα όρια της διάρκειας ζωής του κάθε πολίτη.
Αρνητική παράμετρος είναι και η μη ουσιαστική και πολυδιάστατη ενημέρωση των πολιτών για την ακολουθούμενη πορεία και τις επιπτώσεις της στην προοπτική του χρόνου. Και αυτό συνεπάγεται την βίωση δυσάρεστων και επικίνδυνων συνθηκών, όπως αυτές που δημιουργούνται από την κλιματική αλλαγή.
Αυτή η πορεία δεν μπορεί να συνεχισθεί, διότι θα έχει ακόμη πιο οδυνηρές συνέπειες σε βάθος χρόνου. Η όποια αλλαγή βέβαια δεν είναι καθόλου εύκολη, επειδή προϋποθέτει αναθεώρηση του συστήματος οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών και την παραγωγή αξιών, οι οποίες προωθούν την ανθρώπινη προοπτική χωρίς ανισότητες και εθνικιστική λογική στην εποχή της υψηλού βαθμού αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης των κοινωνιών στην σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα.
Σε αυτό το πλαίσιο είναι ζωτικής σημασίας ανάγκη η ενεργοποίηση της κοινωνίας πολιτών ως συλλογικού υποκειμένου, το οποίο εκφράζει το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον και με την ανάπτυξη διαλόγου τόσο στις τοπικές κοινωνίες όσο και με το πολιτικό σύστημα συμβάλλει στην λήψη λειτουργικών και βιώσιμων αποφάσεων. Αυτές οι διεργασίες βέβαια πρέπει να γίνουν στο σωστό χρόνο, δηλαδή σε σύντομο χρονικό διάστημα, ώστε να προληφθούν επικίνδυνες εξελίξεις.
Έτσι θα επιταχυνθούν οι απαραίτητες διεργασίες για την ταχύτερη λειτουργία του πολιτικού συστήματος και την διαχείριση της δυναμικής της εξέλιξης με σημείο αναφοράς την ανθρώπινη προοπτική σε βιώσιμο περιβάλλον.
*πρώτη δημοσίευση: Metarithmisi.gr
