του Ανδρέα Ανδριανόπουλου
Μιλάμε στις ημέρες μας για "κρίση ηγεσίας". Ποιό ομως είναι το περιεχόμενο ενός τέτοιου ισχυρισμού; Οι κοινωνίες βρίσκονται χωρίς καθοδήγηση και δίχως προσωπικά παραδείγματα για να ακολουθήσουν. Δεν υπάρχουν ευδιάκριτοι ορίζοντες σκιαγραφημένοι ώστε να εμπνέουν την λαική ψυχή και να χρησιμεύουν σαν στόχοι για το μέλλον. Η ηγεσία στις ημέρες μας παίρνει ιδιαίτερες διαστάσεις διότι οι λύσεις στα όποια προβλήματα δεν είναι εύκολες και οι κοινωνίες μας γίνονται ολο και περισσότερο περίπλοκες. Επίσης, όσες πρωτοβουλίες κι’ αν πάρει ένας ηγέτης θα αντιμετωπίσει ανένδοτη αντίσταση, προσωπικές επιθέσεις και συχνά βρώμικο πόλεμο υπονόνευσης της ηθικής του υπόστασης και της προσωπικότητάς του.
Πολλοί απο τους ξεχωριστούς ηγέτες του παρελθόντος είναι πολύ αμφίβολο αν θα μπορούσαν στην σημερινη εποχή να δείξουν και παλι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους και να ξεχωρίσουν. Με την έκρηξη των επικοινωνιών, τα κοινωνικά δίκτυα, το ιντερνέτ, τα κινητά τηλέφωνα με τις ενσωματωμένες συσκευές βίντεο και τόσα άλλα είναι σαν ο κόσμος να έχει φτιαχτεί ώστε οι προσωπικότητες να "μικραίνουν" και να μην είναι σε θέση να ξεχωρίσουν . Δεν υπάρχουν, παρά πολύ σπάνια, εύκολες λύσεις σε δύσκολα προβλήματα κι’ εύκολες απαντήσεις σε σημαντικά ερωτήματα. Οι σωστοί ηγέτες είναι αυτοί που σχεδόν πάντα καθοδηγούνται απο αδιαπραγμάτευτες αξίες και κινητοποιούνται απο πιστεύω σε κάποιους στόχους. Παράλληλα ομως ζουν στον πραγματικό κόσμο και καταλαβαίνουν καλά τι γίνεται γύρω τους. Νοιώθουν δηλαδή τους κινδύνους κι’ αξιολογούν την πραγματικότητα.
Στην εποχή μας σπάνια ο ηγέτης θα άναδειχθεί σαν ο ήρωας που παίρνει επάνω του τις ευθύνες κι’ αποφασίζει μόνος για το καλο της κοινωνίας. Ρόλος του είναι να δίνει το παράδειγμα, να δείχνει τον δρόμο και να καθοδηγεί. Στην σημερινή εποχη των δύσκολων λύσεων η ηγεσία οφείλει να δείχνει τον δρόμο της αναπροσαρμογής συμπεριφορών και της αναζήτησης καινούργιων αξιακών συστημάτων. Δεν ταιριάζουν στην εποχή μας λογικές εύκολων μαζικών λύσεων - που δεν πρόκειται να φέρουν κανένα αποτέλεσμα. Δεν υπάρχουν καταστάσεις που αντιμετωπίζονται με απλές κι’ εύκολες διεξόδους. Δεν είναι σαν τις ασθένειες που ένα χάπι μπορει να κάνει τον ασθενή περδίκι. Δεν ξεπερνιέται ενα καρδιακό πρόβλημα με απλη φαρμακευτική αγωγή. Απαιτείται αλλαγή συνηθειών και διαφορετικός τρόπος ζωής για να υπάρξει αποτελέσμα. Στην πολιτική αυτο σημαίνει υιοθέτηση διαφορετικών συμπεριφοράς και άλλου συστήμαρος αξιών. Ισως και αλλαγή παραδείγματος. Αυτό προυποθέτει κόπο, επιμονή, υπομονή και μεγάλο κόπο. Και προπάντων, ηγεσία που να βρίσκεται μπροστά και να δείχνει τον δρόμο.
Στις δύσκολες ημέρες που διανύουμε ο ρόλος του ηγέτη είναι ακανθώδης και δύσκολος. Με τον εξονυχιστικό έλεγχο που ασκούν επάνω του τα ΜΜΕ η ζωή του είναι μιά συνεχής μετακίνηση απο το άγχος στην ανασφάλεια. Σπάνιες είναι οι στιγμές της χαράς, της ηρεμίας και της ικανοποίησης. Και ομως η κοινωνία τον εχει ανάγκη για την επιβίωσή της. Οπως εχει γράψει ο καθηγητής του Χάρβαρντ Heifetz, μαζί με τον Marty Linsky, η σύγχρονη ηγεσία οφείλει να είναι προσαρμόσιμη (adaptive) ώστε και οι κυβερνήσεις να είναι σε θέση να ξεσκουριάσουν τους γερασμένους μηχανισμούς τους και να αγκαλιάσουν τις αλλαγές που γίνονται στην κοινωνία. Το στάτους κβό είναι πια ανάγκη να εγκατασταθεί στο παρελθόν. Ο πειραματισμός με νέες τεχνικές, αντιλήψεις και μεθόδους είναι απαραίτητος για να κατακτηθεί το μέλλον. Αυτό ομως προυποθέτει προθυμία καινοτομιών και, κυρίως, αλλαγή συμπεριφοράς. Από όλους. Απο ηγέτες αλλά και από τους πολίτες.
